Αρχαία ιερά και Ασκληπεία στη Μάνη

Περιόχη Λάας με τα ιερά κατά Παυσανία

Μια γενική περιηγητική καταγραφή για την περιοχή τής Μάνης, μας παραδίδει στα Λακωνικά του ο Παυσανίας.
Πέρα από τα υπόλοιπα, μας παρουσιάζει αρχαία ιερά τόπους λατρείας και θεραπείας.
Τα ιερά και τα Ασκληπιεία παρουσιάζονται αλλά και χωροθετούνται στην περιοχή με σχετική ακρίβεια, και ταξινομούνται ανάλογα με τις πόλεις που υπήρχαν.

ΓύθειονΚτισμένο στους πρόποδες του ιερού βουνού Λαρύσιον, το οποίο ήταν τόπος αφιερωμένος στην λατρεία του Διόνυσου, και κάθε άνοιξη γινόταν γιορτή προς τιμή του εορτή τα «Λαρύσια». Το βουνό σύμφωνα με μια εννοιολογική εκδοχή της ερμηνείας της λέξεως αποτελούσε τον τροφοδότη σε ενέργεια ή γνώση στην περιοχή δια μέσου του Διονύσου.
Λάς + ρέω , ροή πνεύματος, επειδή λάς (ασιατική λέξη) σημαίνει πνεύμα.
Απέναντι από το νησί Κρανάη υπήρχε ιερό της θεάς Αφροδίτης της Μιγωνίτιδος, και όλη η γύρω περιοχή ονομαζόταν Μιγώνιο.
Το ιερό έφτιαξε προς τιμή της θεάς ό Πάρις (Αλέξανδρος), επειδή λέγεται πώς εκεί είχε συνευρεθεί με την ωραία Έλένη της Σπάρτης, και σε αυτή την συνεύρεση οφείλεται και το όνομα.
Τρία στάδια από το Γύθειο (555 μέτρα δηλαδή) υπήρχε ό ακατέργαστος λίθος Ζεύς Καππώτας, που είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Σε αυτόν κάθισε ο Ορέστης για να θεραπευθεί από την παραφροσύνη του. Το όνομα Καππώτας στην Δωρική σημαίνει αντικείμενο προερχόμενο από τον Ουρανό.
Στην πόλη υπήρχε και άγαλμα του Απόλλωνος του Καρνείου, σύνηθες σε όλες τις πόλεις της περιοχής, καθώς μια παράδοση θέλει τον Απόλλωνα και τον Ηρακλή σαν ιδρυτή της πόλεως, σε απόδειξη της συμφιλίωσης τους μετά από έριδα.

ΛάςΣτην κορυφή του όρους Ασία, που υπήρχε η αρχική πόλη, και αργότερα ή ακρόπολις υπήρχε ναός της θεάς Αθηνάς της ονομαζόμενης Ασίας. Το ναό ίδρυσαν οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, όταν επέστρεψαν από την Αργοναυτική εκστρατεία.
Στην κορυφή του όρους Ίλιον υπήρχε ναός του Ασκληπιού, και παράλληλα θεραπευτήριο. Στο ίδιο βουνό υπήρχε και ναός του Διονύσου, τον οποίο συναντάμε και εδώ, σε σχετικά κοντινή απόσταση από το Γύθειο, πράγμα που αποδεικνύει την έντονη λατρευτική τάση απέναντι στον γιό της Σεμέλης.
Στην κορυφή του βουνού Κνακάδιον ανατολικά της πόλεως υπήρχε ναός προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνος. Όπως θα δούμε και παρακάτω ο Κάρνειος Απόλλων αποτελούσε την κορυφαία θεότητα στην Λακωνία. Ήταν προστάτης της γονιμότητας και συμβολιζόταν με τον κριό, ενώ στην Μάνη κόρνα λέγονται μέχρι και σήμερα τα κέρατα. Άλλωστε σύμφωνα με την μυθολογία στον Απόλλωνα, ανήκει όλη ή περιοχή μέχρι τότε που την αντάλλαξε με τον Ποσειδώνα για τους Δελφούς.
Στα σύνορα της Λάς με την Σπαρτιατική επικράτεια και στην περιοχή Ύψοι, υπήρχε και άλλο ιερό του Ασκληπιού, καθώς επίσης και ναός της Αρτέμιδος τής Δαφναίας.
Στον λόφο κοντά στις εκβολές του ποταμού Σμήνους και άλλος ναός της Αρτέμιδος τής Δικτύνης. Στην δυτική πλευρά της πόλεως μετά τον ποταμό Σκύρα δέσποζε βωμός του Διός και αρχαίο ιερό για το οποίο δεν διευκρινίζεται ο τιμώμενος θεός.
Στην είσοδο τέλος της αρχαίας πόλης υπήρχε άγαλμα του Ηρακλή.
Από το πλήθος των ιερών καθίσταται σαφής η σημασία και το μέγεθος της πανάρχαιας πόλης που δέσποζε σε όλη την περιοχή। Ακόμη από τα προσωνύμια των θεών φαίνεται πώς οι πανάρχαιες θεότητες ανανεώθηκαν και εμπλουτίσθηκαν από τους νεότερους θεούς.

ΠύρριχοςΣτην αρχαία πόλη Πύρριχος δεν έχουμε πολλές αναφορές παρά μόνο για δύο θεότητες. Εδώ υπήρχαν τα ξόανα και τα ιερά του Απόλλωνος του Αμαζονίου και της Αρτέμιδος της Αστρατείας.
Λέγεται πώς ιδρύθηκαν από της Αμαζόνες που σε αυτό τον τόπο τελείωσαν την εκστρατεία τους. Μυστήριο αποτελεί η παρουσία των Αμαζόνων στην περιοχή της Λακωνίας όπως μυστήριο καλύπτει και την πραγματική ταυτότητα τους.
Αντιθέτως τα δύο αδέλφια παιδιά της Λητούς, κάνουν κατά κόρον αισθητή την παρουσία τους παντού.

ΤευθρώνηΑναφέρεται η ύπαρξη και η λατρεία της Αρτέμιδος της Ισσωρίας.
Ακόμη αποδίδεται ως δώρο από την Ναϊάδα νύμφη η πηγή που υπήρχε εκεί και έφερε το όνομά της.

ΑίγιλαΥπήρχαν δύο αρχαία ιερά εκ των οποίων το ένα ναός της Δήμητρος.
Σημερα η τοποθεσία ονομάζεται Κιόνια και βρίσκεται στο Νύφι, που και αυτό με την σειρά του ελάβε την ονομασία του από τις Νύμφες.

ΤαίναρονΛατρευτικό κέντρο όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλης της Ελλάδος. Από την φημισμένη πύλη προς τον Άδη κατέβη στο κάτω κόσμο, ο Ηρακλής.
Υπήρχε ναός που έμοιαζε με σπήλαιο προς τιμή του Ποσειδώνα. Ακόμη πηγή στα νερά της οποίας καθρεφτίζονταν όλα τα γνωστά λιμάνια.
Αρχαιότατος λατρευτικός χώρος προς τιμήν πολλών θεοτήτων διαδοχικά, Γαιήοχος , Ήλιος, Ποσειδώνας, μέχρι οι Άγιοι Ασώματοι στις μέρες μας.

ΚαινήπολιςΕδώ αναφέρονται δύο θεότητες η Δήμητρα με το ιερό της και ο ναός της Αφροδίτης. Παρατηρείται ένας κάποιος διαφορετικός προσανατολισμός σχετικά με την λατρεία των θεοτήτων στις προηγούμενες πόλεις.

ΊππολαΥπήρχε το ιερό της Αθηνάς της Ιππολαϊτιδας. Γειτονική με την προηγούμενη πόλη, με κύρια λατρευτική θεότητα, γυναικεία.

ΟίτυλοΣυναντάμε και εδώ την λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, αλλά και ιερόν του Σεράπιδος. Πρόκειται για μια Ελληνο-αιγυπτιακή θεότητα, που παραπέμπει σε κάποιες σχέσεις μεταξύ των δύο λαών.
Μετά το Οίτυλο στον δρόμο προς τις Θαλάμες βρίσκοταν το ιερό της Ινούς. Εδώ υπήρχε και το μαντείο της Ινούς που ο ενδιαφερόμενος έβλεπε τα μελλούμενα κατά την διάρκεια του ύπνου, μέσα στο ιερό.
Λατρευόταν η Πασιφάη που είναι μια άλλη εκδοχή της Σελήνης, και ο Ήλιος.

ΠέφνοςΗ πόλις αναφέρεται σαν την γενέτειρα των Διόσκουρων, αγάλματα των οποίων υπήρχαν πάνω στο νησί που βρισκόταν μπροστά. Πρόκειται για τα δύο αδέλφια Κάστωρα και Πολυδεύκη, που είναι οι κατ΄ εξοχήν Λακωνικές θεότητες.

ΛεύκτροΣε αυτή την πόλη υπήρχε το ιερό της Κασσάνδρας, που εδώ ονομαζόταν και Αλεξάνδρα. Ακόμη υπήρχε ιερό του Έρωτος. Και εδώ επίσης λατρευόταν ο Κάρνειος Απόλλων.

ΚαρδαμύληΒρισκόταν κοντά στην θάλασσα τέμενος των θυγατέρων του Νηρέως, των Νηηρίδων. Κατά την παράδοση υποδέχτηκαν τον Πύρρο γιό του Αχιλλέα όταν κατευθυνόμενος προς την Σπάρτη για τον γάμο του με την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ελένης, πέρασε από εδώ.
Υπήρχε ακόμη ιερό της Αθηνάς και λατρευόταν επίσης ο Κάρνειος Απόλλων.

Από τα παραπάνω, που καταθέτει ο περιηγητής, αποδεικνύεται η εκτεταμένη και βαθειά θρησκευτική αντίληψη των κατοίκων της περιοχής, σε ένα πλήθος θεοτήτων και ημιθέων. Αυτή η ροή ξεκινά από τα βάθη του παρελθόντος, εξελίσσεται και τροποποιείται αλλά δεν μειώνεται στο διάστημα όλων αυτών των αιώνων.