19 Δεκεμβρίου 2009

«Πλην Λακεδαιμονίων» 24 αιώνες αδικίας

Βαραίνει επάνω μας του Αλέξανδρου η “κατάρα” σαν το αναπάντητο ερώτημα της γοργόνας... “Πλην Λακεδαιμονίων” σπεύδουμε, με τη συνείδηση πανάλαφρη, να στιγματίσουμε τον αποστάτη, τον προδότη, τον φυγόμαχο...
Και παρακάμπτουμε, εξίσου ανάλαφρα, την τελεσίδικη διαθήκη που όρισε πως του προδότη το όνομα είναι ένα: Εφιάλτης!
Όποιος πιστεύει ακόμα πως ο Αλέξανδρος, μ’ εκείνη την θανατερή ετυμηγορία του, περιφρόνησε τη Σπάρτη, ύπνο βαθύ κοιμάται. Αυτός ο Μέγας, που ταπεινά παραμέρισε για να μην κρύψει τον ήλιο του Διογένη... Αυτός ο γίγαντας της στρατηγικής και ο τυφώνας της πολεμικής αρετής που τιμούσε τη γενναιότητα και τον πατριωτισμό των αντιπάλων του, ποτέ δεν θα μπορούσε να νιώσει περιφρόνηση για τους ρωμαλέους μαχητές της Σπάρτης.
Πόνο βαθύ και ανείπωτο ένιωσε... Γιατί, καλά δασκαλεμένος, ήξερε ότι χωρίς τη Σπάρτη, οι θησαυροί του θα’ ναι άνθρακες κι αργά ή γρήγορα οι Μήδοι θα διαβούνε...
Το είπε ο Καβάφης στο ποίημά του στα 200 π.Χ. και το μαχαίρι της ειρωνίας του σκίζει σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, την ψυχή μας:

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς
ελληνικός καινούριος κόσμος μέγας.

Εμείς οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
κ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ως μέσα στη Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.

Για Λακεδαιμονίους να μιλάμε τώρα!

Κι ακόμα σφαγερότερος, ο καθηγητής Δημήτρης Λιαντίνης, πάνω σ’ αυτό το ποίημα θα κάνει την ορθή κρίση, αφήνοντας μετεξεταστέους τους επιδερμικούς σχολιαστές του Αλεξανδρινού μας ποιητή:
“Το Ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας, για τους επίγονους, κρύβει την καταφρόνια του Καβάφη για όλα τα ελληνιστικά βασίλεια. Καταφρόνια, που τη φανερώνει στον ίδιο βαθμό ο στίχος του από το ποίημα «Η δόξα των Πτολεμαίων»:
«Είναι γελοίος ο Σελευκίδης με την αγοραία του τρυφή».
Η τραγωδία του Αλέξανδρου δεν έχει γραφτεί ακόμα...
Γιατί άλλο πράμα ήταν το θηρίο της μοίρας του κι άλλος ο ηγεμόνας της ψυχής του.
Εκεί, στου Γρανικού τα στοιβαγμένα τρόπαια, στη νικηφόρα μέθη, στην αιματοβαμμένη του σκηνή, εκάθισε και ζύγισε. Ψυχρά, όπως αρμόζει σε μεγάλο στρατηλάτη, πήρε της λογικής το δρόμο και την ψυχή του απόθεσε στου Άρη το βωμό. Το ανάθημα «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακαιδεμονίων» με τις 300 ασπίδες που έστειλε στην Ακρόπολη, ένα σκοπό είχε μόνο: Να κολακεύσει και να συσπειρώσει τους παραδομένους στο άρμα του Έλληνες και να απομονώσει στην ορφάνια τους, τους απροσκύνητους Σπαρτιάτες... Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες ήξεραν αυτό που και ο Αλέξανδρος «πλην των λοιπών Ελλήνων» γνώριζε:
πως όλα τα κάστρα της Ανατολής και της ωραίας Δύσης, δεν κάνουνε μια χούφτα χώμα απ’ την πατρώα σου γη...
Όταν η Σπάρτη έχασε τη δύναμή της, η ψυχή των Ελλήνων έχασε το σώμα της. Το πληθωρικό τους πνεύμα, έχασε τον ρωμαλέο ναό του. Το πνευματικό περίσσευμα δεν είχε πλέον αντίβαρο που να το εγκαλεί στην τάξη, κάθε φορά που φλυαρούσε ανούσια. Δεν είχε αντίπαλον δέος για να αντιμάχεται, να ερεθίζεται από τη διαφορετικότητα και να εμπνέεται απ’ αυτήν... Δεν είχε έναν λόγο σοβαρό να πολεμάει για να γίνεται καλύτερο. Δεν είχε αντίλογο... αλλά ούτε και προστασία για να γεννάει απερίσπαστο έπη και τέχνη και σοφία... Η φωνή του Ελληνικού πνεύματος αντιλαλούσε στα φαράγγια της Ηχούς και έσβηνε αποκαμωμένη από τη μονοτονία των μονολόγων της... Εκεί στην κορυφή που είχε φτάσει, δεν είχε με ποιόν να αναμετρηθεί και να πετύχει νέους άθλους... Εκείνο ήταν στον Όλυμπο κι οι άλλοι όλοι στη στέπα...
Και είχε χάσει το έτερόν του ήμισυ... Άλλο δεν απέμενε πια, παρά να πουληθεί η παραγωγή... Να φύγει από τ’ αμπάρια η πραμάτεια, να μη σαπίσει και θαφτεί... Αργά ή νωρίς, ο Αλέξανδρος κατάλαβε τον ιστορικό του ρόλο... Ο “πραματευτής”, ο θαρραλέος “πωλητής”...
Κι έφυγε ανθός απ’ τη ζωή, προτού φανερωθεί η απόγνωση στα φλογερά του μάτια...
Και οι Ρωμαίοι διάβηκαν... Και τα ελληνιστικά βασίλεια σαρώθηκαν... Και της ανατολής τα δόγματα ετρύπωσαν απ’ τις κερκόπορτες που έμειναν αφύλαχτες... Και οι τούρκοι και οι φράγκοι διάβηκαν... Και η Μικρασία ρημάχτηκε...
Γιατί, στα 222 π.Χ. οι άλλοι Έλληνες" είχαν, από άγνοια και επιπολαιότητα, πετάξει στον Καιάδα το ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ...
Τώρα λοιπόν, που και την Μακεδονία την ξακουστή την παραδώσαμε στου πλανητάρχη την σκακιέρα για να την παίζει πιόνι όπως γουστάρει...
Τώρα, που απ’ τα λαμπρά Αλεξανδρινά βασίλεια της Ισκαντάρ-Ανατολής θερίζουμε τα ψίχουλα κάποιων ξεχασμένων απογόνων στα υψίπεδα του Τατζικιστάν και στα δυσπρόσιτα οροπέδια του Ινδικού Καυκάσου...
Τώρα, που οι χάρτες του παγκοσμιοποιημένου μας πλανήτη, δίνουν τη Ρόδο μας στην Αίγυπτο, την Κρήτη μας στην Αφρική...
Τώρα, που θησαυρίζουν τα μουσεία τους με την καταλεηλατημένη μας προγονική περιουσία...
Τώρα, που καταχωρήσαμε όλα τα μνημεία μας στην παγκόσμια κληρονομιά... λες και τα φτιάξαμε μαζί τους...
Τώρα, που και το τελευταίο μας όπλο, η γλώσσα η αρχαιότερη και τελειότερη του κόσμου, υπέκυψε στον οικουμενικό βωμό της greeklish αηδίας...
Τώρα, που ξαναγράφουν όπως θέλουν την ιστορία μας στα Hollywood και στις εικονικές πραγματικότητες...
Τώρα, που από κάθε άλλη φορά πιο βασανιστική έγινε η ανάγκη της αρετής των Λακεδαιμονίων...

Τώρα, επιτέλους, ας λυτρώσουμε το στοιχειωμένο των ηρώων μας παράπονο και ας ζητήσουμε, Συγγνώμη από τη Σπάρτη!

Ελένη A. Παπαδοπούλου
Δημοσιογράφος

28 Νοεμβρίου 2009

Η Χαμένη πολιτεία

Εκεί πού ενώνεται ο Ταΰγετος και ο Πάρνωνας, τα δύο μεγάλα βουνά της Λακωνίας, ήτανε κάποτε παλιά, μέσα σε ένα απρόσιτο βαθύ φαράγγι χτισμένη, ή Μαγική Πολιτεία. Ακόμα και σήμερα άμα πάτε εκεί, θα δείτε να ασπρίζουνε ανάμεσα από τα αγριολούλουδα σπασμένα μάρμαρα. Μα το πιο παράξενο απ’ όλα είναι αυτό πού μπορεί να δη κανείς εκεί κάθε δειλινό. Κάθε δειλινό, καθώς ο Ήλιος πλανιέται για στερνή φορά ανάμεσα στα δέντρα και στους θάμνους, σχηματίζονται από τα χρώματα, από τις αχτίνες και από τα φυλλώματα χιλιάδες αέρινα χαμόγελα, που φτερουγάνε προς τα ουράνια και χάνονται μακριά στο άπειρο, στον Ήλιο. Είναι τα μαγεμένα χαμόγελα των τελευταίων Πολεμιστών της Πολιτείας, πού μια πανέμορφη Νεράιδα τα μάγεψε να υπάρχουνε για πάντα.
Την Ιστορία αυτής της Πολιτείας κανείς δεν ξέρει και εγώ την έμαθα τυχαία καθώς σκάλιζα κάτι παλιά κιτρινισμένα βιβλία με στάλες αίμα επάνω, μαυρισμένες από τους αιώνες και από την άδικη των ταπεινών ανθρώπων καταφρόνια. Ήτανε κρυμμένα σ’ ένα μέρος απόκρυφο που Ήλιος δεν βλέπει και όλοι το λένε μέρος σκοτεινό, καταραμένο. Είχανε να τα δουν ανθρώπου μάτι, ετούτα τα Άγια Γραφτά, χρόνους πεντακόσιους. Μα εγώ πλησίασα και διάβασα και έμαθα, ξεχωρίζοντας με πείσμα μέσα στις σκοτεινές τις νύχτες γράμματα και φθόγγους και εικόνες, έχοντας για φως μου το ολόγιομο φεγγάρι, όταν ο Άρης βρισκόταν στον Σκορπιό και τις αφέγγαρες βραδιές ένα κερί κατάμαυρο, πού έχω πάντοτε στο μέρος της καρδιάς κρυμμένο. Και καθώς γράμματα σιγά -σιγά ξεχώριζα και υστέρα λέξεις, προτάσεις και εικόνες και καθώς μέσα στο νου μου σιγά -σιγά γεννιότανε ή ιστορία, χωρίς να καταλάβω ήλθε και η Αυγή και ο πρώτος ήλιος είδε τα κιτρινισμένα βιβλία και ξαφνικά το στεριωμένο από τους αιώνες επάνω στους παπύρους Αίμα ζωντάνεψε μέσα στο φως του ήλιου και έγινε αλήθεια, έγινε φως και χάθηκαν από μπροστά μου και βιβλία και ήλιος και χρόνος και ξανάζησε μέσα στους άπειρους χρόνους και στους αμέτρητους τόπους, ή Μαγική Πολιτεία.
«Ήτανε στο καιρό όπου Δεσπότης στο Μοριά, Άρχοντας στο κάστρο του Μυστρά ήτανε ο Κωνσταντίνος ο Δραγάσης. Ζούσε τότε στα μέρη εκείνα ένας άνθρωπος παράξενος, αλλόκοτος και ονειροπαρμένος. Ήτανε γέρος, μα είχε μάτια παιδικά. Λόγο γι’ αυτόν κακόν δεν είχανε να πούνε. Κανένα δεν είχε αδικήσει, μόνο πού αρνιόταν το Χριστό και ήταν παράξενος, παράξενος πολύ. Όλο κάτι παλιά μουχλιασμένα χειρόγραφα κρατούσε, όλο ανάμεσα σε κάτι ρημαγμένα μάρμαρα περιπλανιότανε τις νύχτες, ψιθυρίζοντας λόγια αλλόκοτα, σε άγνωστη γλώσσα, σε τόνο πρωτάκουστο. Οι χωριάτες οπότε τον έβλεπαν φεύγανε μακριά ψιθυρίζοντας: «έρχετ’ ο Μάγος». Οι καλόγεροι και οι παπάδες τον μισούσαν και τον λέγανε αντίχριστο, διαβολικό, καταραμένο. Μα όσοι είχανε ελληνική καρδιά και νου, ψυχή και πίστη τον σεβόντουσαν και τον αγαπούσαν. Τα αερικά του δάσους και των νερών, οι γελαστές νεράιδες τον γνώριζαν. Το όνομα του: «Άρχοντας Γεμιστός»!
Είπανε κάποτε και το έχουνε θαρρώ και γράψει πώς ελπίδα του Άρχοντα μας για να αναστήσει το Μεγαλείο των Θεών, ήτανε ένα πλάσμα θεϊκό, πού αυτός ο ίδιος είχε πλάσει με αίμα Θεών. Είπανε ακόμα πώς το πλάσμα αυτό απέθανε και πώς μαζί μ’ αυτό σκορπίσανε και τα όνειρα και οι πόθοι των θνητών. Όπως όλα τα πράγματα έτσι και τούτο μισή αλήθεια και μισό ψέμα. Μα εγώ πού είδα Αίμα και Ήλιο να γίνονται ένα, μπορώ και θα σας πω το μυστικό, το μυστικό του Πλήθωνος, το μυστικό της Μαγικής Πολιτείας.
Υπάρχει κάπου μια θάλασσα, πού κάθε Ανατολή αφήνει ο Ήλιος, ο Θεός ένα χαμόγελο. Όποιος την ώρα εκείνη τύχει και βρεθεί σ’ αυτήν την θάλασσα και έχει το θάρρος να δη κατάματα τον ήλιο να χαμογελά, αυτός έχει για πάντα τον ήλιο κλεισμένο στην καρδιά του.
Υπάρχει κάπου ένας βράχος, που κάθε πού ο πατέρας μας ο Νεφελεγερέτης σπαθίζει με τον κεραυνό του αφήνει μαζί με την φωτιά και μια ματιά του. Όποιος την ώρα εκείνη τύχει και βρεθεί στη ριζωμιά του βράχου, έχει για πάντα στα μάτια χαραγμένο το βλέμμα του Αετού. Υπάρχει κάπου και ένα βαθύ φαράγγι που οποίος σταθεί την νύχτα εκεί και δει τον Εωσφόρο, το πιο λαμπρό της νύχτας μας Αστέρι, να τρεμοπαίζει δείχνοντας ψυχές πολεμιστών να σκούζουν παραγγέλματα σε ερειπωμένο κάστρο, στοιχειωμένο, όποιος βρεθεί εκεί, εκείνη την στιγμή, αυτός θα έχει για πάντα στη καρδιά την Άγια Μοναξιά της Περηφάνιας και θα ‘ναι αλαφροΐσκιωτος.
Και υπάρχει κάπου και μια ψηλή κορφή, πού κάθε δειλινό πεθαίνοντας ο Απόλλωνας, ο Ήλιος, σταλάζει ένα δάκρυ Αίμα. Όποιος την ώρα αυτή εκεί βρεθεί και δει το Αίμα του Θεού, πού θα κυλά στη γη, αυτός θε’ να ‘ναι και ένας Γιος του Ήλιου.
Πλανήθηκε σε χώρες πολλές ο Γεμιστός και σε θάλασσες και σε ψηλές βουνοκορφές και σε βαθιά φαράγγια και μάζεψε χαμόγελα από τον Ήλιο και βρήκε βλέμματα Αετών στις ριζωμιές των βράχων και το ακριβό το Αίμα του Απόλλωνα και την Άγια Μοναξιά της Περηφάνιας και έπλασε Ανθρώπους, πού είχαν τον Ήλιο στη καρδιά και τη ματιά του Αητού στο αγέρωχο τους βλέμμα, πού είχαν την Άγια Μοναξιά της Περηφάνιας στη ψυχή και ήταν και αλαφροΐσκιωτοι και έπλασε τους Γιους του Ήλιου και έπλασε μια ΦΥΛΗ. Και έχτισε μια Πολιτεία σε ένα μέρος πού ήταν βαθύ κι απόκρυφο και δεν μπορούσε να την δη άνθρωπος, οπού δεν είχε βλέμμα Αητού, Ήλιο στην καρδιά και όπου δεν ήτανε αλαφροΐσκιωτος.
Ζούσανε ευτυχισμένοι και σμίλευαν στο μάρμαρο Θεούς. Δουλεύανε την γη και άνθιζε ευτυχία την άνοιξη ο τόπος. Μιλούσαν με τα ξωτικά και με τα άγρια θεριά στο δάσος. Και κάθε νέο παιδί, όπου γεννιότανε το σήκωναν ψηλά και το έδειχναν στον Ήλιο, ευχαριστώντας και τιμώντας τον Πατέρα. Είχαν λαμπρούς ναούς, πλούσια αρχοντικά και ήταν ευχαριστημένοι.
Ώσπου μια ημέρα φάνηκε να έρχεται από μακριά ένας γυρολόγος άσχημος, καμπούρης, με μύτη γαμψή και βρωμερή ψυχή καταραμένη. Δεν είχε βλέμμα Αητού στα μάτια, Ήλιο δεν είχε στη καρδιά, ούτε ήτανε αλαφροΐσκιωτος. Είχε όμως μια μαυρίλα στη ψυχή γι’ αυτούς πρωτόγνωρη και τους ξεγέλασε. Και έτσι μαθεύτηκε το μυστικό τους και σκορπίσανε στα πέρατα του κόσμου, παίρνοντας κάποιος ένα άγαλμα Θεού και άλλος τον γέροντα πατέρα του στους ώμους. Και ερήμωσε ή Πολιτεία κι απόμειναν μόνο τα μάρμαρα και τα χαμόγελα του Ήλιου κάθε δειλινό.

Που πήγαν; Κανείς δεν ξέρει και οι ίδιοι με τα χρόνια το ξέχασαν. Μα αν δείτε άνθρωπο αλαφροΐσκιωτο, πού να ‘χει Ήλιο στη καρδιά και την ματιά του Αητού στο βλέμμα, αν δείτε άνθρωπο πού βλέπει μάρμαρα σπασμένα με πυρωμένο βλέμμα, να ξέρετε πώς είναι ένας από αυτούς, ένας από τους ΓΙΟΥΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ!

Αναρτήθηκε από PRESS EUROPEANDRAMA

18 Οκτωβρίου 2009

Περιήγηση στην Καρυούπολη απο τόν Κυριάκο τόν Ανγκωνιτη

Τό 1447 βρέθηκε στην Μάνη ο περιηγητής Κυριάκος από Ανγκώνα,τό ότι πέρασε και φιλοξενηθηκε στήν Καρυούπολη δείχνει τό μέγεθος και την σημασία τής πόλης για τούς Παλαιολόγους.Τμηματα τής περιγραφής του παρατίθενται σε μετάφραση από τα Λατινικά στά Αγγλικά από τόν καθηγητή Bodnar του πανεπιστημιου Georgetown :

[the peninsula of Tainaron. “Pylos” i.e. Bitylos]
22
On the 15th of October, directing my course from Corone to the noteworthy Laconian promontory of Tainaron in order to see other noteworthy remnants of Laconian and Messenian antiquity.
I embarked before daylight on a small boat captained by Johannes Rosea, a higly skilled sailor from Tainaron, and having crossed the Messenian Gulf before the sun reached the sixth circle of heaven, we came to Messenian Pylos, which is mentioned by several authors to have been the memorable fatherland of long-lived Nestor, olthough, we noticed, Strabo decided that the Pylos called emathoeis by Homer was in Triphylia.
23
For there are still elegant remmants of the city approximately a hundred stadia from the very tip of the Tainaro peninsula; and no more than five stadia from the shore we saw a citadel built by later inhabitants out of [materials taken from] ancient buildings, where I found John Palaiologos, governor for the Spart6an prince Contantine. Received ceremoniously by him, we inspected under his guidance the extant part, made up of ancient walls, in a field, where we found this sculpted inscription to our emperor Gordianus, in which it is evident that Pylos was called Bitylos by later inhabitants, as Strabo testifies.
The city of Bitylos, through the overseers headed by Markos Aurelios Nikephoros son of Prosdectos,[honored] Emperor Markus Aurelius Gordianus Pious Fortunate Augustus
24
We also saw there huge cisterns carved our by an ancient hand and many noble sarcophagi adorned with sculpture and some remarkable rocks.

[local customs described]
45
And when on my journey I hand viewed witch pleasure a lovely valley green in every direction with close packed vineyards and trees and pleasant meadows, and utterly tranquil, the locals showed me a place bounded by natural stones where every year the youths who live in the immediate vicinity engage by ancient custom in a competition, for which their prince provides the prizes, which they also call the androdromon pentastadion; that is, they compete in a men’s footrace over a distance of five stadia, which they run barefoot, mind you, and dressed only in a linen undertunic; and whoever runs more swiftly and comes in first is given ten bronze drachmas, which they call hyperpera the second [is given] five; the third, three; and after that, all the others, in order of finishing , a little cash or a quantity of Hyrcanian meat, so that none of the athletes will have gone away unrewarded, except that the prince at once rewards the one who comes in last and makes him an object of popular ridicule with the gift of an onion.
46
And indeed we came to know that the people in these places observe an ancient practice in a variety of ways, for they all build their houses in the countryside with great polygonal stones put together according to an ancient technique; and, digging out cisterns by hand, each in a long line, they protect them with huge, sevenfoot rocks; and we discovered that they somehow preserve an ancient manner of speaking, for they say that their dead, no matter what their religion was, have gone off “Hades”, that is, to the lower world. Also, their meals consist of snapped beans seasoned generously with oil, and their loaves are made from barley; their drink, however, is water. Wine they drink rarely, except on joyful festival days and on celebratory occasions that call for eulogistic oratory.

[Karopolis]
49
Moving on from Amathea, we came to Karopolis, a village of the ancient city of Asine, where we found Solianos, son of George the stratopedarhes the administrator for the despot Constantine, who received me quite properly and led me the next day to the ruined city of Asine on the shore of the Laconic Gulf. There one sees few remnants with recording of such a great city, other than some huge brick remains of the baths and the place the populace calls, the “vaults” because of some surviving arches. Also along the shore, some marble columns and other fragments of ancient structures survive. But since we found no inscriptions, we departed from the site and left behind [ruins] not worthwhile enough to record.

Cyriec of Ancona: Later travels edited and translated by Edward W. Bodnar
                          
    Σελίδα 121 από τό αυθεντικό χειρόγραφο τού περιηγητή με σχέδιο λάρνακας

4 Σεπτεμβρίου 2009

Λάας μία εκ των αρχαιοτέρων Ελληνικών πόλεων

Οἳ δ᾽ εἶχον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν,
Φᾶρίν τε Σπάρτην τε πολυτρήρωνά τε Μέσσην,
Βρυσειάς τ᾽ ἐνέμοντο καὶ Αὐγειὰς ἐρατεινάς,
οἵ τ᾽ ἄρ᾽ Ἀμύκλας εἶχον Ἕλος τ᾽ ἔφαλον πτολίεθρον,
οἵ τε Λάαν εἶχον ἠδ᾽ Οἴτυλον ἀμφενέμοντο,
Τών οι αδελφός ήρχε βοήν αγαθός
Μενέλαος εξήκοντα νεών

Ομήρου Ιλιάς Β 581-587
Άποψη της ανατολικής κοιλάδας από το κάστρο στο βάθος η θάλασσα στο βαθύ
Η ουσιαστική η αναφορά του ποιητή των ποιητών, στην αρχαιότατη πόλη της δυτικής πλευράς του Λακωνικού κόλπου στην Κάτω Μάνη, επισημαίνει την αρχαιότητα και την αξία της πόλεως, μεταξύ των άλλων στην περιοχή.
Ποιος θα παραβλέψει την σημαντικότητα της πόλεως που εντάχθηκε στην αναφορά του Ομήρου, σε ένα από τα μεγαλύτερα έργα της παγκοσμίου λογοτεχνίας.
Ποιος θα παραβλέψει επίσης την περιγραφή του Παυσανία, κατά την περιήγησή του περί το 160 μ.χ, «Τά δε εν δεξιά Γυθείου Λάς εστί», αλλά και την αναφορά και την επεξήγηση της ονομασίας από τον Στέφανο Βυζάντιο το 6ο μ.χ αιώνα «Κείται δέ επί πέτρας υψηλής, διό καί Λά καλείται»Απείχε η πόλη 10 στάδια (1.850 μ.) από την θάλασσα και 40 στάδια από το Γύθειο (7.400 μ.). Γεωγραφικά, μετά την γεωμετρική εποχή, οικιστικά κάλυπτε την περιοχή μεταξύ των βουνών Ασία, Ίλιον, Κνακάδιον, σύμφωνα με τον Παυσανία, αλλά η επικράτεια της είναι φυσικό να κάλυπτε και την Αμαθέα (περιοχή Μαυροβουνίου), την Ασίνη (περιοχή Καμάρες μέχρι Σκουτάρι) από την πλευρά της Θάλασσας.
Η συνέχεια προς τα δυτικά, αριστερά ο Μαστρολέος και πίσω η δυτική κοιλάδα
Από την κορυφή του όρους Ασία, που σήμερα ονομάζεται Πασσαβάς ή Κάστρο, άφησα το βλέμμα να χορτάσει την μαγευτική τοποθεσία που ήταν ή πόλη, τόπος ιερός, που δικαιολογεί την εκδοχή ότι το όνομα Λάας είναι αρχαία Ασιατική λέξη και σημαίνει «πνεύμα» ή «ουράνιος». Η παραπάνω εξήγηση, υποστηρίζω ότι ταιριάζει περισσότερο στην προέλευση του ονόματος από την Λάα = πέτρα, άλλωστε δεν θαύμασα έναν μεγαλόπρεπο πέτρινο όγκο, αλλά δύο μαγευτικές κοιλάδες, που χωρίζονται από το βουνό Μαστρολέου, το Ίλιον του Παυσανία κατά πάσα πιθανότητα. Ο περιηγητής που μας παρέδωσε μια πληρέστατη περιγραφή για την τοποθεσία και τα αξιοθέατα της πόλης αλλά και παραδόσεις που είχαν διασωθεί μέχρι το 2ο αιώνα που πραγματοποίησε την περιοδεία του και την παρουσιάζει στα Λακωνικά (κεφ.ΧΧΙV 6-10).
Εδώ πάνω ήταν κτισμένη η παλιά πόλη περιτειχισμένη και μπροστά στα τείχη υπήρχε άγαλμα του Ηρακλή και τρόπαιο από τα λάφυρα των Μακεδόνων. Ένα τμήμα από τους οποίους όταν ο Φίλιππος ο Ε΄ εισέβαλε στην Λακωνική το 220-217π.χ αποσπάστηκε και λεηλατούσε τα παράλια μέχρι που κατατροπώθηκαν από τους Λάους. Αργότερα την γεωμετρική εποχή εγκαταλείφτηκε και οικίσθηκε ή νέα πόλη στις κοιλάδες ανάμεσα στα όρη Ταρπόλια, Μαστρολέου και Πασσαβάς.
Μέσα στην παλιά πόλη υπήρχε ο ναός της Αθηνάς Ασίας που την ίδρυσαν οι Διόσκουροι γιοί του Τυνδάρεω ή του Δία, και της Λήδας, Κάστωρ και Πολυδεύκης, όταν σώθηκαν από τους Κόλχους μετά την αργοναυτική εκστρατεία. Ονομάζονταν και Λαπέρσες επειδή κατά τον Στράβωνα (Η΄V3) κατέλαβαν την πόλη Λάα.
Από τους κατοίκους αναφερόταν ότι και οι Κόλχοι τιμούσαν την Αθηνά Ασία.
Ο ποταμός Σμήνος 5 στάδια (925 μ.) από την πόλη χύνεται στην θάλασσα στην περιοχή του ακρωτηρίου Πεταλέα. Πάνω σε αυτό υπήρχε ο ναός της Δικτύννης Αρτέμιδος, πιθανότατα στη θέση της εκκλησίας που υπάρχει σήμερα.
Ο ποταμός Σκύρας στην άλλη πλευρά περίπου στην διπλάσια απόσταση χύνεται στην θάλασσα στην περιοχή Καμάρες, ενώ εκεί κοντά υπήρχε πανάρχαιο ιερό προς τιμή του Διός, στην περιοχή Καλύβια Παγανέα
Από την βορινή πλευρά την προστασία από την ψύχρα που κατεβάζει ο Ταΰγετος, έχει αναλάβει η Ταρμπόλια, το Κνακάδιον κατά τον Παυσανία. Για μένα το σημαντικό είναι όχι η ταύτιση των ονομάτων των βουνών αλλά οι απτές αποδείξεις της ύπαρξης της πόλης στο συγκεκριμένο χώρο. Προς την πλευρά του Κνακάδιου υπήρχε ό ναός του Απόλλωνος του Καρνείου από εκεί σε απόσταση 30 σταδίων (5.550 μ.) η τοποθεσία Υψοι, όπου υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στον Ασκληπιό και την Δαφναία Αρτέμιδα. Εκεί ήταν και τα σύνορα με την Λακεδαιμόνια επικράτεια, για τούτο και η περιοχή αυτή πρέπει να ταυτίζεται με την περιοχή της Λίμνης και τα βόρεια υψώματα.
Στο κέντρο της περιοχής το όρος Ίλιον ή Μαστρολέου όπου στους πρόποδες βρισκόταν ο ναός του Διονύσου και στην κορυφή ο ναός του Ασκληπιού.
Δίκιο είχε και ο Δευκαλίων και η Πύρρα μετά τον κατακλυσμό που από τους λίθους που έριχναν στο όμορφο αυτό τόπο δημιούργησαν ανθρώπους που ίδρυσαν την πόλη.
Στο χώρο του γυμναστηρίου το κανάλι που έρρεαν τα νερά της πηγής Γαλακώ
Την δυτική κοιλάδα διαρρέει ο ποταμός Κρόνος που χύνεται στο Βαθύ, και την ανατολική ένας χείμαρρος που κατηφορίζει από τον Καρβελά। Τα νερά της ενώνει με αυτόν η κρήνη Γαλακώ, που την αναζήτησα αλλά δυστυχώς όχι μόνο δεν ρέει το γαλακτόχρουν νερό της αλλά δεν εντόπισα ούτε σαν τοποθεσία. Βρέθηκα όμως περίπου στο χώρο του Γυμναστηρίου κοντά στην κρήνη όπου υπήρχε αρχαίο άγαλμα του Ερμή πάντα κατά τον Παυσανία.
Το Αράινο όπου βρισκόταν ο τάφος του Λά, του οικιστού της πόλεως, ταυτίζεται με το ακρωτήριο πάνω στο οποίο είναι κτισμένο το χωριό Αγερανός.
Όταν βρέθηκα μέσα στο χώρο τα συναισθήματα μου επιβεβαιώθηκαν, περπατούσα εκεί που κάποτε βρέθηκαν ο οικιστής Λας ο Αχιλλέας, οι Διόσκουροι, οι Περίοικοι, και οι κυνηγημένοι Λακεδαιμόνιοι αριστοκράτες από τον τύραννο Νάβη.

Τμήμα κίονα θαμμένο κάτω από ξερολιθιές
Θαύμασα την εφορία της γης, τις χιλιόχρονες ελιές και ανέπνευσα τον ίδιο αέρα με τους Λάους, τους κατοίκους της, που δραστηριοποιήθηκαν ανά τους αιώνες στην διαρκή εναλλαγή καλών και άσχημων εποχών της ιστορίας.
Δεν είμαι καθόλου περήφανος για την σημερινή ονομασία της περιοχής, και για τούτο δεν θα την αναφέρω, θα περιμένω όμως υπομονετικά να αντικατασταθεί η πινακίδα που την αναφέρει και οδηγεί το επισκέπτη, κάπου αλλού και όχι στην κρήνη Γαλακώ και στην Λάα.
Χωρίς καμιά προκατάληψη, δεν μπορώ να δεχθώ πώς ή κατοχή, και εγκατάσταση μερικών ανθρώπων για λίγα χρόνια, περίπου μισό αιώνα, μπορεί να βαφτίσει έναν τόπο που ακμάζει από την εποχή του Τρωικού πολέμου.
Δεν θα ήταν υπερβολή κατά την προσωπική μου άποψη και χιλιάδες χρόνια πριν, πράγμα που δεν μπορεί να τεκμηριωθεί όμως ελλείψει ιστορικών στοιχείων.
Τις σκέψεις διέκοψε η ζωηρή παρουσία ενός κοπαδιού με γαλόπουλα, με φρουρό ένα σκύλο και βοσκό έναν αιώνιο Έλληνα. Ο μπάρμπα Παναγιώτης Δεμιράκος όπως μου συστήθηκε αφού χαιρετηθήκαμε. Την παράδοση όμως συνεχίζουν οι Λάοι και στην σημερινοί εποχή, πράγμα που διαπίστωσα από την ολιγόλεπτη κουβέντα μας.
Τμήμα σμιλεμένης πέτρας από τοιχοποιία αρχαίου ναού.
Ένοιωσα την αγάπη του για την ιστορία, το πάθος του και την περηφάνια για αυτά που κουβαλάμε μέσα μας, αλλά και την πίκρα και απογοήτευση που προέρχονται από την αδιαφορία για αυτό τον πλούτο.
‘Η Γαλακώ δεν υπάρχει πια μου είπε, έχει μείνει αυτό το ρεματάκι που ξεκινούσε από την πηγή.
Όλη η περιοχή όμως είναι γεμάτη από υπολείμματα που παραπέμπουν στο παρελθόν, με έναν απλό περίπατο θα το διαπιστώσεις και μόνος σου. Πριν από λίγα χρόνια και η οικογένεια σου διατηρούσε κτήματα σε τούτη την περιοχή. Αλήθεια είναι πώς υπήρχαν κάποια κτήματα στον κάμπο όπως είχα ακούσει από τους μπαρμπάδες και τον πατέρα μου τα οποία πουλήθηκαν, δεν φανταζόμουν όμως πώς ήταν στον ιστορικό και θείο τόπο που έβλεπαν τα μάτια μου. Η ιστορία λέει πώς μετά την σφαγή και εκδίωξη των λιγοστών Τούρκων από την περιοχή οι νικητές, Γρηγοράκηδες, Καβαλιεράκηδες, και Πετροπουλάκηδες, μοιράστηκαν τα κατακτηθέντα εδάφη.
Μια απογοήτευση κάλυψε τις αναμνήσεις μου, που την διέκοψε η φωνή του συνομιλητή μου. Ο μπάρμπα Παναγιώτης, όπως γίνεται συνήθως μου διηγήθηκε μια πολύ όμορφη ιστορία των παιδικών του χρόνων γεμάτη μυστήριο, που μπορεί όμως να κρύβει αλήθειες του παρελθόντος.
Όταν ήταν νεαρός έσκαβαν για να κτίσουν κάποια αποθήκη και ό κασμάς κτύπησε ένα πιθάρι μεγάλου μεγέθους. Ήταν παλιό τον ρώτησα ή ήταν κορωνέικο; Δεν δέχτηκε την αμφισβήτηση μου ούτε για αστείο και συνέχισε την διήγησή του.
Το πιθάρι έσπασε και το περιεχόμενο του που ήταν ψιλή άμμος χύθηκε. Το περίεργο ήταν πώς μέχρι την μέση η άμμος ήταν χρυσή και από την μέση και πάνω σκούρου χρώματος. Μέσα στην άμμο ήταν επιμελώς τοποθετημένο ένα άλλο κεραμικό μικρό σε μέγεθος όσο και μια κανάτα. Μεταφυσική μου φάνηκε η εξήγηση για το μέλλον του κεραμικού. Επειδή δεν «γυάλιζε» τοποθετήθηκε προσωρινά κάπου, και από το φως και την θερμοκρασία του ήλιου διαλύθηκε μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
Και άλλο τμήμα σμιλεμένης πέτρας από τοιχοποιία
Το παιδικό μυαλό τότε του Παναγιώτη τον οδήγησε να σκεφτεί θησαυρούς θεωρώντας την σκόνη χρυσόσκονη, και σε αυτό δεν είχε δίκιο αλλά για τους θησαυρούς τα πράγματα είναι ρεαλιστικά.
Δεν έχω την δυνατότητα να αποδείξω τον συνειρμό που με κατέλαβε, όταν άκουσα την ιστορία. Δεν παύει όμως να είναι μία εκδοχή προς διερεύνηση.
Μπορεί να ήταν πράγματι θησαυρός. Το μικρό κεραμικό μία τεφροδόχος, που είχε τοποθετηθεί μέσα σε ένα μεγάλο δοχείο, στο κέντρο, ανάμεσα στο καλό και το κακό της πλάσης που συμβολίζει η σκουρόχρωμη και ανοιχτόχρωμη άμμος.
Το μεσημέρι πλησίαζε και η ζέστη του Αυγούστου ήταν δυνατή. Ο συνομιλητής μου και το κοπάδι του πήραν το δρόμο για το σπίτι, και εγώ συνέχισα μια σύντομη εξερεύνηση στα σημεία που μου υπέδειξε, μήπως ανακαλύψω κάτι ενδιαφέρον.
Η χαρά και η έκπληξή μου ήταν απερίγραπτη, όταν σε μια ξερολιθιά είδα σαν θεμέλιο ένα τμήμα αρχαίου κίονα. Λίγο πιο πέρα είδα και άλλα τμήματα από βράχους τοιχοποιίας, πλήθος θα έλεγα, είτε μόνα τους είτε στοιχεία μέσα σε ξερολιθιές.
Όλα σμιλευμένα και λαξεμένα σε παραλληλεπίπεδους όγκους έτοιμα να μιλήσουν. Ανασήκωσα ένα ελάχιστα και διαπίστωσα ότι αποτελούσε τμήμα της μετώπης, πάνω από τους κίονες αρχαίου κτίσματος.
Ποιος ξέρει μπορεί να είναι μέρος του ναού του Ασκληπιού ή του Διονύσου, που βρίσκονταν στην Λάαν, μαζί με πολλούς άλλους. Πιθανότερα του Ασκληπιού επειδή υπάρχει στους πρόποδες του όρους Ίλιου ή Μαστρολέου, κοντά σε θεμέλια κτίσματος.
Ακόμη μια αρχαία πέτρα μέσα σε ξερολιθιά
Από την εποχή του Μενελάου μέχρι και την εποχή του τυράνου Νάβη υπαγόταν στην Σπάρτη και οι κάτοικοι της ανήκαν στους περίοικους. Λόγω της σκληρότητας του τυράνου πολλές αριστοκρατικές οικογένειες Σπαρτιατών βρήκαν καταφύγιο στην Λάα, όπου και εγκαταστάθηκαν. Πριν την Ρωμαική περίοδο συμμετείχε ή πόλις στο «κοινό των ελευθερολακώνων» μαζί με άλλες 24 πόλεις τις Λακωνίας που ίδρυσαν συνομοσπονδία για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, μετά τις αμφικτιονίες. Η ακμή της πόλης φτάνει μέχρι τον 3ο αιώνα και αποδεικνύεται από τα νομίσματα της. Δυστυχώς όμως μετά την επιδρομή των Βανδάλων του Γιζέριχου αλλά και τις συνεχείς εντεύθεν επιθέσεις εναντίον της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, από διαφόρους παύει να υπάρχει. Ένας λόγος που συντέλεσε στην καταστροφή ήταν και ο ισχυρός σεισμός το 375 μ.Χ. ο οποίος κατάστρεψε το λιμάνι της. Θα προσθέσω ότι δεν είναι αμελητέο και το ότι το Βυζάντιο χρησιμοποιώντας την νέα θρησκεία κατάστρεψε οτιδήποτε σχετίζονταν με το αρχαίο Πνεύμα.
Μιά από τις χιλιόχρονες ελιές που ξανανιώνει
Με την επίσκεψή μου στην θαυμαστή Λάα επιβεβαίωσα ελάχιστα από εκείνα που αναφέρει στα Λακωνικά, και προσπάθησα περιληπτικά να τα κοινοποιήσω και σε όλους εσάς. Ερασιτεχνικά εντελώς, και περισσότερο από καρδιά και όχι από επιστημονική ιδιότητα που άλλωστε δεν διαθέτω, παρουσιάζω τις αποκλειστικές φωτογραφίες και το παρόν, ελάχιστο φόρο τιμής στους προπάτορες μας Λάους.

26 Ιουνίου 2009

Αμαζόνες στην Μάνη

Από την αρχαιότητα οι ‘Ελληνες σύμφωνα με την μυθολογία, αλλά και τις απόψεις πολλών ιστορικών, θεωρούσαν τις Αμαζόνες έναν γυναικείο πολεμικό λαό, στο κράτος των οποίων δεν υπήρχαν άνδρες ή ήταν υποβαθμισμένοι. Παραπέμπει το όλον θέμα σε πολύ παλιές εποχές, τότε που ή μητριαρχία ήταν η δομή της κοινωνίας. Από τις πληροφορίες μαθαίνουμε πώς ήταν οργανωμένες με στρατιωτικό σύστημα άριστες ιππεύτριες και τοξότριες, που δικαιολογούσε την καταγωγή τους από το θεό του πολέμου Άρη, αλλά και αρκετά όμορφες γυναίκες. Κατά μία άλλη εκδοχή κατάγονταν από την θεά Αθηνά.Το όνομα τους προέρχεται από το στερητικό άλφα και την λέξη μαζός, που σημαίνει στήθος. Αυτή η ερμηνεία δημιουργήθηκε επειδή, κατά την παράδοση κατέστρεφαν το δεξί στήθος, ούτως ώστε να χειρίζονται ευκολότερα το τόξο. Η άποψη αυτή δεν είναι και τόσο πιστευτή, καθώς και ή ρίζα από την οποία προέρχεται ή λέξη είναι άγνωστη. Το γνωστότερο σε εμάς πρόσωπο από τις Αμαζόνες είναι ή βασίλισσα τους Ιππολύτη, η ζώνη της οποίας ήταν αιτία να έλθει σε σύγκρουση μαζί της ο Ηρακλής σε έναν από τους άθλους του. Το αποτέλεσμα ήταν να πάρει ό Ηρακλής την ζώνη είτε επειδή του την χάρισε είτε επειδή την σκότωσε σε μάχη. Έτσι λοιπόν προστίθεται αίγλη στο γένος των Ηρακλειδών. Με το ίδιο πάνω κάτω τρόπο παρουσιάζουν και οι Αθηναίοι το κατόρθωμα τις νίκης επί των Αμαζόνων. Ο Θησέας έκλεψε την Ιππολύτη την παντρεύτηκε και γεννήθηκε ο Ιππόλυτος. Βεβαίως ο λαός των Αμαζόνων εξεστράτευσε κατά των Αθηνών, για να πάρει πίσω την βασίλισσα του, και τότε έγινε η γνωστή από τα γλυπτά στις μετόπες του Παρθενώνα Αμαζονομαχία.
Ο Όμηρος ορίζει πατρίδα τους την Φρυγία και την Λυκία. Επικρατέστερο όμως είναι πατρίδα τους να ήταν ή Θεμίσκυρα του Ευξείνου πόντου, κοντά στον Θερμώδοντα ποταμό. Βεβαίως επειδή υπάρχουν ενδείξεις πώς ο λαός των Αμαζόνων εκστρατείες και αφού κατακτούσε λαούς έκτιζε πόλεις είναι πιθανόν όλες οι εκδοχές να περιέχουν κάποια αλήθεια. Μάλιστα η εμβέλεια των εκστρατειών τους φτάνει και νοτιότερα μέχρι την Λιβύη. Έλαβαν μέρος και στον Τρωικό πόλεμο για να βοηθήσουν τον Πρίαμο, υπό την αρχηγία της βασίλισσας τους Πενθεσίλειας.
Αυτά είναι πάνω κάτω γενικά τα δεδομένα για τις Θρυλικές Αμαζόνες. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά του(XXV 3,4,) εξειδικεύει μια από τις εκστρατείες τους που έχει να κάνει με την Μάνη, και συγκεκριμένα με την πόλη Πύρριχο. Λατρευόταν στην πόλη αυτή ο Απόλλωνας ο Αμαζόνιος και ή Άρτεμης η Αστρατεία. Ιδρύθηκαν λοιπόν αυτά τα δύο ιερά, από τις Αμαζόνες επειδή στο μέρος εκείνο τερμάτισαν μία από τις εκστρατείες τους. Για να υπάρχει αυτή η παράδοση σημαίνει ότι κάπου στην διάρκεια της ιστορίας πράγματι έφτασαν μέχρι εκεί οι Αμαζόνες.
Προσπαθώντας λοιπόν, να ταξινομήσω μερικά πράγματα και να τα ξεχωρίσω κατά το δυνατόν από την μυθική τους διάσταση παραθέτω κάποιες σκέψεις με σκοπό να οδηγήσουν σε μια ρεαλιστική αποτύπωση του θέματος.
Το πρώτο που δέχεται αμφισβήτηση είναι ή προέλευση του ονόματος Αμαζόνες. Είναι πράγματι απίστευτο ένας ολόκληρος πληθυσμός να απέκοπτε το ένα στήθος και να έλαβε το όνομα από αυτό το ακρωτηριασμό. Ήταν ένας λαός θαυμαστός στην μάχη αλλά και ωραίος σε φυσικά χαρακτηριστικά, και μην ξεχνάμε πώς ήταν γυναίκες και το στήθος έχει σημαντικό ρόλο στο σώμα αλλά και στην ψυχολογία της γυναίκας.
Υπάρχει ο γλωσσικός τύπος amaze, αποτελείται από το προσθετικό a+masian, και εννοιολογικά σημαίνει θαυμασμό, έκπληξη, και γενικότερα καταστάσεις που δημιουργούν έκσταση σε πολύ υψηλό βαθμό, κάτι σαν απώλεια του μυαλού. Ρεαλιστική εικόνα που σίγουρα δημιουργούσε ένας μαχητικότατος στρατός από αρκετά όμορφες γυναίκες. Αλλά και ίσως με προεκτάσεις σε μυστήρια, αν σκεφτούμε ότι και σήμερα μάγισσες ονομάζουμε τις επικίνδυνες γυναίκες, με ιδιαίτερες δυνατότητες. Σχετικά με της εκστρατεία στο Ελληνικό χώρο τα πράγματα είναι αρκετά σύνθετα επειδή δεν μπορούν να προσδιορισθούν χρονικά. Αν αναιρεθεί όμως ο παράγων ιστορικός χρόνος το νήμα εκτυλίσσεται ομαλότερα.
Ο Θησέας είναι ο δημιουργός του Αθηναϊκού κράτους, ο οποίος κατόρθωσε να συνενώσει όλες τις φυλές της Αττικής, και ανεξαρτήτως καταγωγής που ήταν κοινή Πελασγική, βασικός αντίπαλος ήταν οι νοτιότεροι λαοί, που αντιπροσώπευε ο Ηρακλής. Άλλωστε και στα ιστορικά χρόνια υπάρχει μια αντιπαλότητα που δημιούργησε τον πόλεμο που αδικαιολόγητα έχει ονομασθεί Πελλοπονησιακός.
Οι λαοί αυτοί όπως φαίνεται είχαν εναντιωθεί προς το βασίλειο των Αμαζόνων, και με τον Ηρακλή απέσπασαν την ζώνη της Ιππολύτης που δεν είναι άλλο από μια ευρύτερη συμμαχία μεταξύ διαφόρων λαών την οποία διέσπασε ο Ηρακλής. Στην συμμαχία αυτοί σημαντικό ρόλο είχε και το κράτος των Αθηνών. Η ένωση του Θησέα με την Ιππολύτη, είναι η μεταφορική απόδοση από την μυθολογία αυτής της συμμαχίας. Οι Αμαζόνες λοιπόν που εξεστράτευσαν στην Αττική, είχαν έλθει με σκοπό να βοηθήσουν τον Θησέα να δημιουργήσει και να διευρύνει το Αθηναϊκό κράτος. Με αυτή την τοποθέτηση η περίφημη Αμαζονομαχία απέβλεπε στην ανατροπή του παλαιού και την εδραίωση του νέου. Αυτός είναι και η σημαντικότερος λόγος για να κοσμεί την μετόπη του σημαντικότερου μετέπειτα ναού των Αθηνών του Παρθενώνα. Μην ξεχνάμε και την εκδοχή καταγωγής των Αμαζόνων από την Θεά Αθηνά την ιδρυτή και προστάτιδα των Αθηνών, καθώς και την διαμάχη της με τον Ποσειδώνα του οποίου κύρια επικράτεια ήταν ή νότια Πελλοπόνησος, αλλά και η Ατλαντίδα, που μπορούμε να φανταστούμε μέρος της επικράτειας της την θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πελλοπονήσου μέχρι την βόρεια Αφρική. Η ίδρυση του νέου κράτους επέβαλε και την κυριαρχία στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν εντάσσεται και η μαρτυρία του Παυσανία για το τέλος της εκστρατείας των Αμαζόνων στην Πύρριχο. Ο στόχος είχε επιτευχθεί αφού όλη η επικράτεια μέχρι το Ταίναρο, μέσα στην έδρα του Ποσειδώνα είχε κατακτηθεί. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πώς τα γεγονότα τελείωσαν με κάποια συνθηκολόγηση, και ή επισφράγιση της ήταν ή δημιουργία των δύο ιερών, προς τιμήν των παιδιών της Λητούς που είχαν σημαντικό ρόλο και επιρροή σε όλη την περιοχή όπως φαίνεται από το μέγεθος της λατρείας που τους απέδιδαν. Σαν αποτελέσματα της κατακτήσεως αυτής μπορούν να θεωρηθούν δύο τουλάχιστον αρχαίες πόλεις της περιοχής, η Τευθρώνη, ο σημερινός Κότρωνας και ή Ίππολα στην περιοχή του Κάβο Γκρόσο χωρίς ορισμένη ακριβώς την τοποθεσία.. Για την Τευθρώνη μνημονεύεται σαν ιδρυτής της ο Αθηναίος Τεύθρας, ενώ για την Ίππολα είναι σαφές ότι η ονομασία της παραπέμπει στην Ιππολύτη ή στον υιό της Ιππόλυτο. Επιπλέον στην Ίπολλα λατρευόταν ή Ιππολαϊτιδα Αθηνά και υπήρχε ναός προς τιμήν της. Όπως είναι φυσικό όλα αυτά είναι εκτός του ιστορικού φάσματος, επειδή έχουν υποστεί αλλοίωση, λόγω της απόστασης που μας χωρίζει από την εποχή που συνέβησαν, και λόγω της ελλείψεως ιστορικών αποδείξεων. Παραμένει όμως ένα σημαντικό στοιχείο που μας οδηγεί στην σκέψη πώς η Αμαζόνες πέρασαν από την Μάνη και μάλιστα κάποιες παρέμειναν. Αυτό το στοιχείο είναι η προσταγή της Σπαρτιάτισσας μάνας «η ταν ή επί τας» την κλασική εποχή, και η μάχη στο Δυρό στα πρόσφατα ιστορικά χρόνια, όπου οι Μανιάτισσες πλέον Αμαζόνες κατατρόπωσαν τους στρατιώτες του Ιμπραήμ. Δεν χρειάζεται πολύ, και στην σύγχρονη εποχή θα έλεγα με βεβαιότητα αν κάποιος μελετήσει για λίγο χρόνο μια Μανιάτισσα θα σιγουρευτεί πώς μέσα της υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά των Αμαζόνων.

18 Ιουνίου 2009

Πύρριχος - Παλιοκοτρώνα (Παλιά Τσεροβά)

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία μετά από την πόλη Λάαν, και με στίγμα τoν ποταμό Σκύρα προσδιορίζεται η πόλις Πύρριχος, «του ποταμού δε σταδίους τεσσαράκοντα απέχει Πύρριχος εν μεσογαία». Το σημερινό χωριό Κάβαλλος και ή ευρύτερη περιοχή έχει ταυτιστεί με την θέση που βρισκόταν η παλιά πόλις. Ο Κάβαλλος απέχει από την Αρεόπολη 6 χλμ, και είναι κτισμένος αριστερά της εισόδου πεδιάδας, στο δρόμο με κατεύθυνση το χωριό Χιμάρα. Η ταύτιση επιδέχεται αμφισβήτηση, διότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις. Η πλέον λογική παραδοχή είναι, πώς η πόλη βρισκόταν ίσως κάπου εντός της κοιλάδας που φτάνει μέχρι την Χιμάρα, και ίσως να συμπεριλάμβανε περισσότερους από έναν οικισμούς. Ακόμη τίποτε δεν αποκλείει και την εκτός της κοιλάδας ύπαρξη οικισμού ή ακρόπολης της πόλης. Περιοχή κοντά στην Χιμάρα, όπου και το νεκροταφείο ονομάζεται Πούρκος, πιθανόν παράφραση της λέξης Πύρριχος. Με αυτή την βάση η πόλη μετατοπίζεται ανατολικότερα από τον Κάβαλλο, σε περιοχή μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας.
Μια αρχαία πόλη είναι απαραίτητο να είχε και την ακρόπολη της. Η ακρόπολη έδινε ασφάλεια αλλά και προειδοποιούσε τους κατοίκους σε περίπτωση κινδύνου. Το πλέον επικρατέστερο σημείο για την ακρόπολη της Πυρρίχου, είναι η κορυφή του βουνού της Παλιοκοτρώνας που ήταν η παλιά Τσεροβά.
Η ερμηνεία του ονόματος Τσεροβά, κατά μία εκδοχή, αποτελεί ακόμη ένα λόγο που εντείνει την σημασία της περιοχής. Τσεροβά-Τσερουβά σημαίνει Κλειδίον. Το χωριό του στενού της Τσερουβάς από τους Τούρκους ονομαζόταν, Καρά-Ντουρού = Μαύρη Ράχη Πιθανότατα από την αρχαίο-μακεδονική λέξη Άρραβα =πύλη-θύρα, η και την λέξη Χεραβός = χάσμα - άνοιγμα γης, όπως κατά Ησύχιον και την Καραβός = πύλη Με τον εκλατινισμό της Ελλάδας προέκυψε το σύγχρονο όνομα Cerviχ Ceruva=Τσερουβά. Ο σημαντικότερος λόγος για την επιλογή της τοποθεσίας είναι η επικοινωνία μεταξύ των πόλεων της εποχής, και το σημείο έχει οπτική επαφή με μια ευρύτερη περιοχή Στην θέα περιλαμβάνεται ό Λακωνικός, ο Μεσσηνιακός, το ακρωτήριο Μαλέας, το Ταίναρο ανατολικά σε σημαντικό ποσοστό, αλλά και το Ακρίτας της Μεθώνης, ίσως και η Σπάρτη μέσο Ταϋγέτου. Η επικοινωνία αυτή είχε σαν μέσο την φωτιά, τρόπος διαδεδομένος σε πολλά μέρη της υφηλίου και σε όλες τις περιόδους. Ίσως και το όνομα Πύρριχος να έχει την προέλευση του σε αυτό το γεγονός. Να ήταν δηλαδή η πόλη κάτι σαν κεντρικός σταθμός επικοινωνίας για την ευρύτερη περιοχή. Άλλωστε έχει αποδειχθεί ότι η Παλιοκοτρώνα σε μεταγενέστερες εποχές είχε σημαντικό ρόλο σαν καμινοβίγλιο, πράγμα που δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάμνηση του αρχαίου ρόλου. Μέχρι τις μέρες μας υπάρχει το έθιμο του ανάματος φωτιάς, που λαμβάνει χώρα στα ξωκλήσια του Άη Λιά την παραμονή της εορτής του αγίου. Επίσης, σύμφωνα με τον Παυσανία, η ύδρευση των κατοίκων γινόταν από πηγάδι. Το φρέαρ αυτό, «δούναι δε σφίσι τον Σιληνόν νομίζουσι»,θεωρούσαν ότι το προσέφερε ο Σιληνός σαν δώρο στην πόλη. Πράγματι το νερό είναι το πολυτιμότερο δώρο για την περιοχή. Επίσης η σύζυγος του Ναιάς, προσέφερε την ομώνυμη πηγή, στην περιοχή του Κότρωνα. Ακόμα και σήμερα στον οικισμό του Πύρριχου. υπάρχουν δύο πηγάδια, και πιστεύεται ότι σε κάποιο από αυτά αναφέρεται ο περιηγητής. Βέβαια είναι ελάχιστο το δώρο του Σιληνού, σε σχέση με το δώρο της συζύγου του. Θα μπορούσε όμως το φρέαρ να ερμηνευθεί σαν πηγή και όχι πηγάδι. Υπάρχει όμως πηγή στην ευρύτερη περιοχή; Η απάντηση είναι θετική υπάρχει κάτω από την Παλιοκοτρώνα η βρύση της Δροσοπηγής, που από σύμπτωση ονομάζεται μέχρι σήμερα Σελινάρι. Κατά μία εκδοχή η πόλη πήρε το όνομά της από τον Πύρριχο έναν Λάκωνα ή Κρητικό, κατά τον Πολυδεύκη,( IV, 99).Ο Πύρριχος ήταν ήρωας ή χορευτής, πιθανόν ο Σιληνός με άλλη ονομασία του, που ανατράφηκε κατά την παράδοση στα βουνά της περιοχής. Να σημειωθεί ότι ο Σιληνός υπήρξε φίλος του Διονύσου που λατρευόταν επίσης στην περιοχή. Το όνομα Πύρριχος προσθέτει, πού στην εποχή του συνηθιζόταν στη Λακωνία, υπάρχει ακόμη και σήμερα, φυσικά στην νέα του έκφραση «ρούσος» και σε παράγωγα.
Άλλοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η λέξη παράγεται από τον Πύρρο, άλλο όνομα του Νεοπτολέμου, γιου του Αχιλλέα, ο οποίος, σύμφωνα με μια παράδοση, υπήρξε ο πρώτος που χόρεψε την πυρρίχη, μετά τη νίκη του στη σύγκρουση με τον Ευρύπυλο, σύμμαχο των Τρώων. Σύμφωνα με μια άλλη υπόθεση, το όνομα προήλθε από τη λέξη «πυρά» (νεκρική πυρά), γιατί ο Αχιλλέας χόρεψε πρώτα την πυρρίχη γύρω από την πυρά, πάνω στην οποία κάηκε η σωρός του φίλου του Πατρόκλου. Πυρρίχη είναι αρχαίος πολεμικός χορός, ό γνωστός μας σήμερα Πυρρίχειος. Οι παραδόσεις αυτές δείχνουν τις σχέσεις του Αχιλλέα με την Λακωνία. Όμως υπάρχει και η εκδοχή ότι πήρε το όνομά του από τη «πύρριχον γην», δηλαδή από μία περιοχή που είχε ξανθοκόκκινο (ρούσο) χρώμα. Πυρρός σημαίνει ξανθοκόκκινος, αυτός που έχει το χρώμα της φωτιάς. Η επονομασία του Νεοπτόλεμου πιθανότατα οφείλεται στο χρώμα των μαλλιών του. Ο Νεοπτόλεμος ήλθε στη Λακωνία για να παντρευτεί την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ελένης, και προς τιμήν του χτίστηκε η πόλη Πύρριχος.
Τα αξιοθέατα που αναφέρει ο Παυσανίας, είναι το ιερό της Αρτέμιδος Αστρατείας που κτίσθηκε από τις Αμαζόνες προς τιμή της θεάς, στην Πύρριχο γιατί στη θέση αυτή σταμάτησαν την εκστρατεία τους, και ένα ιερό του Αμαζονίου Απόλλωνα. Τα αγάλματα των δύο θεών ήταν ξόανα, τα οποία είχαν φέρει κατά την παράδοση γυναίκες από το Θερμώδοντα, το ποτάμι στον Εύξεινο Πόντο, στις όχθες του οποίου λεγόταν ότι ζούσαν οι Αμαζόνες. Ένα ακόμη σημείο που εξάπτει την φαντασία, και μας οδηγεί σε εικασίες είναι η παρουσία των Αμαζόνων στην περιοχή, στο παρελθόν. Το γεγονός της αναφοράς προϋποθέτει, ότι την περιοχή έλεγχαν οι Αμαζόνες, υπό την εποπτεία του Απόλλωνα πολύ πριν περάσει ο έλεγχος στον Ηρακλή, που συμφιλιώθηκε σύμφωνα με την παράδοση με τον Απόλλωνα, και έκτισαν το Γύθειο. Την περίοδο της ακμής της Σπάρτης κατοικείτο από περίοικους και υπαγόταν στην επικράτεια της Λακεδαίμονος. Αργότερα με την έναρξη της Ρωμαικής εποχής η Πύρριχος υπήρξε μία από τις 18 πόλεις του Κοινού των Ελευθερολακώνων. Επιτύμβιες επιγραφές και άλλα ευρήματα μεταρωμαϊκών χρόνων αλλά και πρώιμων χριστιανικών δείχνουν ότι τα χρόνια εκείνα ο Πύρριχος είχε κάποια ακμή.
Είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του ήρωα Κορκόδειλου Κλαδά, που οργάνωσε την επανάσταση το 1470, του οποίου η μητέρα ήταν από τους Αγίους Σαράντα της Β. Ηπείρου, και ο πατέρας τοποθετημένος από το Βυζάντιο σε υψηλή θέση στην Μάνη.

3 Ιουνίου 2009

Αρχαία ιερά και Ασκληπεία στη Μάνη

Περιόχη Λάας με τα ιερά κατά Παυσανία
Μια γενική περιηγητική καταγραφή για την περιοχή τής Μάνης, μας παραδίδει στα Λακωνικά του ο Παυσανίας.
Πέρα από τα υπόλοιπα, μας παρουσιάζει αρχαία ιερά τόπους λατρείας και θεραπείας.
Τα ιερά και τα Ασκληπιεία παρουσιάζονται αλλά και χωροθετούνται στην περιοχή με σχετική ακρίβεια, και ταξινομούνται ανάλογα με τις πόλεις που υπήρχαν.

ΓύθειονΚτισμένο στους πρόποδες του ιερού βουνού Λαρύσιον, το οποίο ήταν τόπος αφιερωμένος στην λατρεία του Διόνυσου, και κάθε άνοιξη γινόταν γιορτή προς τιμή του εορτή τα «Λαρύσια». Το βουνό σύμφωνα με μια εννοιολογική εκδοχή της ερμηνείας της λέξεως αποτελούσε τον τροφοδότη σε ενέργεια ή γνώση στην περιοχή δια μέσου του Διονύσου.
Λάς + ρέω , ροή πνεύματος, επειδή λάς (ασιατική λέξη) σημαίνει πνεύμα.
Απέναντι από το νησί Κρανάη υπήρχε ιερό της θεάς Αφροδίτης της Μιγωνίτιδος, και όλη η γύρω περιοχή ονομαζόταν Μιγώνιο.
Το ιερό έφτιαξε προς τιμή της θεάς ό Πάρις (Αλέξανδρος), επειδή λέγεται πώς εκεί είχε συνευρεθεί με την ωραία Έλένη της Σπάρτης, και σε αυτή την συνεύρεση οφείλεται και το όνομα.
Τρία στάδια από το Γύθειο (555 μέτρα δηλαδή) υπήρχε ό ακατέργαστος λίθος Ζεύς Καππώτας, που είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Σε αυτόν κάθισε ο Ορέστης για να θεραπευθεί από την παραφροσύνη του. Το όνομα Καππώτας στην Δωρική σημαίνει αντικείμενο προερχόμενο από τον Ουρανό.
Στην πόλη υπήρχε και άγαλμα του Απόλλωνος του Καρνείου, σύνηθες σε όλες τις πόλεις της περιοχής, καθώς μια παράδοση θέλει τον Απόλλωνα και τον Ηρακλή σαν ιδρυτή της πόλεως, σε απόδειξη της συμφιλίωσης τους μετά από έριδα.

ΛάςΣτην κορυφή του όρους Ασία, που υπήρχε η αρχική πόλη, και αργότερα ή ακρόπολις υπήρχε ναός της θεάς Αθηνάς της ονομαζόμενης Ασίας. Το ναό ίδρυσαν οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, όταν επέστρεψαν από την Αργοναυτική εκστρατεία.
Στην κορυφή του όρους Ίλιον υπήρχε ναός του Ασκληπιού, και παράλληλα θεραπευτήριο. Στο ίδιο βουνό υπήρχε και ναός του Διονύσου, τον οποίο συναντάμε και εδώ, σε σχετικά κοντινή απόσταση από το Γύθειο, πράγμα που αποδεικνύει την έντονη λατρευτική τάση απέναντι στον γιό της Σεμέλης.
Στην κορυφή του βουνού Κνακάδιον ανατολικά της πόλεως υπήρχε ναός προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνος. Όπως θα δούμε και παρακάτω ο Κάρνειος Απόλλων αποτελούσε την κορυφαία θεότητα στην Λακωνία. Ήταν προστάτης της γονιμότητας και συμβολιζόταν με τον κριό, ενώ στην Μάνη κόρνα λέγονται μέχρι και σήμερα τα κέρατα. Άλλωστε σύμφωνα με την μυθολογία στον Απόλλωνα, ανήκει όλη ή περιοχή μέχρι τότε που την αντάλλαξε με τον Ποσειδώνα για τους Δελφούς.
Στα σύνορα της Λάς με την Σπαρτιατική επικράτεια και στην περιοχή Ύψοι, υπήρχε και άλλο ιερό του Ασκληπιού, καθώς επίσης και ναός της Αρτέμιδος τής Δαφναίας.
Στον λόφο κοντά στις εκβολές του ποταμού Σμήνους και άλλος ναός της Αρτέμιδος τής Δικτύνης. Στην δυτική πλευρά της πόλεως μετά τον ποταμό Σκύρα δέσποζε βωμός του Διός και αρχαίο ιερό για το οποίο δεν διευκρινίζεται ο τιμώμενος θεός.
Στην είσοδο τέλος της αρχαίας πόλης υπήρχε άγαλμα του Ηρακλή.
Από το πλήθος των ιερών καθίσταται σαφής η σημασία και το μέγεθος της πανάρχαιας πόλης που δέσποζε σε όλη την περιοχή। Ακόμη από τα προσωνύμια των θεών φαίνεται πώς οι πανάρχαιες θεότητες ανανεώθηκαν και εμπλουτίσθηκαν από τους νεότερους θεούς.


ΠύρριχοςΣτην αρχαία πόλη Πύρριχος δεν έχουμε πολλές αναφορές παρά μόνο για δύο θεότητες. Εδώ υπήρχαν τα ξόανα και τα ιερά του Απόλλωνος του Αμαζονίου και της Αρτέμιδος της Αστρατείας.
Λέγεται πώς ιδρύθηκαν από της Αμαζόνες που σε αυτό τον τόπο τελείωσαν την εκστρατεία τους. Μυστήριο αποτελεί η παρουσία των Αμαζόνων στην περιοχή της Λακωνίας όπως μυστήριο καλύπτει και την πραγματική ταυτότητα τους.
Αντιθέτως τα δύο αδέλφια παιδιά της Λητούς, κάνουν κατά κόρον αισθητή την παρουσία τους παντού.

ΤευθρώνηΑναφέρεται η ύπαρξη και η λατρεία της Αρτέμιδος της Ισσωρίας.
Ακόμη αποδίδεται ως δώρο από την Ναϊάδα νύμφη η πηγή που υπήρχε εκεί και έφερε το όνομά της.

ΑίγιλαΥπήρχαν δύο αρχαία ιερά εκ των οποίων το ένα ναός της Δήμητρος.
Σημερα η τοποθεσία ονομάζεται Κιόνια και βρίσκεται στο Νύφι, που και αυτό με την σειρά του ελάβε την ονομασία του από τις Νύμφες.

ΤαίναρονΛατρευτικό κέντρο όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλης της Ελλάδος. Από την φημισμένη πύλη προς τον Άδη κατέβη στο κάτω κόσμο, ο Ηρακλής.
Υπήρχε ναός που έμοιαζε με σπήλαιο προς τιμή του Ποσειδώνα. Ακόμη πηγή στα νερά της οποίας καθρεφτίζονταν όλα τα γνωστά λιμάνια.
Αρχαιότατος λατρευτικός χώρος προς τιμήν πολλών θεοτήτων διαδοχικά, Γαιήοχος , Ήλιος, Ποσειδώνας, μέχρι οι Άγιοι Ασώματοι στις μέρες μας.

ΚαινήπολιςΕδώ αναφέρονται δύο θεότητες η Δήμητρα με το ιερό της και ο ναός της Αφροδίτης. Παρατηρείται ένας κάποιος διαφορετικός προσανατολισμός σχετικά με την λατρεία των θεοτήτων στις προηγούμενες πόλεις.

ΊππολαΥπήρχε το ιερό της Αθηνάς της Ιππολαϊτιδας. Γειτονική με την προηγούμενη πόλη, με κύρια λατρευτική θεότητα, γυναικεία.

ΟίτυλοΣυναντάμε και εδώ την λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, αλλά και ιερόν του Σεράπιδος. Πρόκειται για μια Ελληνο-αιγυπτιακή θεότητα, που παραπέμπει σε κάποιες σχέσεις μεταξύ των δύο λαών.
Μετά το Οίτυλο στον δρόμο προς τις Θαλάμες βρίσκοταν το ιερό της Ινούς. Εδώ υπήρχε και το μαντείο της Ινούς που ο ενδιαφερόμενος έβλεπε τα μελλούμενα κατά την διάρκεια του ύπνου, μέσα στο ιερό.
Λατρευόταν η Πασιφάη που είναι μια άλλη εκδοχή της Σελήνης, και ο Ήλιος.

ΠέφνοςΗ πόλις αναφέρεται σαν την γενέτειρα των Διόσκουρων, αγάλματα των οποίων υπήρχαν πάνω στο νησί που βρισκόταν μπροστά. Πρόκειται για τα δύο αδέλφια Κάστωρα και Πολυδεύκη, που είναι οι κατ΄ εξοχήν Λακωνικές θεότητες.

ΛεύκτροΣε αυτή την πόλη υπήρχε το ιερό της Κασσάνδρας, που εδώ ονομαζόταν και Αλεξάνδρα. Ακόμη υπήρχε ιερό του Έρωτος. Και εδώ επίσης λατρευόταν ο Κάρνειος Απόλλων.

ΚαρδαμύληΒρισκόταν κοντά στην θάλασσα τέμενος των θυγατέρων του Νηρέως, των Νηηρίδων. Κατά την παράδοση υποδέχτηκαν τον Πύρρο γιό του Αχιλλέα όταν κατευθυνόμενος προς την Σπάρτη για τον γάμο του με την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ελένης, πέρασε από εδώ.
Υπήρχε ακόμη ιερό της Αθηνάς και λατρευόταν επίσης ο Κάρνειος Απόλλων.

Από τα παραπάνω, που καταθέτει ο περιηγητής, αποδεικνύεται η εκτεταμένη και βαθειά θρησκευτική αντίληψη των κατοίκων της περιοχής, σε ένα πλήθος θεοτήτων και ημιθέων. Αυτή η ροή ξεκινά από τα βάθη του παρελθόντος, εξελίσσεται και τροποποιείται αλλά δεν μειώνεται στο διάστημα όλων αυτών των αιώνων.

28 Μαΐου 2009

Γύθειο - Θεογονία


Έχουν γραφτεί πολλά για την ετυμολογική προέλευση του Γυθείου. Ότι δηλαδή σημαίνει γη θεών, ότι ήταν ορυκτός(τεχνητός) λιμένας των Σπαρτιατών και σε αυτό οφείλει την ονομασία του, από το Γύτεον= σκαμμένο. Θα τολμήσω να προσθέσω και την δική μου άποψη σχετικά με την ετυμολογία της λέξεως αν και στερούμαι επιστημονικής κατάρτισης, απλά για να την θέσω υπ΄όψιν των ειδημόνων που θα την αποδείξουν λογικά εφ όσον είναι σωστή.
Το όνομα έχει σχέση με την Πελασγική ρίζα -ΚΥ- από την οποία προέρχεται και το ρήμα Κύω .
Η έννοια αυτής της ρίζας γίνεται κατανοητή από το παράγωγο ρήμα της, το Κύω,
που σημαίνει ότι κάτι «κυοφορείται», ευρίσκεται δηλαδή μέσα σε καλυπτόμενο και προστατευμένο περιβάλλον . Αυτό δεν είναι απαραίτητα ,πάντα μία ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά μπορεί να είναι και ενέργεια ή ιδέα ή και σύνθεση αυτών, και άλλων καταστάσεων.
Παράγωγο ουσιαστικό της ρίζας -ΚΥ- είναι το ΕΓΚΥΟΣ=ΕΝ-ΚΥ-ΟΣ όπου ΕΝ=εντός- ΚΥ=αναπτυσσόμενο. Συνεπώς η ρίζα -ΚΥ- εννοιολογικά σημαίνει την διόγκωση που περικλείει προστατεύει και ανατρέφει κάτι.
Άλλες λέξεις που επιτείνουν αυτή την εννοιολογική σημασία είναι:
κύββα=ποτήρι το περιέχον υγρό.
κύβας=νεροθήκη.
Σ-κύτη=κεφαλή περικλείει τον εγκέφαλο.
σ-κύτος=δέρμα περικλείει το σώμα
κύπη=κύπελλο περικλείει νερό
κύβεθρον=κυψέλη περίκλειε τις μέλισσες.
Στην ρίζα -ΚΥ- αν υποθέσουμε πώς γίνει αλλαγή του φωνήεντος, με την προϋπόθεση, πώς η ορθογραφία τις απώτατες περιόδους που έζησαν οι Πελασγοί δεν είχε σημασία. Βάσει αυτής της αλλαγμένης ως προς τα φωνήεντα ρίζας υπάρχουν και αρκετές μυθολογικές έννοιες, όπως Κύκνος, Κοίος, Φορκυς, Κητώ.
Και η λέξη Κι-θάρα οφείλει την προέλευσή της στην ίδια ρίζα στης οποίας το αντηχείο κυοφορείται ο ήχος που παράγεται.
Αλλά και η ονομασία του νησιού Κυ-θηρα που βρίσκεται κοντά στην Λακεδαίμονα οφείλεται στην ίδια ρίζα, καθώς και άλλες λέξεις που προκύπτουν όπως, κοίλον, κοιλιά, κοιλάδα κ.α.
Δεν είναι βέβαια άσχετες με την περιοχή της Λακεδαίμονος, την οποία ο Όμηρος αποκαλούσε στα έπη του «κοιλην Λακεδαίμονα» προσδίδοντας της με αυτόν τον τρόπο την έννοια ότι περικλειόταν, προστατευόταν, και κατ’ επέκταση προστάτευε με την φυσική της θέση τους κατοίκους της.
Γιατί άραγε αυτός ο γλωσσικός πλεονασμός, και κοίλη και Λάκε- αν δεν ήθελε να δηλώσει ο μεγαλύτερος των ποιητών και ένα επιπλέον νόημα που έχει να κάνει με την δημιουργία την γέννηση την ανατροφή και την προστασία.
Είναι γνωστό πώς το πρώτο συνθετικό της λέξεως Λακε-δαίμων σημαίνει το βαθούλωμα, την κοιλάδα και το δεύτερο τον θεό. Θα μπορούσε λοιπόν ελεύθερα να ερμηνευθεί η κοιλάδα του θεού, ή η περιοχή που επέλεξαν οι θεοί.
Με τα παραπάνω λοιπόν σαν γνώμονα, υποστηρίζω πώς η λέξη Γύθειον, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προέρχεται από την Πελασγική ρίζα -ΚΥ+θειον δηλαδή ο τόπος που καλυπτόταν, προστατευόταν από τους θεούς κατ’ επιλογήν για να εξυπηρετήσει κάποιους σκοπούς τους ή ο τόπος που επιλέχτηκε να κυοφορήσει, τους «θεούς».
Η δεύτερη συνθετική λέξη –θείον βέβαια δεν χρειάζεται περισσότερες επεξηγήσεις, είναι κατανοητή και σε χρήση μέχρι σήμερα.
Όσον αφορά το πρώτο συνθετικό, θα επικαλεστώ μόνο το ένστικτό μου, και την ιδιάζουσα προφορά που έχει στην περιοχή της Μάνης το σύμφωνο -Κ- για όσους δεν έχουν ακουστική εμπειρία, μια δασεία και ταυτόχρονη απόδοση ηχητικά και των τριών ουρανικόφωνων συμφώνων γΚΧ.Εξ άλλου είναι λογικό να σκεφτεί κάποιος πώς, επειδή είναι συγγενικά ως προς την προφορά, είναι πολύ πιθανόν το ένα να αντικατασταθεί από το άλλο μέσα στην διάρκεια της εξελικτικής της γλώσσας.
Ένα ακόμη επιχείρημα της πιθανότητας να ισχύουν τα παραπάνω είναι η εννοιολογική, ταυτότητα, όπως αναλύθηκε των δύο ονομασιών για την περιοχή, Λακεδαίμων και Γύθειο έχουν την ίδια ακριβώς έννοια.

25 Μαΐου 2009

Μαΐνη–Πασσαβάς – Φράγκα

Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος Προς ίδιον υιόν Ρωμανόν κεφ.49
…..«Διάκειται δε ο τοιούτος τόπος είς άκραν του Μαλέα, ήγουν εκείθεν του Εζερού προς την παραθαλασσίαν. Δια δε το τελείως υποταγμένους είναι αυτούς και άρχοντα παρά του στρατηγού δέχεσθαι και πειθαρχείν και υπείκειν ταίς του στρατηγού προστάξεσιν παρέχουσι πάκτον εκ παλαιοτάτου χρόνου νομίσματα υ΄.»…Στην παραπάνω παράγραφο έχουμε μια πλήρη γεωγραφική παρουσίαση του «κάστρου Μαΐνης». Είναι σαφές ότι ορίζεται μια ευρύτερη περιοχή, που ξεκινά από το ακρωτήριο Μαλέας, συνεχίζει πέραν του Εζερού (‘Ελους), σε όλο το παραλιακό ανάπτυγμα. Φυσικό να ορίζεται σαν αρχή η άκρα Μαλέας, επειδή είναι το πρώτο, γνωστό σημείο που συναντούσαν τα πλοία ερχόμενα από Βυζάντιο πριν μπουν στον Λακωνικό. Η λέξη «κάστρο» τονίζει την ισχυρή στρατηγική θέση της περιοχής.
Υπάρχει ταύτιση εννοιών σε όλες τις ονομασίες που είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Ταίναρον είναι, η μεγάλη και επιμήκης έκταση γης, αλλά και Μαΐνη, εκτός από την έννοια της ισχύος, απαντάτε και με το ίδιο νόημα, δηλαδή επιμήκη έκταση γης, ή θαλάσσης.(Main =“continuous stretch of land or water”).
Ακόμη στην περιοχή, ορίζεται άρχοντας από τους Βυζαντινούς, και πληρώνονται φόροι. Διακρίνουμε μια, ισσοροπία που θα μπορούσε να θεωρηθεί όχι τόσο υποταγή όπως αναφέρεται για ευνόητους λόγους, αλλά ένα είδος αυτοδιοίκησης, με την εποπτεία των Βυζαντινών.
…..«Και πάντας μέν τους σκλάβους και λοιπούς ανυπότακτους του θέματος Πελοποννήσου υπέταξε και εχειρώσατο, μόνοι δε οι Εζερίται και οι Μηλιγγοί κατελείφθησαν υπό την Λακεδαιμονίαν και το Έλος. Και επειδή όρος εστίν εκείσε μέγα και υψηλότατον, καλούμενον Πενταδάκτυλος, και εισέρχεται ώσπερ τράχηλος είς την θάλασσαν έως πολλού διαστήματος, διθα δε το είναι τον τόπον δύσκολον, κατώκησαν είς τας πλευράς του αυτού όρους, εν μέν το ενί μέρει οι Μηλιγγοί, εν δε τώ ετέρω μέρει οί Εζεριται.»…Οι προσηλιακοί όμως και οι αποσκιεροί όπως θα λέγαμε σήμερα, δηλαδή Εζερίτες και Μηλιγγοί, πρόβαλλαν αντίσταση, και ανέβηκαν στα ορεινά του Ταϋγέτου.
Κλασική ελληνική πολεμική μέθοδος. Με άλλα λόγια, άλλοι δέχθηκαν την εποπτεία του Βυζαντίου αμαχητί και κάποιοι αντιστάθηκαν. Είναι αυτόχθονες, απόγονοι των Ελευθερολακώνων, που ονομάσθηκαν έτσι από την τοποθεσία που κατοικούσαν, και που δεν αποκλείεται να είχαν εμπλουτισθεί με κάποιους άλλους λόγω των συνεχών μεταναστεύσεων πληθυσμών. Στην περιοχή της Μάνης άλλωστε το φαινόμενο να αναζητούν και να βρίσκουν καταφύγιο, ομάδες ή και άτομα που κινδυνεύουν παρατηρείται συνεχώς, κατά την διάρκεια της ιστορίας.
……«Ιστέον ότι οι του κάστρου Μαΐνης ουκ εισίν από της γενεάς των προρρηθέντων Σκλάβων, αλλ’ εκ των παλαιοτέρων Ρωμαίων, οι και μέχρι τον νυν παρά των εντοπίων Έλληνες προσαγορεύονται δια το εν τοις προπαλαιοίς χρόνοις ειδωλολάατρας είναι και προσκυνητάς των ειδώλων κατά τους παλαιούς Έλληνας, οίτινες επί της βασιλείας τον αοιδίμου Βασιλείου βαπτισβέντες χριστιανοί γεγόνασιν. Ο δε τόπος εν ω οικούσιν εστίν άνυδοος και απρόσοδος, ελαιοφόοος δε, όθεν και την παραμυθίαν έχουσι»……Και η ταυτότητα των Μανιατών κατά τον Πορφυρογέννητο. Αυτοί δεν κατακτήθηκαν ποτέ, και παρέμειναν σαν θύλακας, που διέσωσε την συνέχεια από την αρχαιότητα. Βεβαίως πρέπει να επισημανθεί και η τακτική «διαίρει και βασίλευε» των Βυζαντινών, που κατακερματίζει τους κατοίκους της μείζονος περιοχής, ανάλογα με τις σχέσεις που διατηρούσαν με την αυτοκρατορία. Είναι λογικό σε μια μικρής εκτάσεως περιοχή, να μην υπήρχαν φυλετικές διαφορές, παρά μόνο κάποιες τοπικές διαφοροποιήσεις. Έτσι έχουμε τους υποτακτικούς, και τους απείθαρχους, αλλά και τα την διαφορετικότητα εύφορων και άγονων περιοχών.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 1204 ακολουθούν και οι υπόλοιπες περιοχές της αυτοκρατορίας στην Πελλοπόνησσο μέχρι το 1209.
Το νεοσύστατο φραγκικό κράτος οργανώθηκε σύμφωνα με τα διοικητικά πρότυπα της φεουδαρχικής Ευρώπης. Οι Βιλλεαρδουίνοι χώρισαν τα εδάφη σε 12 βαρωνίες με τα φέουδά τους: Ακοβα, Καρύταινα, Πάτρα, Πασσαβάς, Βοστίτσα, Καλάβρυτα, Χαλανδρίτσα, Βελιγοστή, Νίκλι, Γεράκι, Γρίτσενα, Καλαμάτα-Κυπαρισσία.
Στο χρονικό διαβάζουμε :
«Του μισίρ Ντζά γαρ ντε Νουηλή ο Πασσαβάς του εδόθηκαι τέσσαρα φίε να κρατή, φλάμπουρον να βασταίνη,να ένι πρωτοστάτορας, να τα έχη ιγονικόν του».Πρόκειται για τον Jean de Nully (Ζαν ντε Νουλύ),1254 πού ανέλαβε να διοικήση τη βαρωνία του Πασσαβά., που ήταν χωρισμένη σε τέσσερα φέουδα.
Δεδομένου ότι οι κατακτητές ενδιαφέρονταν για εύφορα εδάφη, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η βαρονία περιελάβανε την ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Γυθείου πιθανόν και μέχρι την σημερινή Σκάλα. Μπορούμε να υποθέσουμε την διαίρεση της περιοχής βάσει της γεωγραφικής κατανομής, και των παραγωγικών της δυνατοτήτων. Εκτός αυτού η κοντινότερη βαρονία είναι το Γεράκι.
Ο Γουλιέλμος που ανέλαβε το 1246 την ηγεμονία, αντικαθιστώντας τον αδελφό του Γοδεφρείδο, εδραίωσε την κυριαρχία στην Λακωνία και υπέταξε τους Μηλιγγούς.
Ο Γουλιέλμος ήταν γεννημένος στην Καλαμάτα, μιλούσε Ελληνικά και έδειξε ιδιαίτερη αγάπη για την Λακωνία. Το 1259 μετά την ήττα στην Πελαγονία, και αφού συνελήφθει, αντάλλαξε με την ελευθερία του τα κάστρα που έκτισε στην Λακωνία.
Το σημαντικότερο όπλο ήταν τα κάστρα που έκτισε και είχαν στόχο να κάμψουν την αντίσταση των ντόπιων. Το 1249 κτίσθηκε ο Μυστράς, και τέσσερα χρόνια αργότερα ο Πασσαβάς, και στην συνέχεια το Λέυκτρο, όπως προκύπτει από τα ιστορικά στοιχεία αλλά και από τα υπολείμματα των κάστρων, που ταυτοποιούν την ύπαρξή τους.
Βεβαίως ο ανώνυμος δημιουργός του χρονικού επιμένει να αναφέρεται στο κάστρο της Μαΐνης.
….«Εν τούτω εκαβαλλίκεψεν ο πρίγκηπας ατός του,καθώς τον εσυμβούλεψαν οι άνθρωποι του τόπου,κι επέρασεν τον Πασσαβάν κι εδιάβη εις την Μαϊνηνεκεί ηύρεν σπήλαιον φοβερόν εις ακριοτήρι απάνω.Διατί του άρεσαν πολλά, εποίησεν ένα κάστρονκαι Μαΐνην το ωνόμασε, ούτως το λέγουν πάλιν»…..Πιθανόν πρόκειται για παινέματα προς επίτευξη θετικού κλίματος, καθόσον η κατάκτηση της Μαΐνης απέδιδε αίγλη, κάτι σαν διαφήμιση αλλά και κολακεία.
Ουσιαστικά δεν είχε και ωφελιμιστικό στοιχείο, επειδή ο δρόμος μεταξύ Καλαμάτας και Πασσαβά μπορούσε να διαφυλαχθεί όπως θα πούμε πάρα κάτω.
Δεν θέλω να πώς δεν έκανε την περιοδεία του στα ενδότερα ο Γουλιέλμος, άλλωστε είχε και δικούς του ανθρώπους, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι είχε κατακτητικές βλέψεις μάλλον ειρηνικά «εδιάβη εις την Μαϊνην» και συνέχισε τον δρόμο του.
Η μοναδική εκδοχή είναι το κάστρο, που ονομάσθηκε Μαϊνη, να μην είναι άλλο από το υπάρχον κάστρο του Πασσαβά, δεδομένου ότι Πασσαβάς είναι ευρύτερη περιοχή από την οποία και επέρασε.
Ο ερευνητής Μίλλερ αναφέρει ότι δεν βρίσκεται το κάστρο στην δυτική πλευρά : «Έχτισε πιο κάτω, προς την διεύθυνση του ακρωτηρίου Ματαπά το κάστρο της παλιάς Μάινας, και στην δυτική πλευρά του ακρωτηρίου, κοντά στην Κιτριές το τρίτο κάστρο του Λέυκτρου.»
Επετεύχθησαν λοιπόν οι βασικοί στόχοι με τρία κάστρα σχετικά με τους ορεσίβιους του Ταϋγέτου, οι οποίοι δεν ήταν Σλάβοι αλλά ντόπιοι Σκλάβοι(υπόδουλοι), πεδινοί που ανέβηκαν σε υψηλότερα σημεία για ασφάλεια, όπως συνήθως γίνεται.
….«Κι αφ΄οτου γαρ εχτίστηκαν τα κάστρα όπου σε είπα
Το Λεύκτρον γαρ και ο Μυζηθράς και της παλαιάς Μαίνης
Εδούλωσε τα σλαβικά κ΄είχεν τα είς θέλημα του»….
Δεν συνέβη όμως το ίδιο και με τους ορεσίβιους και ανυπότακτους Μανιάτες. Το 1249 κτίσθηκε ο Μιστράς, και τέσσερα χρόνια αργότερα ο Πασσαβάς, και στην συνέχεια το Λεύκτρο.
Οι Μανιάτες πολεμούσαν συνεχώς τους Φράγκους, και αυτό υποχρέωσε τον διορισθέντα καθολικό επίσκοπο να ζητήσει, από τον πάπα να επιστρέψει στην Ιταλία, πράγμα το οποίο έγινε.
Η περιοχή της Φράγκας, το στενό της Λαγκάδας και ο Αι Λιάς στον ορίζοντα
Το κέντρο της Βαρονίας ήταν ό Πασσαβάς, και ένα προκεχωρημένο φυλάκιο το στενό της Λαγκάδα. Για όσους γνωρίζουν την περιοχή το σημείο είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας όπως ο Πασσαβάς ίσως και ουσιαστικότερη.
Αν ο Πασσαβάς είναι πύλη εισόδου για την Μάνη, το στενό της Λαγκάδας είναι πύλη εξόδου από την Μάνη.
Κατάλοιπα μαρτυρούν την σημαντικότητα που είχε την περίοδο της Φραγκοκρατίας και όχι μόνο. Και στην πρόσφατη σχετικά Γερμανική κατοχή στο συγκεκριμένο σημείο στήθηκε ενέδρα, και έγινε δολιοφθορά από Μανιάτες εναντίον των Γερμανών.
Με κατεύθυνση προς το Γύθειο από Αρεόπολη, ενώ στα δεξιά μας ρέει ο ποταμός Σκύρας του Παυσανία, το Πλατύ ποτάμι σήμερα, περνώντας το στενό η περιοχή που συναντάμε λέγεται Φράγκα. Το όνομα που παρέμεινε ορίζει την περιοχή που τελούσε υπό Φραγκική κατοχή. Λογικά λοιπόν γίνεται σαφές ποιο ήταν το κομμάτι από την γεωγραφική περιοχή της Μάνης που παρέμεινε για μικρό χρονικό διάστημα υπόδουλο κατά την μικρή περίοδο της Φραγκοκρατίας.
Άλλο ένα κατάλοιπο θα μπορούσε να θεωρηθεί το ονοματωνύμιο Ντεμίρος που παραμένει μέχρι και σήμερα. Είναι το επίθετο οικογένειας που παραμένει στην περιοχή πριν από την Φράγκα στο στενό της Λαγκάδας που ονομάζεται Ντεμιριάνικα.
Το σημαντικότερο όμως στοιχείο που δηλώνει την εχθρική στάση των Μανιατών εναντίων των Φράγκων κατακτητών είναι η περιοχή του ξεμονιού Σταμάτα.
Πριν φτάσουμε στα Ντεμιριάνικα, πηγαίνοντας προς Φράγκα, στα δεξιά μας ψηλά στο βουνό είναι το ξεμόνι Μοναστήρι ή Καταφύγγι, ή Γκρεμός.
Όπως όλη η περιοχή της Μάνης έτσι και εδώ έχομε ιστορικές μνήμες που έχουν αποδειχθή, και ίσως περισσότερες παραμένουν στο σκοτάδι.
Το 1618 βρίσκουμε στην επιστολή προς τον Δούκα του Νεβέρ την υπογραφή του Ιώσαφου ιερομόναχου και ηγούμενου του Χέλμου(Γκρεμού).
Πρόκειται για αυτό το μοναστήρι, και από άλλες πηγές βρίσκουμε ότι κληρονομήθηκε στη συνέχεια στον Παρθένιο Καλκανδή θρησκευτικό αρχηγό της αποικίας στην Κορσική. Το μοναστήρι τελούσε υπό την διοικητικήν μέριμνα της επισκοπής Καρυουπόλεως.
Είναι φανερό λοιπόν ότι στην περίπτωσή μας λόγω του γεωφυσικού αναγλυφου δεν ήταν δυνατή ή πρόσβαση των Μανιατών περεταίρω προς την περιοχή της Φράγκας.
Έτσι λοιπόν οι Μανιάτες σταματούσαν αναγκαστικά εδώ, πράγμα που προϋποθέτει την ύπαρξη συνόρων και φρουράς για την φύλαξη της Φράγκικης περιοχής.
Και ό ρόλος του Μοναστηριού αν δεν ήταν καθαρά πολεμικός, σε κάποιο βαθμό ήταν τουλάχιστον κατασκοπευτικός, και οι πρωτογενείς πληροφορίες διοχετεύονταν στην επισκοπή της Καρυουπόλεως, και στην υπόλοιπη Μάνη.
Συνοψίζοντας μπορούμε να βγάλουμε σαν συμπέρασμα ότι, ελάχιστο ενδιαφέρον είχαν οι Φράγκοι για την περιοχή της Μάνης. Είχαν όμως μεγάλη ανάγκη να εξασφαλίσουν την επικοινωνία μεταξύ Πασσαβά και Καλαμάτας.
Ο μόνος τρόπος όμως για αυτό ήταν να μπορούν να ελέγχουν τον δρόμο μεταξύ των δύο περιοχών και το στενό της Λαγκάδας ήταν το σημαντικότερο σημείο.
Έπρεπε λοιπόν να εξασφαλίζουν διαρκώς φιλικές σχέσεις με τους Μανιάτες, και σύμφωνα με αυτή την πολιτική δεν είναι καθόλου διπλωματικό να κτίσουν κάστρο στην περιοχή της Μάνης, αντιθέτως συμφέρον είχαν να παραχωρήσουν προνόμια.
Συνεπώς είναι πλήρως αντιφατικό το χρονικό όταν ισχυρίζεται ότι οι ντόπιοι συμβούλεψαν τον Γουλιέλμο να κτίσει κάστρο.Τουλάχιστον όχι στην περιοχή της Μάνης.

25 Απριλίου 2009

Κάστρο Μαίνης - νέα εκδοχή


Σχέδιο που παρουσιάζει φρούριο ταυτιζόμενο με το Κάστρο Μαίνης

Σχετικά με το κάστρο της Μαϊνης έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις, και μάλιστα αντικρουόμενες μεταξύ τους. Σοβαροί ερευνητές και επιστήμονες έχουν αποφανθεί για την ταυτοποίηση του συγκεκριμένου φρουρίου καθώς και για την προέλευση της ονομασίας Μαϊνη-Μάνη. Εκδοχές όπως ότι υπήρχε στο ακρωτήριο τηγάνι ή στο Οίτυλο ή και σε άλλη τοποθεσία είναι σεβαστές επειδή εκεί υπάρχουν αποδείξεις για την ύπαρξη φρουρίων και μάλιστα σημαντικών.
Αντικειμενικά όμως δεν αποτελούν τεκμήριο για την ταυτοποίηση του συγκεκριμένου κάστρου και τούτο επειδή η πραγματικότητα θα ήταν αποδεκτή από το σύνολο των ερευνητών χωρίς καμιά επιφύλαξη.
Πρώτη μέχρι στιγμής αναφορά για το όνομα Μαϊνη όταν επί Λέοντος ΣΤ΄του Σοφού (886-912) ιδρύεται η επισκοπή Μαϊνης.
Μέχρι σήμερα μια εκκλησία απέναντι από το τηγάνι ονομάζεται Επισκοπή κοντά στο χωριό Μίνα, και από αυτό μπορεί να συμπεράνουμε πώς έπαιξε το ρόλο του επισκοπικού ναού, κατά την ίδρυση της επισκοπής Μαϊνης. Υπάρχει γλωσσική συγγένεια μεταξύ των λέξεων Μίνα και Μαϊνη.
Αναμφισβήτητα καθιερώθηκε η ονομασία brazzo di Maina (βραχίονας - μπράτσο της Μάνης) σε χάρτες και άλλα έγγραφα για να παγιωθεί σε Μάνη με την πάροδο του χρόνου.
Υπάρχουν πολλές εκτιμήσεις σχετικά με την προέλευση του ονόματος μερικές από τις οποίες αναφέρουν ότι οφείλεται :
Στη ναυτική εντολή maina=μάινα (μάζεμα) των πανιών που ήταν αναγκασμένοι να προστάζουν οι ναυτικοί, λόγω των ανέμων στην περιοχή.
Στο θεό Μάνη, άλλη ονομασία του Ουρανού, πατέρα του Κρόνου και παππού του Δία.
Στο επίθετο μανός θηλ.μανή = αραιή, φαλακρή, άδενδρη επειδή χαρακτηρίζει την περιοχή.
στη λατινική λέξη manes (ψυχή), επειδή στο Ταίναρο υπήρχε η είσοδος στο κάτω κόσμο.
Στον παρακάτω σύνδεσμο υπάρχει ερμηνεία, που ταιριάζει με την γεωγραφία του Ταινάρου αλλά και με την ψυχοσύνθεση των κατοίκων.
http://www.etymonline.com/index.php?term=main
Δίδονται λοιπόν αυτές οι ερμηνείες, τις οποίες και μεταφέρω.
main (n.)
O.E. mægen (n.) "power, strength, force," from P.Gmc. *maginam- "power," from *mag- "be able, have power" (see may). Original sense preserved in phrase with might and main. Meaning "principal channel in a utility system" is first recorded 1727 in main drain; Used since 1548 for "continuous stretch of land or water."
main (adj.)
c.1205, "large, bulky, strong," from O.E. mægen- "power, strength, force," used in compounds (see main (n.)), probably infl. by O.N. megenn (adj.) "strong, powerful." Sense of "chief" is c.1400. In Spanish Main the word is short for mainland (1375) and refers to the coast between Panama and Orinoco. Main man "favorite male friend, hero" is from 1967, U.S. black slang


Είναι γνωστό πώς την εποχή της ακμής των Λακεδαιμονίων, αλλά και αργότερα η περιοχή ονομαζόταν Ταίναρο, λέξη που δηλώνει την εις μάκρος έκταση τής λωρίδας της γης πού καλύπτει.
Αν σε αυτό προσθέσουμε και την άγρια φυσική θωράκιση της περιοχής, που είναι απόρθητη από ξηρά και θάλασσα, οδηγούμαστε στην πλέον πιθανή ερμηνεία για την προέλευση της ονομασίας.
Επιπλέον και οι άνθρωποι που ανά τους αιώνες κατοίκησαν, είτε τυχαία είτε λόγω επιλογών ήταν πολεμιστές, και μάλιστα αξιόλογοι.
Από την εποχή του Αγησιλάου και μέχρι τον 19ο αιώνα, η περιοχή της Μάνης αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης μισθοφόρων, έτσι που μονίμως να έχει τον ρόλο ενός ιδιότυπου στρατοπέδου.
Το στρατόπεδο αυτό φυσικά είχε και όρια, φυσικά τείχη. Φυλασσόταν λοιπόν από ανατολή δύση και νότο από τις απόκρημνες ακτές και την άγρια θάλασσα, που άφηνε όμως καστρόπορτες(λιμάνια) για το όφελος και την διακίνηση των κατοίκων και των εμπορευμάτων. Το προτέρημα είναι πώς τα μικρά λιμάνια έχουν την δυνατότητα να ελέγχονται πλήρως από την ξηρά.
Από τον βορά το τείχος είναι η κορυφογραμμή, Αραβίκια, Τρικεφάλια, Αρέα, Λοτάρι, Μακρυλάκωμα, με κατεύθυνση από ανατολή σε δύση.
Με τα παραπάνω ορίσθηκε και η γεωγραφική περιοχή της Μαϊνης, η κοιτίδα χωρίς την περιφέρεια.
Άλλωστε σε επιστολή του 1571μ.χ. έχουμε και τοπικό προσδιορισμό ενός από τους υπογράφοντες
«. εγο Ιωαννης Αραβουσε(ος) εγραψα από τη Βαθηα και εσφαλησα με θελημα τον
Μανηατόν ολονόν οπου ισανε μαζομενυ υς τη Νομμηα υς τη μέση της Μαήνης».

Ένας λογικός συνειρμός είναι πώς και ό Όμηρος, όταν αναφέρει την πόλη Μέση, δεν κάνει άλλο από το να μεταφέρει το μέσον της περιοχής του Ταινάρου, το οποίο όριζε η συγκεκριμένη πόλη. Διερωτάται λοιπόν κάποιος μήπως ο όρος Μέσα Μάνη, στην ουσία ορίζει το μέσον της περιοχής και παραφραζόμενος κατέληξε να σημαίνει αυτό που σήμερα εννοούμε.
Επιπλέον το χωριό Μέζαπος, που βρίσκετε στην περιοχή δηλώνει με το όνομά του το μέσον τής οδού προς το ψυχοπομπείο του Ταινάρου, και κατά συνέπεια και το μέσον της Μαϊνης.
Η ευρύτερη περιοχή βεβαίως της Μάνης φτάνει μέχρι το Γύθειο και την Καλαμάτα αντίστοιχα, και αυτό σήμερα ορίζεται ως Έξω Μάνη(Μεσσηνιακή), και Κάτω Μάνη.
Μια διατύπωση που δεν αποδίδει πλήρως το νόημα, σε αντίθεση με την ονομασία των Δυτικών, αλλά και την δική μας πριν από λίγους αιώνες.
Την ονόμαζαν Grande Maina και Μεγάλη Μαίνη όνομασία που ορίζει σαφώς την περιοχή και την εξέλιξη της.
Το κάστρο Μαϊνης λοιπόν ήταν η περιοχή που περιγράψαμε και όχι ένα συγκεκριμένο οχυρό, από τα πάμπολλα που έχουν υπάρξει μικρά και μεγάλα. Θα ήταν και «Άδικο» να μονοπωλήσει την δόξα ένα από τα πολλά, και να μην την μοιραστούν όλα.
Fortezza di Maina μας δηλώνει και ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε το παραπάνω σχέδιο, δηλαδή φρούριο στη Μάνη.
Δεν υπήρχε ανάγκη αφού ο Δημιουργός φρόντισε να φτιάξει την Μαίνη φυσικό κάστρο και πρέπει να σεβαστούμε την άποψη του.
Χάρτης τού Ταινάρου από ΒΔ. στό βάθος τό Μαλέας και τά Κύθηρα
Σε όλα αυτά συνηγορεί και η λαική παράδοση με τους ντόπιους να ονομάζουν «Μανιαούρια» τούς μεσομανιάτες, και το τραγούσι να διαλαλλεί «Η πατρίς μου είν΄η Μάνη που κανόνι δεν την πιάνει»

1 Απριλίου 2009

Φωκάδες - Καβαλιεράκηδες - Γρηγοράκηδες

Στις αρχές του 17ου αιώνα οι κάτοικοι της Μάνης, αναζητούν συμμάχους στην δύση.
Ο ανταγωνισμός μεταξύ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και της Βενετίας, έχει αποτέλεσμα την διεκδίκηση της επιρροής, στην στρατηγική περιοχή του Ταινάρου.
Είναι μια ταραγμένη περίοδος που οδηγεί και σε εμφύλιες συρράξεις μεταξύ των ισχυρών οικογενειών. Το κλίμα των εμφυλίων πολέμων σίγουρα καλλιεργούσαν οι διεκδικητές της περιοχής Τούρκοι και Ευρωπαίοι με κυριότερους τους Ενετούς. Φρόντιζαν λοιπόν με διάφορα μέσα να προσεταιρισθούν τους Μανιάτες, αναγνωρίζοντας την ισχύ αυτού του ανεξάρτητου λαού, αλλά και την γεωστρατηγική θέση της περιοχής.
Τα αποτελέσματα όλης αυτής της μακρόχρονης διεργασίας, άλλοτε μυστικής και άλλοτε φανερής δημιούργησαν σφαίρες επιρροής στους τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι ενεργούσαν με γνώμονα το όφελος της Μάνης και των κατοίκων της. Ανάλογη, με την δύναμη του κάθε ρεύματος ήταν η εξασθένηση του αντιθέτου.
Έτσι προσπάθεια προσεταιρισμού μερικών προκρίτων από την Τουρκική πλευρά το 1715 δεν ευοδώνεται, και οδηγεί στην δολοφονία του Γιάννη Κουτήφαρη, από αντιθέτως διακειμένους Μανιάτες που ήταν και η πλειοψηφία. Την ίδια εποχή συγκλονίζει την Μάνη, αλλά και την Ελλάδα γενικότερα η δράση του Λιβέριου Γερακάρη.
Έχουμε λοιπόν κύματα μεταναστεύσεων των Στεφανόπουλων στην Γένοβα και των Γιατριάνων στην Τοσκάνη μετά τα μέσα του 17ου αιώνα..
Βεβαίως ένα ποσοστό παρέμεινε στην περιοχή και από τις δύο οικογένειες, πράγμα που δηλώνει ότι τα ουσιαστικά αίτια δεν ήταν ή έχθρα μεταξύ των οικογενειών αλλά η διαίρεση τους σε διαφορετικές επιρροές.
Από το 1685 και μέχρι το 1715 κυριαρχούν οι Ενετοί, και ή Μάνη γίνεται επαρχία τους.
Οι Ενετοί διπλωματικά φερόμενοι για να εξασφαλίσουν την ηρεμία, μοίρασαν τίτλους και προνόμια και προσεταιριστήκαν τις ισχυρές οικογένειες, με την βοήθεια των οποίων είχαν κερδίσει.
Μια παρόμοια πολιτική χρησιμοποίησαν και οι Τούρκοι όταν μετά το 1715 έγιναν αυτοί κυρίαρχοι στην Πελοπόννησο.
Επεκτάθηκε λοιπόν η Μάνη σε όλη την περιοχή του Πασσαβά μέχρι το Γύθειο.
Αρκετές οικογένειες που υπήρχαν και στο παρελθόν, όπως οι Φωκάδες ακμάζουν, αλλά παράλληλα εμφανίζονται και άλλες όπως οι Γρηγοράκηδες και οι Μαυρομιχαλαίοι που δεσπόζουν στην συνέχεια σε ολόκληρη την Μάνη. Το ότι τα κέντρα τους ήταν κοντά σε λιμάνια, και ότι είχαν τον τίτλο του Καπετάνιου (πολλοί λέγονται Καπετανάκηδες) δεν πρέπει να θεωρηθεί άσχετο με την πειρατεία (κούρσο) που εντοπίζεται στα μέσα του 18ου αιώνα, με κέντρα το Σκουτάρι και το Λιμένι.
Σε αυτό συνηγορεί και ή σχετικά μεγάλη οικονομική επιφάνεια που ισχυροποίησε τις οικογένειες. Δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί η κοιτίδα, ούτε και η ακριβής προέλευση τους.
Το πιθανότερο λογικό είναι να αποτελούνται από κλάδους αλλά και μεμονωμένες φαμίλιες, που κατοικούσαν σε πολλές περιοχές, της Μάνης, όπως Άλικα, Λουκάδικα, Κελεφά, Καρυούπολη(παλιά). Κυριαρχούν λοιπόν οι Μαυρομιχαλαίοι με κέντρο την Αρεόπολη δυτικά, και οι Γρηγοράκηδες με κέντρο το Μαυροβούνι, Αγερανό, Σκουτάρι, Καρυούπολη(νέα) ανατολικά.
Η συγγενική σχέση Φωκάδων Καβαλιεράκηδων, και Γρηγοράκηδων, καθώς και η ονομασία Φωκάδες τμήματος περιοχής των Γρηγοράκηδων, συντείνει στο συμπέρασμα να είναι κλάδοι της ιδίας οικογένειας.
Να σημειωθεί ότι εκτός από συγγένεια αίματος, έχουμε εξίσου ισχυρή συγγένεια εξ αγχιστείας, αλλά και πνευματική συγγένεια λόγω βαφτίσεων, και υιοθεσιών. Τα ψυχοπαίδια είχαν την ίδια μεταχείριση με τα κανονικά παιδιά .
Στην Μάνη «κούζουνας» (ίσως από εδώ το Κοσονάκος) λέγεται το βαφτιστήρι, και ο νονός το έχει σαν φυσικό του παιδί, ενώ «καβούτσος» λέγεται ο γιος του βαφτιστή με τον βαπτισθέντα, και η σχέση τους είναι σχέση αδελφική.
Η πρώτη αναφορά με το όνομα Γρηγοράκης γίνεται το 1700 όταν αναφέρεται στα αρχεία του Nani ο Pietro Gligorachi σαν ενοικιαστής περιοχών του Πασσαβά.
Μια ηρωική προσωπικότητα ήταν και ο Έξαρχος Γρηγοράκης πού δολοφονήθηκε δόλια από τον Χασάν πασά Τζεζαιρλη το 1780 μετά τα Ορλωφικά. Ξαδέλφια του οι Δημητράκης , Πιεράκης, και Γιωργάκης.
Η οικογένεια Γρηγοράκη αρχικά εγκαταστάθηκε στο Σκουτάρι, και στην Καρυούπολη, αφού εγκατέλειψε την παλιά Καριούπολη. Ξεκίνησε κάποια έχθρα μεταξύ των Γιάννη και Αντώνη, σύμφωνα με αφήγηση του Κατσάνου στον Λήκ, και ό πρώτος εγκαταστάθηκε στο Μαυροβούνι, ο δεύτερος στον Αγερανό, ενώ άλλα μέλη παρέμειναν στο Σκουτάρι.
Η μεγάλη οικογένεια διαιρείται σε πολλούς κλάδους.
Ένας κλάδος οι Κουτσογληγοριάνοι τέλη του 18ου – αρχές 19ου αιώνα,.
Από αυτόν τον κλάδο αναδείχτηκε ο κατοπινός Μπέης της Μάνης Αντώνιος Γρηγοράκης (1757-1822) γιος του Θωμά, γνωστός σαν Αντωνόμπεης.
Υπήρξε Μπέης της Μάνης (1803-1810) ευσεβής χριστιανός και ξάδερφος του (Γιάννη)Τζανέτου-Τζανήμπεη Γρηγοράκη.
Χρησιμοποίησε σαν στενούς του συνεργάτες μέλη από την οικογένεια ξαδέλφια και ανίψια του με τον τίτλο του καπετάνιου, και δύο γαμπρούς του.
Ο ξάδερφος και συμπολεμιστής του, Δημήτριος Καβαλλιέρης, και τα ανίψια του, αδέλφια Γρηγόρης Τζιγκούριος, Γιάννης Κατσάνος ,Τζώρτζης Ξηνταράκος και Λάμπρος.
Οι γαμπροί του ήταν, ο Κωσταντής Ζερβάκος και ο Θοδωρής Γρηγοράκης,, ανηψιος του Τζανέτου που έγιναν κατόπιν και αυτοί Μπέηδες της Μάνης. Οι αδελφοί Γρηγόρης Τζιγκούριος και Γιάννης Κατσάνος παρέμειναν στο Σκουτάρι. Τα ξαδέρφια Αντώνης και Τζανέτος, μετά από διαμάχες χώρισαν την οικογένεια στα δύο, όπως προαναφέρθηκε.
Ο Αντωνόμπεης κατοικούσε στο πυργοσυγκρότημα του Αγερανού, για το οποίο υπάρχει η εκδοχή ότι έχτισε, ή το αναπαλαίωσε κατόπιν καταστροφής από τους Τούρκους, και το οποίο αρχικά είχε κτίσει ο Τζανήμπεης Γρηγοράκης, (…-1813), ονομαστός μπέης και αυτός της Μάνης (1782-1798).
Ο Τζανέτος ήταν γυιός του Δημητρίου Γρηγοράκη (Καπετανάκη) και εξάδελφος του Αντωνόμπεη.Γυιός του ήταν ο Πιέρρος Γρηγοράκης, Δημήτρης Καπετανάκης, Γιώργος Καπετανακης, και εγκονός, γυιός του Πιέρρου, ο στρατηγός Τζανετάκης Γρηγοράκης. Η οικογένεια του Τζανέτου κατοικούσε στο Μαυροβούνι και το Γύθειο.
Ο Δημητριος Γρηγοράκης (Καβαλλιέρος)(1749-1820) ξάδελφος του Αντωνόμπεη, του απονεμήθη ο βαθμός του συνταγματάρχη για την προσφορά του στα Ορλωφικά, και κατοικούσε στην σημερινή Καρυούπολη, αφού εγκατέλειψε η οικογένεια την Παλιά Καρυούπολη, γεγονός που πιθανότατα συνέβη την εποχή του ή την εποχή του πατέρα του.
Ο Αντώνης Καββαλιεράκης Φωκάς, στο σπίτι του οποίου, στην Καρυούπολη συνάχτηκαν επίσκοποι και προεστοί, το 1715, με αποτέλεσμα την πρόσκαιρη συνεργασία με τους Τούρκους, σύμφωνα με έγγραφα Βενετών προβλεπτών.
Το γεγονός επιδέχεται αμφισβήτηση επειδή ο Αντώνης Καβαλιεράκης Κοσσονάκος αν όχι ό ίδιος με τον προηγούμενο, μέλος της ίδιας οικογένειας το 1718 δολοφονεί τον Κουτήφαρη, με την συνεργασία του Ξανθού Ξανθάκου.
Ο Γρηγόριος Γρηγοράκης (Τσιγκούριος)(1770-1820) ήταν ανιψιός του Αντωνόμπεη και χρωστά την ονομασία του στο ότι μαχόταν με τσεκούρι. Είναι δε ο γενάρχης της οικογένειας Τσιγκουράκου. Δολοφονήθηκε στον Καρβελά, από Μαλευριάνους.
Ο Δημήτριος Γρηγοράκης(Τσιγκουράκος) γιος του Γρηγορίου(…..-1820).
Ο Γεώργιος Γρηγοράκης(Θωμάκης) (1790-1850)(καπετάν Γιωργάκης) γιος του Αντωνόμπεη, οφείλει το παράνομα Θωμάκης στον παππού του Θωμά.
Ο Θωμάς Γρηγοράκης γυιός του Αντωνόμπεη και ξάδερφος του Παναγώτη Κοσσονάκου.
Ο Παναγιώτης Γρηγοράκης γυιος του Αντωνόμπεη.
Τα παιδιά του Παναγιώτη Γρηγοράκη, Γιάννης και Αντώνης.
Τζώρτζης Ξηνταράκος, και Γιάννης Κατσάνος αδέλφια του Τζιγκούριου.
Επίσης αναφέρονται σαν αδέλφια των προηγούμενων και ο Θεόδωρος Κατσάνος, αλλά και ο Ηλίας Τσαλαφατίνος.
Κατά την επανάσταση στις παραδουνάβιες περιοχές με τον Υψηλάντη Ιούνιο 1821 από την οικογένεια σκοτώθηκαν οι καπετάν Γιωργάκης, και καπετάν Θανάσης, Θοδωρής Ξαρχάκος, και ο Αναγνώστης Παναγιωτάκης που ήταν δάσκαλος..
Ενώ τραυματίστηκαν Τζωρτζάκης Γρηγοράκης, Κωσταντής Καββαλιεράκης, που διασώθηκε από τον Γιώργο Θωμιάκο, και ο Δημήτρης Καπετανάκος.
Οί Γρηγοράκηδες είχαν στενούς δεσμούς με τους Πετροπουλάκηδες και τους Καλκανδήδες, ενώ διάκεινται εχθρικώς με τους Φελουριάνους, που δολοφόνησαν τον Γρηγόριο Τσιγκουριο Γρηγοράκη.
Επίσης είχαν συγγενικούς δεσμούς με τους Μαυρομιχαλαίους, επειδή η μάννα του Πετρόμπεη ήταν Γρηγοράκη, αλλά και με πολλές άλλες οικογένειες της περιοχής.

Μερικά μέλη τής οικογένειας

28 Μαρτίου 2009

Μανιάτες στην επανάσταση τής Βλαχίας


Η συμμετοχή των Μανιατώνστην επανάσταση της Βλαχίας από τον Υψηλάντη όπως εμφανίζεται από διασωθείσα επιστολή στο αρχείο Τζανετάκη.
Την Ευγενία σου καπετάν Γιωργάκη ασπάζομαι
Την σήμερον πήρα το γράμμα της αφεντιάς σου και με ευχαρίστησε η καλή σας υγεία σας. Είδα να γράφης για τον πρίτζιπα και να μ΄εξουσιάζης να νιτεριαστώ(κάνω συμφωνία) για λόγου σου με την αφεντιά του. Αυτά μηνεύονται για το πολυκαιρινό που μου γράφεις, αλλέως μάθε ότι φωτιά χιούθη στη φυλή μας και χάθημε. Οί Μόσκοβοι πατήσανε τις υποσκέσες τους και κάμασι ψυχαδερφοσύνη με τους άπιστους. Το λοιπόν τις προάλλες, ο Υψηλότατος πρίτζιπας μας θ΄αγροικηθή από την αφεντιά σου, σήκωσε παντιέρα(επαναστάτησε) και ξέγραψε τη πόρτα από τη Βασιλεύουσα και από την Ελλαδική γρεκιά. Από το κάμωμα του πρίτζιπα, πολύ κακοφανισμός(δυσαρεστήθηκε) του Σουλτάνου και του Οφφικιάλουνε(αξιωματούχοι) και λοβό(άσχημο) φέρσιμο, και κινήσασι λεφούσια να πιούσι γρέκικο αίμα και να μας ερημάξουσι. Κάνασι γραφή και στο Μόσκοβι(Ρωσία).
Τις προάλλες βαρέθημε στη Βλαχία, κείνοι μερμήγκια(πολλοί) , μας φάγασι, τα παιδιά του ιερού ορδίου ξεκληρήθηνα(διαλυθήκανε), τα πλειώτερα χαντακωμένα και ψυχομαχητό και αγκομαχητό, πόνος καρδιάς. Ο καπετάν Γιωργάκης και καπετάν Θανάσης χάθηκαν(σκοτώθηκαν). Τον καπετάν Φαρμάκη τον εφάγασι με χωσία(ενέδρα) του ποσκέθηνα(υποσχέθηκαν) λευτεριά, πίστεψε, βγήκε και τον εφάγασι άτιμα. Χάθηνα στο στέκο του τόπου και ο Αναγνώστης ο Μπεηζαντάκος Παναγιωτάκης. Τρείς λαβωματιές στο κεφάλι ο δάσκαλος. Βολίμι στην γκαρδιά ο Θοδωρής Ξαρχάκος, και λαβώθηνα ο καπετάν Τζωρτζάκης Γρηγοριάνος από το ιερό ορδί(ιερός λόχος) του πρίτζιπα. Λαβώθη με βολίμι πέρα περού(διαμπερές) στα νεφρά κατάψαχνα(στο ψαχνό) και έναι στα ρούχα(είναι στο κρεβάτι).Ο Καβαλιεράκης τον έκοψε ζαλωτα(τον πήρε στην πλάτη) μέχρι το σταυρί γιατήτανε αμετασάλοτος(δεν μπορούσε να περπατήση). Ο καλόγερος τούβαλε αλοιφή και πάει καλειώτερα η λαβωμιά. Αν δεν τον εσήκωνε ο Κωσταντής, πήγαινε μαγκουφιασμένος(παρατημένος μόνος). Οί λυσσσιάριδες άπιστοι σκιούζανε(έσκιζαν) τους λαβωμένους και πατούσασι στα κορμιά τους. Κατάκαψέ τους Άγιε Χριστέ με φωτιά και πυρί. Ο Παπαχρήστος είχενε φαγωμένους πολλούς κι ένα οφφικιάλο, λαβώθη ξόπετσα(ξόφαλτσα). Ο Δημητράκης Ντερεβάκος λαβώθη. Τον εφέραμε κουβαλητά με τον Γιώργη Θωμιάκο, δεν βάσταξε, ξεψύχησε οχτές, μούγκριζε από τα κοψίματα, τον εθάψαμε.Είχε βολίμια δύο στην κιουλιά(κοιλιά) και τόνα έπιασε μπόχα(μολύνθηκε). Τούβαλε ο καλόγερος φασκιά(επίδεσμος), μαζεύτηνα χαημός σκουλίκια, δε σώθη, εκάηνα τα σωτικά(σωθικά) του.Μ΄άφησε μια μπιστόλα , δύο ασημοπάτρονα(τουφέκια) κ΄ένα χατζάρι τούρκικο να τα δώκω στο ρφανό του για να τονε δικιώση(εκδικηθεί). Ο Δημητράκης Καπετανάκος βάρεσε(χτυπήθηκε), βαρέθη βερέμικα, έφαγε Τουρκόπαπα, βαρέθη από γύφτο Οβραίο. Ο πρίτζιπας μέχρις τελευταία ωρμήνευε, απέ έγινε άοικος(εξαφανίσθηκε), λέει ο καλόγερος πάει στο Μόσκοβι, ένας λαβωμένος του ορδίου λέει πάει στη Φράτζα. Οί Μόσκοβοι έναι κερατάδες, ξέκαρδοι, αντίχριστοι και θα πληρώσουνε τές ζευγαρωτές ατιμίες τους.
Αυτά αδελφέ και άμποτες(όταν) βολευτούνε οι λαβωμένοι, ερχόμαστε.
Ταύτα μένω.

Τη φαμελιά σας προσκυνώ.
Της ευγενίας σας δούλος
Τζαννέτος Κυβελάκος
Από Άγιον Γεώργιον Ιουλίου 2, 1821


Πηγή : Ιστορία τής Μάνης, Ανάργυρου Γ. Κουτσιλιέρη (εκδόσεις Παπαδήμα)