Ο «Ταινάριος άνθρωπος» Σπήλαιο Απήδημα στην Μάνη.

ΠΡΟ-ΝΕΑΝΤΕΡΤΑΛ

Η ανακάλυψη ανθρώπινων απολιθωμάτων στη βόρεια Ισπανία στη θέση Μεγάλη Δολίνη, της οροσειράς Αταπονέρκα έδειξε ότι στην Ευρώπη είχαν ζήσει άνθρωποι, ήδη, πριν 800.000 χρόνια. Έτσι οι γνώσεις μας για τις πρώιμες ανθρώπινες μορφές του Ευρωπαϊκού χώρου στηρίζονται σε μια ομάδα ευρημάτων ηλικίας μικρότερης από 500.000 χρόνια, ανάμεσα στα οποία τα σημαντικότερα είναι τα κρανία των Πετραλώνων Χαλκιδικής, του Αραγκόν της Γαλλίας, του Στάινχαϊμ της Γερμανίας. Στην ίδια ομάδα ανήκουν και τα κρανία από τη σπηλιά Α στο Απήδημα της Μάνης.
Το κρανίο ΛΑ01/Σ2 αναγνωρίστηκε ως μορφή Προ-Νεάντερταλ χρονικά προγενέστερη και φιλογενετική προγονική του κλασικού Νεάντερταλ ο οποίος έζησε από 100.000 - 400.000 χρόνια πριν την εποχή μας στο πρώτο τμήμα της τελευταίας παγετώδους περιόδου.
Ο ΤΑΙΝΑΡΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Η Γεωλογική περίοδος του Πλειστοκαίνου περιλαμβάνει περίπου τα τελευταία δύο εκατομμύρια χρόνια, στη διάρκεια των οποίων ολοκληρώθηκε η εξέλιξη του ανθρώπου.
Την πλειστόκαινον περίοδο χαρακτηρίζουν κλιματολογικές μεταβολές του πλανήτη με κύριο χαρακτηριστικό στο βόρειο ημισφαίριο την εξάπλωση των παγετώνων στις ψυχρές περιόδους και την υποχώρηση στις θερμές που είχαν σαν συνέπεια τις κλινικές μεταβολές της θαλάσσιας στάθμης! Μια γεωλογική κατάσταση μεταβολών υφίσταται και η περιοχή της Μάνης στο Απήδημα.
Σπηλιά Α. Κρανία Ι και II

Ο εντοπισμός σε συμπαγές πλειστοκαινικό στρώμα της σπηλιάς Α ανθρώπινου απολιθωμένου κρανίου (Απήδημα Ι) το οποίο είχε ήδη, εν μέρει, διαβρωθεί από τη θάλασσα, υπήρξε το έναυσμα για τις σχετικές έρευνες στο Απήδημα (το κρανίο ήταν ορατό εξωτερικά και πολλοί Μανιάτες ψαράδες στα γκρεμό το έβλεπαν και δεν του έδιναν την ανάλογη σημασία. Όπως: Γιώργος Ανδρεΐκος, Νιάρχος Καλαποθαράκος, Αντώνης Τσατούλης, Κουλής Ξιφαράς και άλλοι πολλοί).
Στη διάρκεια των εργασιών αποκόλλησης των κρανιακών ευρημάτων, διαπιστώθηκε η παρουσία και δεύτερου - καλύτερα διατηρημένου κρανίου (Απήδημα II) που βρισκόταν στην ίδια εσοχή του τοιχώματος της σπηλιάς, δίπλα στο αρχικό.

Το Δεκέμβριο του 1985 τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που διέθεταν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα και ικανό τεχνικό προσωπικό για το δύσκολο έργο του καθαρισμού τους.
Ο εργαστηριακός καθαρισμός αυτού του δεύτερου κρανίου έδειξε ότι ανήκε σε μορφή παλαιότερη του σύγχρονου ανατομικά Homo Sapiens. Σύμφωνα με την ανθρωπολογική διαμόρφωση του και το διαθέσιμο χρονολογικό πλαίσιο, για την ηλικία του, υποστηρίχθηκε ότι πρέπει να ανήκει σε μορφή Προ-Νεάντερταλ, δηλαδή χρονικά προγενέστερη και φιλογενετική προγονική του Κλασικού Νεάντερταλ, ο οποίος έζησε στο χώρο της Ευρώπης πριν από 100.000-40.000 χρόνια.
ΚΡΑΝΙΟ ΛΑ01/Σ1
Από τις μετρήσεις που γίνονται το κρανίο Ι εμφανίζει σαφώς περισσότερο ρωμαλέα κατασκευή σε σχέση με το δεύτερο II ως φαίνεται από τις μετρήσεις των κρανιακών οστών και δεν έχει γίνει ακόμη δυνατή η πλήρης αποκάλυψη από τα πετρώματα που το περιβάλλουν, προσεγγίζουν όμως αυτές του Πετραλώνιου Ανθρώπου.
Η μορφολογία του δεύτερου κρανίου δεν άφηνε καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για ανθρωπολογικό τύπο προγενεστέρου του Homo Sapiens Sapiens.
Η Ελληνική Παλαιοανθρωπολογία του γεωγραφικού μας χώρου είναι αναπόσπαστο τμήμα της Ευρωπαϊκής Παλαιανθρωπολογίας. Στην Παλιά Βουλή την πρώτη μέρα του Συμποσίου έγινε μια πολύ ωραία εισήγηση από τον κ. Α. ΜΕΤΤΟ, εκπρόσωπο της ομάδας ερευνητών «Α. ΜΕΤΤΟΣ, Θ. ΡΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ, Χ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ» με θέμα «Τα χερσαία ιζήματα της Μέσα Μάνης. Μια χρονολογική προσέγγιση βασισμένη σε γεωλογικά στοιχεία».

Ο Ευρωπαϊκός χώρος παρ' όλο που ανέπτυξε την παλαιο-ανθρωπολογία ανακάλυψε πολύ οδυνηρά ότι η σημασία του στην ίδια την παλαιοανθρωπολογία δεν ήταν τόσο σημαντική και αυτό γιατί ο άνθρωπος ανέβηκε προς την Ευρώπη. Χρονολογική προσέγγιση βασισμένη σε γεωλογικά στοιχεία, χρονολογούν τα απολιθώματα της Μάνης μεταξύ 250-350 χιλ. χρόνων.
Όπως σημείωσαν οι ειδικοί επιστήμονες το κλίμα της Ευρώπης όταν είχε παγετώνες ήταν ακατάλληλο για την επιβίωση του ανθρώπου. Μόνο όταν απέκτησε τα τεχνολογικά μέσα ανέβηκε προς τα πάνω. Το πέρασμα του από Νότο προς Βορρά ήταν από την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Άρα έχουμε ένα χώρο κλειδί για να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε τα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα της Μάνης. Βέβαια πριν από αυτά τα ευρήματα προηγήθηκε το κρανίο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής. Πιστεύω όμως ότι της Μάνης είναι πιο σημαντικά και θα εξηγήσω στο τέλος το γιατί.
Τελικά μετά από τον επίπονο καθαρισμό και αποκατάσταση του κρανίου φτάσαμε στο τελικό αποτέλεσμα.
Σύμφωνα με τις νεώτερες παρατηρήσεις της ανατομίας του κρανίου και της γεωλογίας της σπηλιάς στο Απήδημα εναποτέθηκε στα ιζήματά της πριν 300.000-400.000 χρόνια πριν την χρονολογία μας.
Η μορφολογία του κρανίου έχει Νεατερνταλοειδείς χαρακτήρες και με βάση τη χρονολόγηση με όλα τα στοιχεία τα διαθέσιμα, ανήκει σε μορφή ΠΡΟΝΕΑΤΕΡΝΤΑΛ, διότι ο Νεάτερνταλ έχει τοποθετηθεί σε συγκεκριμένη περίοδο στην Ευρώπη 100.000-400.000 χρόνια πριν την εποχή μας.
Στη συνέχεια όπως αποδείχτηκε ο Νεάτερνταλ έχει βαθύτερες ρίζες στον Ευρωπαϊκό χώρο ώστε σήμερα να τον θεωρούμε το βασικότερο ανθρωπολογικό τύπο της Ευρώπης.
ΚΡΑΝΙΟ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

Το Σεπτέμβρη του 1960 βρέθηκε στα Πετράλωνα της Χαλκιδικής ένα σημαντικό για την Ευρωπαϊκή Παλαιανθρωπολογία, απολιθωμένο κρανίο, το οποίο παραδόθηκε για φύλαξη και μελέτη στο Εργαστήριο Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα κατοίκων της περιοχής κατά τη διάρκεια εξερεύνησης του σπηλαίου με σκοπό τον εντοπισμό υπόγειων καρστικών υδάτων για ύδρευση του χωριού. Η φωτογραφική αποτύπωση του κρανίου έγινε στα χέρια του δασκάλου Βασίλη Αβράμη μπροστά στο κτίριο του σχολείου.
Ο Γερμανός ζωολόγος H. Hemmes εξετάζοντας τις λεπτομέρειες των εξωτερικών διαστάσεων του κρανίου και της ανάπτυξης του εγκεφάλου, αποφάνθηκε πως το κρανίο των Πετραλώνων φανέρωνε παλαιότερη ηλικία από αυτή του Κλασσικού Νεάντερταλ.
Έτσι σύμφωνα με τη μορφολογική ανάλυση των ανθρωπολογικών χαρακτήρων του κρανίου και τις διαθέσιμες απόλυτες ραδιοχρονολογήσεις υλικών της σπηλιάς, ο άνθρωπος των Πετραλώνων πρέπει να έζησε πριν 200.000-300.000 χρόνια (άλλοι αναφέρουν ότι είναι 800.000 χρόνια Σ. Συντ.).

Από το βιβλίο «Ο Ταινάριος Άνθρωπος» του Θεόδωρου Κ. Πίτσιου, έκδοση «Ελληνικά Γράμματα».
Δρ. Θεόδωρος Κ. Πίτσιος

Πηγή