26 Ιουνίου 2009

Αμαζόνες στην Μάνη

Από την αρχαιότητα οι ‘Ελληνες σύμφωνα με την μυθολογία, αλλά και τις απόψεις πολλών ιστορικών, θεωρούσαν τις Αμαζόνες έναν γυναικείο πολεμικό λαό, στο κράτος των οποίων δεν υπήρχαν άνδρες ή ήταν υποβαθμισμένοι. Παραπέμπει το όλον θέμα σε πολύ παλιές εποχές, τότε που ή μητριαρχία ήταν η δομή της κοινωνίας. Από τις πληροφορίες μαθαίνουμε πώς ήταν οργανωμένες με στρατιωτικό σύστημα άριστες ιππεύτριες και τοξότριες, που δικαιολογούσε την καταγωγή τους από το θεό του πολέμου Άρη, αλλά και αρκετά όμορφες γυναίκες. Κατά μία άλλη εκδοχή κατάγονταν από την θεά Αθηνά.Το όνομα τους προέρχεται από το στερητικό άλφα και την λέξη μαζός, που σημαίνει στήθος. Αυτή η ερμηνεία δημιουργήθηκε επειδή, κατά την παράδοση κατέστρεφαν το δεξί στήθος, ούτως ώστε να χειρίζονται ευκολότερα το τόξο. Η άποψη αυτή δεν είναι και τόσο πιστευτή, καθώς και ή ρίζα από την οποία προέρχεται ή λέξη είναι άγνωστη. Το γνωστότερο σε εμάς πρόσωπο από τις Αμαζόνες είναι ή βασίλισσα τους Ιππολύτη, η ζώνη της οποίας ήταν αιτία να έλθει σε σύγκρουση μαζί της ο Ηρακλής σε έναν από τους άθλους του. Το αποτέλεσμα ήταν να πάρει ό Ηρακλής την ζώνη είτε επειδή του την χάρισε είτε επειδή την σκότωσε σε μάχη. Έτσι λοιπόν προστίθεται αίγλη στο γένος των Ηρακλειδών. Με το ίδιο πάνω κάτω τρόπο παρουσιάζουν και οι Αθηναίοι το κατόρθωμα τις νίκης επί των Αμαζόνων. Ο Θησέας έκλεψε την Ιππολύτη την παντρεύτηκε και γεννήθηκε ο Ιππόλυτος. Βεβαίως ο λαός των Αμαζόνων εξεστράτευσε κατά των Αθηνών, για να πάρει πίσω την βασίλισσα του, και τότε έγινε η γνωστή από τα γλυπτά στις μετόπες του Παρθενώνα Αμαζονομαχία.
Ο Όμηρος ορίζει πατρίδα τους την Φρυγία και την Λυκία. Επικρατέστερο όμως είναι πατρίδα τους να ήταν ή Θεμίσκυρα του Ευξείνου πόντου, κοντά στον Θερμώδοντα ποταμό. Βεβαίως επειδή υπάρχουν ενδείξεις πώς ο λαός των Αμαζόνων εκστρατείες και αφού κατακτούσε λαούς έκτιζε πόλεις είναι πιθανόν όλες οι εκδοχές να περιέχουν κάποια αλήθεια. Μάλιστα η εμβέλεια των εκστρατειών τους φτάνει και νοτιότερα μέχρι την Λιβύη. Έλαβαν μέρος και στον Τρωικό πόλεμο για να βοηθήσουν τον Πρίαμο, υπό την αρχηγία της βασίλισσας τους Πενθεσίλειας.
Αυτά είναι πάνω κάτω γενικά τα δεδομένα για τις Θρυλικές Αμαζόνες. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά του(XXV 3,4,) εξειδικεύει μια από τις εκστρατείες τους που έχει να κάνει με την Μάνη, και συγκεκριμένα με την πόλη Πύρριχο. Λατρευόταν στην πόλη αυτή ο Απόλλωνας ο Αμαζόνιος και ή Άρτεμης η Αστρατεία. Ιδρύθηκαν λοιπόν αυτά τα δύο ιερά, από τις Αμαζόνες επειδή στο μέρος εκείνο τερμάτισαν μία από τις εκστρατείες τους. Για να υπάρχει αυτή η παράδοση σημαίνει ότι κάπου στην διάρκεια της ιστορίας πράγματι έφτασαν μέχρι εκεί οι Αμαζόνες.
Προσπαθώντας λοιπόν, να ταξινομήσω μερικά πράγματα και να τα ξεχωρίσω κατά το δυνατόν από την μυθική τους διάσταση παραθέτω κάποιες σκέψεις με σκοπό να οδηγήσουν σε μια ρεαλιστική αποτύπωση του θέματος.
Το πρώτο που δέχεται αμφισβήτηση είναι ή προέλευση του ονόματος Αμαζόνες. Είναι πράγματι απίστευτο ένας ολόκληρος πληθυσμός να απέκοπτε το ένα στήθος και να έλαβε το όνομα από αυτό το ακρωτηριασμό. Ήταν ένας λαός θαυμαστός στην μάχη αλλά και ωραίος σε φυσικά χαρακτηριστικά, και μην ξεχνάμε πώς ήταν γυναίκες και το στήθος έχει σημαντικό ρόλο στο σώμα αλλά και στην ψυχολογία της γυναίκας.
Υπάρχει ο γλωσσικός τύπος amaze, αποτελείται από το προσθετικό a+masian, και εννοιολογικά σημαίνει θαυμασμό, έκπληξη, και γενικότερα καταστάσεις που δημιουργούν έκσταση σε πολύ υψηλό βαθμό, κάτι σαν απώλεια του μυαλού. Ρεαλιστική εικόνα που σίγουρα δημιουργούσε ένας μαχητικότατος στρατός από αρκετά όμορφες γυναίκες. Αλλά και ίσως με προεκτάσεις σε μυστήρια, αν σκεφτούμε ότι και σήμερα μάγισσες ονομάζουμε τις επικίνδυνες γυναίκες, με ιδιαίτερες δυνατότητες. Σχετικά με της εκστρατεία στο Ελληνικό χώρο τα πράγματα είναι αρκετά σύνθετα επειδή δεν μπορούν να προσδιορισθούν χρονικά. Αν αναιρεθεί όμως ο παράγων ιστορικός χρόνος το νήμα εκτυλίσσεται ομαλότερα.
Ο Θησέας είναι ο δημιουργός του Αθηναϊκού κράτους, ο οποίος κατόρθωσε να συνενώσει όλες τις φυλές της Αττικής, και ανεξαρτήτως καταγωγής που ήταν κοινή Πελασγική, βασικός αντίπαλος ήταν οι νοτιότεροι λαοί, που αντιπροσώπευε ο Ηρακλής. Άλλωστε και στα ιστορικά χρόνια υπάρχει μια αντιπαλότητα που δημιούργησε τον πόλεμο που αδικαιολόγητα έχει ονομασθεί Πελλοπονησιακός.
Οι λαοί αυτοί όπως φαίνεται είχαν εναντιωθεί προς το βασίλειο των Αμαζόνων, και με τον Ηρακλή απέσπασαν την ζώνη της Ιππολύτης που δεν είναι άλλο από μια ευρύτερη συμμαχία μεταξύ διαφόρων λαών την οποία διέσπασε ο Ηρακλής. Στην συμμαχία αυτοί σημαντικό ρόλο είχε και το κράτος των Αθηνών. Η ένωση του Θησέα με την Ιππολύτη, είναι η μεταφορική απόδοση από την μυθολογία αυτής της συμμαχίας. Οι Αμαζόνες λοιπόν που εξεστράτευσαν στην Αττική, είχαν έλθει με σκοπό να βοηθήσουν τον Θησέα να δημιουργήσει και να διευρύνει το Αθηναϊκό κράτος. Με αυτή την τοποθέτηση η περίφημη Αμαζονομαχία απέβλεπε στην ανατροπή του παλαιού και την εδραίωση του νέου. Αυτός είναι και η σημαντικότερος λόγος για να κοσμεί την μετόπη του σημαντικότερου μετέπειτα ναού των Αθηνών του Παρθενώνα. Μην ξεχνάμε και την εκδοχή καταγωγής των Αμαζόνων από την Θεά Αθηνά την ιδρυτή και προστάτιδα των Αθηνών, καθώς και την διαμάχη της με τον Ποσειδώνα του οποίου κύρια επικράτεια ήταν ή νότια Πελλοπόνησος, αλλά και η Ατλαντίδα, που μπορούμε να φανταστούμε μέρος της επικράτειας της την θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πελλοπονήσου μέχρι την βόρεια Αφρική. Η ίδρυση του νέου κράτους επέβαλε και την κυριαρχία στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν εντάσσεται και η μαρτυρία του Παυσανία για το τέλος της εκστρατείας των Αμαζόνων στην Πύρριχο. Ο στόχος είχε επιτευχθεί αφού όλη η επικράτεια μέχρι το Ταίναρο, μέσα στην έδρα του Ποσειδώνα είχε κατακτηθεί. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πώς τα γεγονότα τελείωσαν με κάποια συνθηκολόγηση, και ή επισφράγιση της ήταν ή δημιουργία των δύο ιερών, προς τιμήν των παιδιών της Λητούς που είχαν σημαντικό ρόλο και επιρροή σε όλη την περιοχή όπως φαίνεται από το μέγεθος της λατρείας που τους απέδιδαν. Σαν αποτελέσματα της κατακτήσεως αυτής μπορούν να θεωρηθούν δύο τουλάχιστον αρχαίες πόλεις της περιοχής, η Τευθρώνη, ο σημερινός Κότρωνας και ή Ίππολα στην περιοχή του Κάβο Γκρόσο χωρίς ορισμένη ακριβώς την τοποθεσία.. Για την Τευθρώνη μνημονεύεται σαν ιδρυτής της ο Αθηναίος Τεύθρας, ενώ για την Ίππολα είναι σαφές ότι η ονομασία της παραπέμπει στην Ιππολύτη ή στον υιό της Ιππόλυτο. Επιπλέον στην Ίπολλα λατρευόταν ή Ιππολαϊτιδα Αθηνά και υπήρχε ναός προς τιμήν της. Όπως είναι φυσικό όλα αυτά είναι εκτός του ιστορικού φάσματος, επειδή έχουν υποστεί αλλοίωση, λόγω της απόστασης που μας χωρίζει από την εποχή που συνέβησαν, και λόγω της ελλείψεως ιστορικών αποδείξεων. Παραμένει όμως ένα σημαντικό στοιχείο που μας οδηγεί στην σκέψη πώς η Αμαζόνες πέρασαν από την Μάνη και μάλιστα κάποιες παρέμειναν. Αυτό το στοιχείο είναι η προσταγή της Σπαρτιάτισσας μάνας «η ταν ή επί τας» την κλασική εποχή, και η μάχη στο Δυρό στα πρόσφατα ιστορικά χρόνια, όπου οι Μανιάτισσες πλέον Αμαζόνες κατατρόπωσαν τους στρατιώτες του Ιμπραήμ. Δεν χρειάζεται πολύ, και στην σύγχρονη εποχή θα έλεγα με βεβαιότητα αν κάποιος μελετήσει για λίγο χρόνο μια Μανιάτισσα θα σιγουρευτεί πώς μέσα της υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά των Αμαζόνων.

18 Ιουνίου 2009

Πύρριχος - Παλιοκοτρώνα (Παλιά Τσεροβά)

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία μετά από την πόλη Λάαν, και με στίγμα τoν ποταμό Σκύρα προσδιορίζεται η πόλις Πύρριχος, «του ποταμού δε σταδίους τεσσαράκοντα απέχει Πύρριχος εν μεσογαία». Το σημερινό χωριό Κάβαλλος και ή ευρύτερη περιοχή έχει ταυτιστεί με την θέση που βρισκόταν η παλιά πόλις. Ο Κάβαλλος απέχει από την Αρεόπολη 6 χλμ, και είναι κτισμένος αριστερά της εισόδου πεδιάδας, στο δρόμο με κατεύθυνση το χωριό Χιμάρα. Η ταύτιση επιδέχεται αμφισβήτηση, διότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις. Η πλέον λογική παραδοχή είναι, πώς η πόλη βρισκόταν ίσως κάπου εντός της κοιλάδας που φτάνει μέχρι την Χιμάρα, και ίσως να συμπεριλάμβανε περισσότερους από έναν οικισμούς. Ακόμη τίποτε δεν αποκλείει και την εκτός της κοιλάδας ύπαρξη οικισμού ή ακρόπολης της πόλης. Περιοχή κοντά στην Χιμάρα, όπου και το νεκροταφείο ονομάζεται Πούρκος, πιθανόν παράφραση της λέξης Πύρριχος. Με αυτή την βάση η πόλη μετατοπίζεται ανατολικότερα από τον Κάβαλλο, σε περιοχή μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας.
Μια αρχαία πόλη είναι απαραίτητο να είχε και την ακρόπολη της. Η ακρόπολη έδινε ασφάλεια αλλά και προειδοποιούσε τους κατοίκους σε περίπτωση κινδύνου. Το πλέον επικρατέστερο σημείο για την ακρόπολη της Πυρρίχου, είναι η κορυφή του βουνού της Παλιοκοτρώνας που ήταν η παλιά Τσεροβά.
Η ερμηνεία του ονόματος Τσεροβά, κατά μία εκδοχή, αποτελεί ακόμη ένα λόγο που εντείνει την σημασία της περιοχής. Τσεροβά-Τσερουβά σημαίνει Κλειδίον. Το χωριό του στενού της Τσερουβάς από τους Τούρκους ονομαζόταν, Καρά-Ντουρού = Μαύρη Ράχη Πιθανότατα από την αρχαίο-μακεδονική λέξη Άρραβα =πύλη-θύρα, η και την λέξη Χεραβός = χάσμα - άνοιγμα γης, όπως κατά Ησύχιον και την Καραβός = πύλη Με τον εκλατινισμό της Ελλάδας προέκυψε το σύγχρονο όνομα Cerviχ Ceruva=Τσερουβά. Ο σημαντικότερος λόγος για την επιλογή της τοποθεσίας είναι η επικοινωνία μεταξύ των πόλεων της εποχής, και το σημείο έχει οπτική επαφή με μια ευρύτερη περιοχή Στην θέα περιλαμβάνεται ό Λακωνικός, ο Μεσσηνιακός, το ακρωτήριο Μαλέας, το Ταίναρο ανατολικά σε σημαντικό ποσοστό, αλλά και το Ακρίτας της Μεθώνης, ίσως και η Σπάρτη μέσο Ταϋγέτου. Η επικοινωνία αυτή είχε σαν μέσο την φωτιά, τρόπος διαδεδομένος σε πολλά μέρη της υφηλίου και σε όλες τις περιόδους. Ίσως και το όνομα Πύρριχος να έχει την προέλευση του σε αυτό το γεγονός. Να ήταν δηλαδή η πόλη κάτι σαν κεντρικός σταθμός επικοινωνίας για την ευρύτερη περιοχή. Άλλωστε έχει αποδειχθεί ότι η Παλιοκοτρώνα σε μεταγενέστερες εποχές είχε σημαντικό ρόλο σαν καμινοβίγλιο, πράγμα που δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάμνηση του αρχαίου ρόλου. Μέχρι τις μέρες μας υπάρχει το έθιμο του ανάματος φωτιάς, που λαμβάνει χώρα στα ξωκλήσια του Άη Λιά την παραμονή της εορτής του αγίου. Επίσης, σύμφωνα με τον Παυσανία, η ύδρευση των κατοίκων γινόταν από πηγάδι. Το φρέαρ αυτό, «δούναι δε σφίσι τον Σιληνόν νομίζουσι»,θεωρούσαν ότι το προσέφερε ο Σιληνός σαν δώρο στην πόλη. Πράγματι το νερό είναι το πολυτιμότερο δώρο για την περιοχή. Επίσης η σύζυγος του Ναιάς, προσέφερε την ομώνυμη πηγή, στην περιοχή του Κότρωνα. Ακόμα και σήμερα στον οικισμό του Πύρριχου. υπάρχουν δύο πηγάδια, και πιστεύεται ότι σε κάποιο από αυτά αναφέρεται ο περιηγητής. Βέβαια είναι ελάχιστο το δώρο του Σιληνού, σε σχέση με το δώρο της συζύγου του. Θα μπορούσε όμως το φρέαρ να ερμηνευθεί σαν πηγή και όχι πηγάδι. Υπάρχει όμως πηγή στην ευρύτερη περιοχή; Η απάντηση είναι θετική υπάρχει κάτω από την Παλιοκοτρώνα η βρύση της Δροσοπηγής, που από σύμπτωση ονομάζεται μέχρι σήμερα Σελινάρι. Κατά μία εκδοχή η πόλη πήρε το όνομά της από τον Πύρριχο έναν Λάκωνα ή Κρητικό, κατά τον Πολυδεύκη,( IV, 99).Ο Πύρριχος ήταν ήρωας ή χορευτής, πιθανόν ο Σιληνός με άλλη ονομασία του, που ανατράφηκε κατά την παράδοση στα βουνά της περιοχής. Να σημειωθεί ότι ο Σιληνός υπήρξε φίλος του Διονύσου που λατρευόταν επίσης στην περιοχή. Το όνομα Πύρριχος προσθέτει, πού στην εποχή του συνηθιζόταν στη Λακωνία, υπάρχει ακόμη και σήμερα, φυσικά στην νέα του έκφραση «ρούσος» και σε παράγωγα.
Άλλοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η λέξη παράγεται από τον Πύρρο, άλλο όνομα του Νεοπτολέμου, γιου του Αχιλλέα, ο οποίος, σύμφωνα με μια παράδοση, υπήρξε ο πρώτος που χόρεψε την πυρρίχη, μετά τη νίκη του στη σύγκρουση με τον Ευρύπυλο, σύμμαχο των Τρώων. Σύμφωνα με μια άλλη υπόθεση, το όνομα προήλθε από τη λέξη «πυρά» (νεκρική πυρά), γιατί ο Αχιλλέας χόρεψε πρώτα την πυρρίχη γύρω από την πυρά, πάνω στην οποία κάηκε η σωρός του φίλου του Πατρόκλου. Πυρρίχη είναι αρχαίος πολεμικός χορός, ό γνωστός μας σήμερα Πυρρίχειος. Οι παραδόσεις αυτές δείχνουν τις σχέσεις του Αχιλλέα με την Λακωνία. Όμως υπάρχει και η εκδοχή ότι πήρε το όνομά του από τη «πύρριχον γην», δηλαδή από μία περιοχή που είχε ξανθοκόκκινο (ρούσο) χρώμα. Πυρρός σημαίνει ξανθοκόκκινος, αυτός που έχει το χρώμα της φωτιάς. Η επονομασία του Νεοπτόλεμου πιθανότατα οφείλεται στο χρώμα των μαλλιών του. Ο Νεοπτόλεμος ήλθε στη Λακωνία για να παντρευτεί την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ελένης, και προς τιμήν του χτίστηκε η πόλη Πύρριχος.
Τα αξιοθέατα που αναφέρει ο Παυσανίας, είναι το ιερό της Αρτέμιδος Αστρατείας που κτίσθηκε από τις Αμαζόνες προς τιμή της θεάς, στην Πύρριχο γιατί στη θέση αυτή σταμάτησαν την εκστρατεία τους, και ένα ιερό του Αμαζονίου Απόλλωνα. Τα αγάλματα των δύο θεών ήταν ξόανα, τα οποία είχαν φέρει κατά την παράδοση γυναίκες από το Θερμώδοντα, το ποτάμι στον Εύξεινο Πόντο, στις όχθες του οποίου λεγόταν ότι ζούσαν οι Αμαζόνες. Ένα ακόμη σημείο που εξάπτει την φαντασία, και μας οδηγεί σε εικασίες είναι η παρουσία των Αμαζόνων στην περιοχή, στο παρελθόν. Το γεγονός της αναφοράς προϋποθέτει, ότι την περιοχή έλεγχαν οι Αμαζόνες, υπό την εποπτεία του Απόλλωνα πολύ πριν περάσει ο έλεγχος στον Ηρακλή, που συμφιλιώθηκε σύμφωνα με την παράδοση με τον Απόλλωνα, και έκτισαν το Γύθειο. Την περίοδο της ακμής της Σπάρτης κατοικείτο από περίοικους και υπαγόταν στην επικράτεια της Λακεδαίμονος. Αργότερα με την έναρξη της Ρωμαικής εποχής η Πύρριχος υπήρξε μία από τις 18 πόλεις του Κοινού των Ελευθερολακώνων. Επιτύμβιες επιγραφές και άλλα ευρήματα μεταρωμαϊκών χρόνων αλλά και πρώιμων χριστιανικών δείχνουν ότι τα χρόνια εκείνα ο Πύρριχος είχε κάποια ακμή.
Είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του ήρωα Κορκόδειλου Κλαδά, που οργάνωσε την επανάσταση το 1470, του οποίου η μητέρα ήταν από τους Αγίους Σαράντα της Β. Ηπείρου, και ο πατέρας τοποθετημένος από το Βυζάντιο σε υψηλή θέση στην Μάνη.

3 Ιουνίου 2009

Αρχαία ιερά και Ασκληπεία στη Μάνη

Περιόχη Λάας με τα ιερά κατά Παυσανία
Μια γενική περιηγητική καταγραφή για την περιοχή τής Μάνης, μας παραδίδει στα Λακωνικά του ο Παυσανίας.
Πέρα από τα υπόλοιπα, μας παρουσιάζει αρχαία ιερά τόπους λατρείας και θεραπείας.
Τα ιερά και τα Ασκληπιεία παρουσιάζονται αλλά και χωροθετούνται στην περιοχή με σχετική ακρίβεια, και ταξινομούνται ανάλογα με τις πόλεις που υπήρχαν.

ΓύθειονΚτισμένο στους πρόποδες του ιερού βουνού Λαρύσιον, το οποίο ήταν τόπος αφιερωμένος στην λατρεία του Διόνυσου, και κάθε άνοιξη γινόταν γιορτή προς τιμή του εορτή τα «Λαρύσια». Το βουνό σύμφωνα με μια εννοιολογική εκδοχή της ερμηνείας της λέξεως αποτελούσε τον τροφοδότη σε ενέργεια ή γνώση στην περιοχή δια μέσου του Διονύσου.
Λάς + ρέω , ροή πνεύματος, επειδή λάς (ασιατική λέξη) σημαίνει πνεύμα.
Απέναντι από το νησί Κρανάη υπήρχε ιερό της θεάς Αφροδίτης της Μιγωνίτιδος, και όλη η γύρω περιοχή ονομαζόταν Μιγώνιο.
Το ιερό έφτιαξε προς τιμή της θεάς ό Πάρις (Αλέξανδρος), επειδή λέγεται πώς εκεί είχε συνευρεθεί με την ωραία Έλένη της Σπάρτης, και σε αυτή την συνεύρεση οφείλεται και το όνομα.
Τρία στάδια από το Γύθειο (555 μέτρα δηλαδή) υπήρχε ό ακατέργαστος λίθος Ζεύς Καππώτας, που είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Σε αυτόν κάθισε ο Ορέστης για να θεραπευθεί από την παραφροσύνη του. Το όνομα Καππώτας στην Δωρική σημαίνει αντικείμενο προερχόμενο από τον Ουρανό.
Στην πόλη υπήρχε και άγαλμα του Απόλλωνος του Καρνείου, σύνηθες σε όλες τις πόλεις της περιοχής, καθώς μια παράδοση θέλει τον Απόλλωνα και τον Ηρακλή σαν ιδρυτή της πόλεως, σε απόδειξη της συμφιλίωσης τους μετά από έριδα.

ΛάςΣτην κορυφή του όρους Ασία, που υπήρχε η αρχική πόλη, και αργότερα ή ακρόπολις υπήρχε ναός της θεάς Αθηνάς της ονομαζόμενης Ασίας. Το ναό ίδρυσαν οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, όταν επέστρεψαν από την Αργοναυτική εκστρατεία.
Στην κορυφή του όρους Ίλιον υπήρχε ναός του Ασκληπιού, και παράλληλα θεραπευτήριο. Στο ίδιο βουνό υπήρχε και ναός του Διονύσου, τον οποίο συναντάμε και εδώ, σε σχετικά κοντινή απόσταση από το Γύθειο, πράγμα που αποδεικνύει την έντονη λατρευτική τάση απέναντι στον γιό της Σεμέλης.
Στην κορυφή του βουνού Κνακάδιον ανατολικά της πόλεως υπήρχε ναός προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνος. Όπως θα δούμε και παρακάτω ο Κάρνειος Απόλλων αποτελούσε την κορυφαία θεότητα στην Λακωνία. Ήταν προστάτης της γονιμότητας και συμβολιζόταν με τον κριό, ενώ στην Μάνη κόρνα λέγονται μέχρι και σήμερα τα κέρατα. Άλλωστε σύμφωνα με την μυθολογία στον Απόλλωνα, ανήκει όλη ή περιοχή μέχρι τότε που την αντάλλαξε με τον Ποσειδώνα για τους Δελφούς.
Στα σύνορα της Λάς με την Σπαρτιατική επικράτεια και στην περιοχή Ύψοι, υπήρχε και άλλο ιερό του Ασκληπιού, καθώς επίσης και ναός της Αρτέμιδος τής Δαφναίας.
Στον λόφο κοντά στις εκβολές του ποταμού Σμήνους και άλλος ναός της Αρτέμιδος τής Δικτύνης. Στην δυτική πλευρά της πόλεως μετά τον ποταμό Σκύρα δέσποζε βωμός του Διός και αρχαίο ιερό για το οποίο δεν διευκρινίζεται ο τιμώμενος θεός.
Στην είσοδο τέλος της αρχαίας πόλης υπήρχε άγαλμα του Ηρακλή.
Από το πλήθος των ιερών καθίσταται σαφής η σημασία και το μέγεθος της πανάρχαιας πόλης που δέσποζε σε όλη την περιοχή। Ακόμη από τα προσωνύμια των θεών φαίνεται πώς οι πανάρχαιες θεότητες ανανεώθηκαν και εμπλουτίσθηκαν από τους νεότερους θεούς.


ΠύρριχοςΣτην αρχαία πόλη Πύρριχος δεν έχουμε πολλές αναφορές παρά μόνο για δύο θεότητες. Εδώ υπήρχαν τα ξόανα και τα ιερά του Απόλλωνος του Αμαζονίου και της Αρτέμιδος της Αστρατείας.
Λέγεται πώς ιδρύθηκαν από της Αμαζόνες που σε αυτό τον τόπο τελείωσαν την εκστρατεία τους. Μυστήριο αποτελεί η παρουσία των Αμαζόνων στην περιοχή της Λακωνίας όπως μυστήριο καλύπτει και την πραγματική ταυτότητα τους.
Αντιθέτως τα δύο αδέλφια παιδιά της Λητούς, κάνουν κατά κόρον αισθητή την παρουσία τους παντού.

ΤευθρώνηΑναφέρεται η ύπαρξη και η λατρεία της Αρτέμιδος της Ισσωρίας.
Ακόμη αποδίδεται ως δώρο από την Ναϊάδα νύμφη η πηγή που υπήρχε εκεί και έφερε το όνομά της.

ΑίγιλαΥπήρχαν δύο αρχαία ιερά εκ των οποίων το ένα ναός της Δήμητρος.
Σημερα η τοποθεσία ονομάζεται Κιόνια και βρίσκεται στο Νύφι, που και αυτό με την σειρά του ελάβε την ονομασία του από τις Νύμφες.

ΤαίναρονΛατρευτικό κέντρο όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλης της Ελλάδος. Από την φημισμένη πύλη προς τον Άδη κατέβη στο κάτω κόσμο, ο Ηρακλής.
Υπήρχε ναός που έμοιαζε με σπήλαιο προς τιμή του Ποσειδώνα. Ακόμη πηγή στα νερά της οποίας καθρεφτίζονταν όλα τα γνωστά λιμάνια.
Αρχαιότατος λατρευτικός χώρος προς τιμήν πολλών θεοτήτων διαδοχικά, Γαιήοχος , Ήλιος, Ποσειδώνας, μέχρι οι Άγιοι Ασώματοι στις μέρες μας.

ΚαινήπολιςΕδώ αναφέρονται δύο θεότητες η Δήμητρα με το ιερό της και ο ναός της Αφροδίτης. Παρατηρείται ένας κάποιος διαφορετικός προσανατολισμός σχετικά με την λατρεία των θεοτήτων στις προηγούμενες πόλεις.

ΊππολαΥπήρχε το ιερό της Αθηνάς της Ιππολαϊτιδας. Γειτονική με την προηγούμενη πόλη, με κύρια λατρευτική θεότητα, γυναικεία.

ΟίτυλοΣυναντάμε και εδώ την λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, αλλά και ιερόν του Σεράπιδος. Πρόκειται για μια Ελληνο-αιγυπτιακή θεότητα, που παραπέμπει σε κάποιες σχέσεις μεταξύ των δύο λαών.
Μετά το Οίτυλο στον δρόμο προς τις Θαλάμες βρίσκοταν το ιερό της Ινούς. Εδώ υπήρχε και το μαντείο της Ινούς που ο ενδιαφερόμενος έβλεπε τα μελλούμενα κατά την διάρκεια του ύπνου, μέσα στο ιερό.
Λατρευόταν η Πασιφάη που είναι μια άλλη εκδοχή της Σελήνης, και ο Ήλιος.

ΠέφνοςΗ πόλις αναφέρεται σαν την γενέτειρα των Διόσκουρων, αγάλματα των οποίων υπήρχαν πάνω στο νησί που βρισκόταν μπροστά. Πρόκειται για τα δύο αδέλφια Κάστωρα και Πολυδεύκη, που είναι οι κατ΄ εξοχήν Λακωνικές θεότητες.

ΛεύκτροΣε αυτή την πόλη υπήρχε το ιερό της Κασσάνδρας, που εδώ ονομαζόταν και Αλεξάνδρα. Ακόμη υπήρχε ιερό του Έρωτος. Και εδώ επίσης λατρευόταν ο Κάρνειος Απόλλων.

ΚαρδαμύληΒρισκόταν κοντά στην θάλασσα τέμενος των θυγατέρων του Νηρέως, των Νηηρίδων. Κατά την παράδοση υποδέχτηκαν τον Πύρρο γιό του Αχιλλέα όταν κατευθυνόμενος προς την Σπάρτη για τον γάμο του με την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ελένης, πέρασε από εδώ.
Υπήρχε ακόμη ιερό της Αθηνάς και λατρευόταν επίσης ο Κάρνειος Απόλλων.

Από τα παραπάνω, που καταθέτει ο περιηγητής, αποδεικνύεται η εκτεταμένη και βαθειά θρησκευτική αντίληψη των κατοίκων της περιοχής, σε ένα πλήθος θεοτήτων και ημιθέων. Αυτή η ροή ξεκινά από τα βάθη του παρελθόντος, εξελίσσεται και τροποποιείται αλλά δεν μειώνεται στο διάστημα όλων αυτών των αιώνων.