Κουρσαριάνοι της Μάνης - η ιστορία τής οικογένειας

 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΥ

Κυριάκος Μιχαλακάκος και η συζυγος του Καλλιόπη Κoυρσαράκου (Κυριάκαινα) 

Όλες τις πληροφορίες για την ιστορία τής οικογένειας αυτής και του πύργου τής, τίς συγκέντρωσε ο παππά-Αντώνης Κουρσαράκος, που γεννήθηκε στο χωριό της Μάνης Χειμάρα την 1/1/1924 και τίς έγραψε όπως ακριβώς τίς άκουσε από τούς παλαιότερους.
Τίς περισσότερες τίς άκουσε από την θεία του την Καλλιόπη (Κυριάκαινα)(1) και τον Αλέξη Κουτρελάκο από τα Λουκάδικα.
Τα πάντα έχουν φτάσει στις μέρες μας από στόμα σε στόμα και από κάποιες πληροφορίες που υπάρχουν στους τοίχους τού πύργου.
Το γενεαλογικό δένδρο τίς οικογένειας και των οικογενειών που δημιουργήθηκαν αργότερα φτάνει μέχρι την γενιά των παιδιών του παπά – Αντώνη, και αντίστοιχα για τίς άλλες οικογένειες.
Όποιος θέλει να δώσει συνέχεια για την δική του οικογένεια να το κάνει για να μάθουν οι επόμενες γενιές την καταγωγή τους.

«Αριστερά στην ρεματιά

Αντίκρυ από το κάστρο

Εκεί κοιμάται ο Κάκαβος

Με τα φλουριά γεμάτος»

Το τετράστιχο αυτό αναφέρεται σε έναν αρχιπειρατή με το όνομα ή το ψευδώνυμο Κάκαβος, που με ορμητήριο τον Λακωνικό κόλπο και συγκεκριμένα τον όρμο του Κότρωνα, είχε γίνει ο φόβος και ό τρόμος, όχι μόνο στον Λακωνικό κόλπο, αλλά σε όλη την θαλάσσια περιοχή μέχρι το Κρητικό πέλαγος και το νότιο Αιγαίο πέλαγος κατά την χρονική περίοδο του 16ου αιώνα.
Δεν είναι γνωστό πότε και πώς έφυγε από την ζωή, γνωρίζουμε όμως από το τετράστιχο, ότι ετάφη στην αριστερή πλευρά α της ρεματιάς, που δημιουργείται από το βουνό Σαγγιάς και τον πετρόλοφο Καστράκι, γεμάτος φλουριά.

Δεν έχει βρεθεί ο τάφος του, ούτε ο υποτιθέμενος θησαυρός του, παρ όλες τίς έρευνες, που έχουν γίνει από πολλούς(2) ακόμα και με συσκευές ανίχνευσης μετάλλων.
Στην δεξιά πλευρά τής ρεματιάς, στην έξοδό της προς τα ανατολικά σώζονται ακόμη τα ερείπια μικρού οικισμού κρυμμένου σε μια καμπή του λόφου, ώστε να μην είναι ορατός από μακριά.
Ο οικισμός αυτός ήταν το κρησφύγετο των πειρατών του Κάκαβου και η κατοικία του ίδιου, των πειρατών του και των οικογενειών τους.
Γύρω στα 1600, Τούρκοι ή Μπερμπερίνοι πειρατές, την νύχτα του Πάσχα, επιτέθηκαν στο Μαύριανο ίσως για να πάρουν εκδίκηση ή για να αρπάξουν τούς θησαυρούς του Κάκαβου, και αφού αιφνιδίασαν τούς περισσοτέρους μέσα στην εκκλησία τούς κατέσφαξαν.

Στην συνέχεια κατέστρεψαν ολοσχερώς τον οικισμό.
Όσοι κατάφεραν να διαφύγουν, που ήταν πολύ λίγοι, εγκαταστάθηκαν κατά την παράδοση στο απέναντι βουνό, την Αραβίκια, στη θέση Καψάληδες.
Σώζονται ακόμη και σήμερα 2020 ερείπια κατοικιών στην περιοχή αυτή.
Τελευταία από τον Μαυριάνο έφυγε η οικογένεια Κουρσαράκου, ‘όσοι είχαν απομένει.
Αναφέρεται το όνομα ενός Νικολού, ο οποίος φημολογείται ότι ήταν εγγονός του Κάκαβου και γνώστης του σημείου που ήταν κρυμμένος ο θησαυρός, γιατί σε μικρό χρονικό διάστημα από την καταστροφή του Μαυριάνου έκτισε το πρώτο κτίσμα στο ψηλότερο σημείο τής περιοχής, που σήμερα είναι κτισμένο το χωρίο Χειμάρα.
Το κτίσμα αυτό ένας τριώροφος πύργος, ο οποίος όμως σώζεται κολοβωμένος μέχρι σήμερα και ανήκει στην οικογένεια του παπά – Αντώνη Κουρσαράκου.

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Ο πύργος έχει κτιστεί το έτος 1628, όπως διαπιστώνεται από την χρονολογία που είναι σκαλισμένη σε ένα αγκωνάρι, (μεγάλη ορθογώνια πέτρα, από αυτές που χρησιμοποιούσαν για να δένουν τίς γωνίες στις ενώσεις των τοίχων) στην μία ανατολική γωνία του κτίσματος ενώ στην άλλη γωνία είναι σκαλισμένα, ένα μικρό ιστιοφόρο και ένα χταπόδι, σε ύψος 4 με 5 μέτρα από το έδαφος.
Τα σημάδια αυτά δείχνουν ότι ο πύργος αυτός ανήκε σε ναυτικό.
Ήταν ένα πανύψηλο κτήριο με ημιυπόγειο και τρείς πέτρινες καμάρες (τρείς ορόφους), που στην κορυφή του είχε ένα περβάζι δαντελωτό, ύψους ενός περίπου μέτρου (έτσι έλεγαν τότε τίς πολεμίστρες που περιτριγύριζαν το κτίριο στην κορυφή του).
Είχε μια μικρή θολωτή πόρτα στο ημιυπόγειο στην βορεινή του πλευρά, διαστάσεων 1,5Χ0,70 μέτρα περίπου και μια παρόμοια στην ίδια πλευρά στον πρώτο όροφο.
Σε κάθε όροφο υπήρχε ένα μικρό θολωτό παράθυρο στην ανατολική πλευρά και πολεμίστρες σε όλους τούς ορόφους και σε όλες τίς πλευρές.
Οι πόρτες και τα παράθυρα ήταν πιο στενά από την εξωτερική πλευρά (καλυμμένα με πέτρες και κασώματα) ενώ άνοιγαν προς το εσωτερικό του πύργου για λόγους ασφαλείας.
Στο ημιυπόγειο που χρησίμευε για αποθήκη υπήρχαν δύο μικρά κανόνια(τρομπόνια τα έλεγαν τότε) και τρείς σιδερένιες μπάλες, διαμέτρου 8 με 10 εκατοστά, επίσης υπήρχαν μια μικρή βάρκα και ένα κατάρτι καραβιού.
Το πάχος των τοίχων είναι περίπου ένα μέτρο και το εσωτερικό εμβαδόν κάθε ορόφου γύρω στα 15 τετραγωνικά μέτρα.
Η επικοινωνία ανάμεσα στους ορόφους γινόταν με εσωτερικές πέτρινες σκάλες, εκεί που κάθε καμάρα άφηνε ένα άνοιγμα σε μια γωνία περίπου ένα τετραγωνικό μέτρο.
Έγραψα νωρίτερα ότι ο πύργος σώζεται κολοβωμένος, αφού το 1932 αφαιρέθηκε ο τρίτος όροφος και η καμάρα του δευτέρου ορόφου.
Ξανάχτισαν τον δεύτερο όροφο με στενότερο τοίχο κερδίζοντας 20 εκατοστά από κάθε πλευρά για να μεγαλώσει ο εσωτερικός χώρος.
Σκεπάστηκε ο πύργος με κεραμοσκεπή και στην θέση τής καμάρας έβαλαν πάτωμα.
Σε αυτή την κατάσταση σώζεται μέχρι σήμερα.
Ξεχασα ότι στην ανατολική πλευρά κάρφωσαν το ένα κανόνι στον τοίχο του δευτέρου ορόφου το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα.
Το δεύτερο κανόνι και οι μπάλες χάθηκαν, και δεν υπάρχουν στοιχεία για το που και πότε.
Οι αλλαγές αυτές εγιναν από την οικογένεια του Βασίλη (Βασου) Κουρσαράκου, στην οποία ανήκαν και τα λίγα καλλιεργήσιμα κτήματα τής περιοχής Μαυριάνου, κληρονομία των προγόνων του.
Ας έρθουμε πάλι στον Νικολό Κουρσαρακο, που έφτιαξε τον πύργο, ενώ φημολογείται ότι μαζί με τον πύργο έφτιαξε λίγο πιο κάτω και μια εκκλησία τον Άγιο Νικόλαο (προστάτη των ναυτικών από την οποία σώζονται μόνο λίγες πέτρες.
Στην θέση αυτή έγινε πολύ αργότερα καινούργια εκκλησία, που υπάρχει μέχρι σήμερα στην πλατεία τής Χειμάρας.
Εκτός από τον πύργο, αναφέρεται πώς ο Νικολός, ως αρχηγός πειρατικού στολίσκου, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, ξεκίνησε επιδρομές αφού ασφάλισε την οικογένεια του στον πύργο.
Σε κάποια από τίς επιδρομές του στην Κρήτη, σκοτώθηκε ο Νικολός περίπου στα μισά του 17ου αιώνα.
Αυτά είναι γνωστά από το μοιρολόι που είπε η γυναίκα του όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του από τούς συντρόφους του.

«Στο παραθύρι εκάθομου, λούζομου και χτενίζομου

Και στο γυαλί γυαλίζομου , κι αγνάντευα τη θάλασσα.

Βλέπω γαλέτες νάρχονται, όλες με άσπρα τα πανιά

Μια γαλετίτσα μοναχά, είχεναι μαύρα τα πανιά.

Τη γνώρισα από μακριά ότι ήτονε του Νικολού

Βάνω το φέσι βιαστικά, και το μποξά μου αναριχτά και εδιάηκα στον Κότρωνα.

Νιαύτες και πούν ο νιαύτης σας, και πουν ο καπετάνιος σας

Στην Κρήτη τον αφήσαμε, εκεί στις Κρήτης τα χωριά (νερά) η σκοτωμένο η φονιά.

Δε στο είπακα βρέ Νικολέ, μην πας στην Κρήτης τα χωριά

Μη δέρνεις τη φτωχολογιά, τι φτωχοπούλα ήμουν κι εγώ

Και να που θέλησε ο θεός, και έγινα αρχόντισσα κι κάλια καπετάνισσα.»

Το μοιρολόι μου το είπε όπως το άκουσε η θεία μου Καλλιόπη (Κυριάκαινα) αδελφή του πατέρα μου.
Δεν υπάρχει καμιά πληροφορία σχετικη με την οικογένεια του Νικολού και τούς απογόνους του μέχρι το 1800 περίπου, όταν κατοικος του πύργου ήταν ο Βασίλης Κουρσαράκος με την σύζυγο του Καλλιόπη Κουτρελάκου από τα Λουκάδικα , πληροφορία από τιν αείμνηστο Αλέξη Κουτρελάκο.

Η Καλλιόπη ήταν αδελφή του παππού του, και από το σημείο αυτό αρχίζει πάλι η πορεία τής οικογένειας όπως την γνωρίζουμε. 

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΥ ΑΠΟ 1800 ΕΩΣ 2020

Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ παντρεύτηκε την ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΤΡΕΛΑΚΟΥ απέκτησαν τέσσερεις γιούς και μία κόρη :
(1) ΜΙΧΑΛΗ (2)ΣΑΒΒΑ (3)ΠΙΕΡΟ (4)ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ (5)ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

(1) Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ παντρεύτηκε την ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ το γένος ΚΟΥΤΡΟΥΜΑΝΟΥ από τον Κάβαλο και απέκτησαν τρείς γιους και μία κόρη :
(1Α)ΒΑΣΙΛΗ (ΒΑΣΟ) –(1Β) ΔΗΜΗΤΡΗ – (1Γ)ΓΙΩΡΓΟ – (1Δ)ΚΑΛΛΙΟΠΗ(ΚΥΡΙΑΚΑΙΝΑ)

(1Α.) Ο ΒΑΣΙΛΗΣ (ΒΑΣΟΣ) παντρεύτηκε την ΔΗΜΗΤΡΑ (ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑ) το γένος ΣΚΑΝΤΑΛΑΡΟΥ από τα Λουκάδικα και απέκτησαν έξι γυιούς και τρείς κόρες :
(1Α-1)ΜΙΧΑΛΗ – (1Α-2)ΔΗΜΗΤΡΗ –(1Α-3) ΓΡΗΓΟΡΗ – (1Α-4)ΑΝΤΩΝΗ – (1Α-5)ΠΈΤΡΟ –(1Α-6) ΓΙΩΡΓΟ – (1Α-7)ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ (ΠΟΤΑ) – (1Α-8)ΚΑΤΙΝΑ – (1Α-9)ΚΑΛΛΙΟΠΗ.

(1Α-1) Ο ΜΙΧΑΛΗΣ παντρεύτηκε την ΒΑΡΒΑΡΑ το γενος ΚΩΣΤΑΡΕ από το Βαλτεσίνικο Γορτυνίας και απέκτησαν δύο γιους και τρείς κόρες :
ΒΑΣΙΛΗ – ΓΙΑΝΝΗ – ΔΗΜΗΤΡΑ – ΑΡΙΣΤΕΑ – ΚΑΤΙΑ

(1Α-2) Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ σκοτώθηκε στην Μακεδονία από τους Γερμανούς. Υπηρετούσε στην Χωροφυλακή αλλά είχε προσχωρήσει στο αντα ρτικο του ΤΣΑΟΥΣ ΑΝΤΩΝ (ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΕΣΤΕΡΙΔΗΣ ταγματάρχες του Ελληνικού στρατού). Δεν άφησε απογόνους.

(1Α-3) Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ πέθανε ανυπανδρος.

(1Α-4) Ο ΑΝΤΩΝΗΣ παντρεύτηκε την ΑΛΙΚΗ το γένος ΚΑΛΑΓΙΑΚΟΥ, από τον Κάβαλο και απέκτησαν δύο γιούς και μία κόρη :
ΒΑΣΙΛΗ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ – ΔΗΜΗΤΡΑ

(1Α-5)Ο ΠΈΤΡΟΣ παντρεύτηκε την ΡΟΖ-ΜΑΡΙ από την Γερμανία και δεν απέκτησαν απογόνους.

(1Α-6) O ΓΙΩΡΓΟΣ παντρεύτηκε την ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΥΛΑ(ΒΟΥΛΑ) το γενος ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ από το Κιλκίς και απέκτησαν δύο γιους :
ΒΑΣΙΛΗ – ΔΗΜΗΤΡΗ

(1Α-7) Η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ (ΠΟΤΑ) παντρεύτηκε τον ΓΙΩΡΓΟ ΘΕΟΔΩΡΙΚΑΚΟ από το Φλωμοχώρι και απέκτησαν έναν γιο και μια κόρη :
ΒΑΣΙΛΗ – ΚΩΝΤΑΝΤΙΝΑ (ΝΤΙΝΑ)

(1Α-8) Η ΚΑΤΙΝΑ παντρεύτηκα τον ΦΩΤΗ ΔΙΑΚΟΥΜΑΚΟ από την Σκάλα του Βαχού και απέκτησαν έναν γιο κι τέσσερεις κόρες :
ΔΗΜΗΤΡΗ – ΒΑΣΙΛΙΚΗ – ΦΕΡΕΝΙΚΗ – ΜΑΡΙΑ – ΝΑΥΣΙΚΑ.

(1Α-9) Η ΚΑΛΛΙΟΠΗ παντρεύτηκε τον ΗΛΙΑ ΘΩΜΑΚΟ από την Χειμάρα και δεν άφησαν απογόνους.

(1Β) Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ πέθανε στην Αμερική χωρίς απογόνους.

(1Γ) Ο ΓΙΩΡΓΟΣ παντρεύτηκε την ΚΑΤΙΝΑ ΔΟΥΚΑ από την Θεσσαλονικιό και απέκτησαν μία κόρη την ΜΑΡΙΚΑ. Η ΜΑΡΙΚΑ παντρεύτηκε τον ΑΝΔΡΕΑ ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΥΛΟ και απέκτησε έναν γιο τον ΑΝΤΩΝΗ. Ο ΓΙΩΡΓΟΣ (ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ) χάθηκε στην Ουκρανία το 1919. Υπηρετούσε εκεί ως υπολοχαγός του εκστρατευτικού σώματος.

(1Δ) Η ΚΑΛΛΙΟΠΗ(ΚΥΡΙΑΚΑΙΝΑ) παντρεύτηκε τον ΚΥΡΙΑΚΟ ΜΙΧΑΛΑΚΑΚΟ(ΓΟΥΡΔΟΥΡΑΚΟ) και απέκτησαν δύο γιούς και έξι κόρες:
(1Δ-1)ΓΙΩΡΓΟ- (1Δ-2)ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ(ΤΑΚΗ) –(1Δ-3)ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ (1Δ-4)ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ – (1Δ-5)ΕΛΕΝΗ –(1Δ-6) ΕΡΑΣΜΙΑ – (1Δ-7)ΚΑΤΕΡΙΝΑ –(1Δ-8) ΧΡΥΣΑΝΘΗ.

(1Δ-1) Ο ΓΙΩΡΓΟΣ παντρεύτηκε την ΦΩΦΩ ΤΡΑΝΑΚΟΥ από το Βαχό και απέκτησαν δύο γιους και τρεις κόρες :
ΚΥΡΙΑΚΟ – ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ(ΜΠΑΜΠΗ) – ΚΑΛΛΙΟΠΗ(ΚΑΛΛΙΟΠΙΤΣΑ) – ΑΘΗΝΑ – ΓΕΩΡΓΙΑ.

(1Δ-2) Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ΤΑΚΗΣ) παντρεύτηκε την ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ από το Γαζένκο (Ελάτη) Αρκαδίας και απέκτησαν έναν γιο και δύο κόρες.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ – ΚΑΛΛΙΟΠΗ(ΠΟΠΗ) – ΓΙΟΥΛΑ.

(1Δ-3)  Η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ παντρεύτηκα τον ΓΑΒΡΙΛΗ ΠΑΠΑΔΑΚΟ

(1Δ-4)  Η ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ παντρεύτηκε τον ΣΤΑΥΡΟ ΤΖΕΦΕΡΑΚΟ

(1Δ-5)  Η ΕΛΕΝΗ παντρεύτηκε τον ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΤΣΙΚΑΡΟ

(1Δ-6) Η ΕΡΑΣΜΙΑ παντρεύτηκε τον ΣΤΕΛΙΟ ΔΙΑΚΟΥΜΑΚΟ

(1Δ-7) Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ( μητερά μου) παντρεύτηκε τον ΑΝΩΝΗ ΠΑΠΑΔΟΘΩΜΑΚΟ και απέκτησαν τέσσερεις γιους και δύο κόρες ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ-ΓΡΗΓΟΡΗΣ-ΙΩΑΝΝΑ-ΓΕΩΡΓΙΑ

(1Δ-8) Η ΧΡΥΣΑΝΘΗ παντρεύτηκε τον ΠΕΤΡΟ ΚΥΡΙΑΚΌΓΙΑΝΝΗ


(2) Ο ΣΑΒΒΑΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ παντρεύτηκε την ΒΑΣΙΛΙΚΗ και απέκτησαν τρεις γιους και δύο κόρες :
(2Α.)ΒΑΣΙΛΗ – (2Β.)ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ –(2Γ.) ΓΙΑΝΝΗ –(2Δ.) ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΤΣΑ –(2Ε.) ΚΑΝΕΛΑ.

Οί απόγονοι του ΣΑΒΒΑ πήραν το επώνυμο ΣΑΒΒΑΚΟΣ το οποίο ισχυει και σήμερα.

(2Α.) Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΑΒΒΑΚΟΣ παντρεύτηκε την ΕΥΓΕΝΙΑ το γένος ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΚΟΥ από την Χειμαρα και απέκτησαν δύο γιους και τέσσερεις κόρες :
(2Α.1) ΔΗΜΗΤΡΗ(ΜΗΤΣΟ) – (2Α.2) ΜΙΛΤΙΑΔΗ-(2Α.3) ΒΑΣΙΛΙΚΗ(ΒΑΣΩ)- (2Α.4) ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ- (2Α.5) ΚΑΝΕΛΑ- (2Α.6) ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ.

(2Α.1) Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ(ΜΗΤΣΟΣ) παντρεύτηκε την ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ(ΤΑΣΙΑ) το γενος ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΥ, από το Χατζηκυριάκειο και απέκτησαν τρεις γοιους και πέντε κόρες :
ΒΑΣΙΛΗ(ΜΠΙΛΗ)- ΑΝΤΩΝΗ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ(ΜΙΛΤΙΑΔΗ)- ΕΥΓΕΝΙΑ – ΝΑΥΣΙΚΑ – ΑΝΝΑ – ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ – ΑΣΗΜΙΝΑ(ΣΟΥΛΑ).

(2Α.2) Ο ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ παντρεύτηκα την ΚΑΙΤΗ και απέκτησαν έναν γιο και δύο κόρες :
ΒΑΣΙΛΗ- ΕΥΓΕΝΙΑ – ΙΩΑΝΝΑ.

(2Α.3) Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ(ΒΑΣΩ) παντρεύτηκα τον ΓΙΑΝΝΗ ΚΙΡΤΖΙΡΟΓΛΟΥ

(2Α.4) Η ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ παντρεύτηκα τον ΕΥΣΤΡΑΤΙΟ ΦΑΡΑΚΟ

(2Α.5) Η ΚΑΝΕΛΑ παντρεύτηκα τον ΣΩΤΉΡΗ ΜΙΧΑΛΑΓΑ

(2Α.6) Η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ παντρεύτηκε τον ΝΙΚΟΛΑΟ ΤΣΑΓΚΟ

(2Β.) Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ μετανάστευσε στην Αμερική

(2Γ.) Ο ΓΙΑΝΝΗΣ έφυγε από το χωριό και αγνοείται η τύχη του

(2Δ.) Η ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΤΣΑ παντρεύτηκε τον ΠΕΤΡΑΚΗ ΚΟΥΖΟΥΝ

(2Ε.) Η ΚΑΝΕΛΑ παντρεύτηκε τον ΓΙΑΝΝΗ ΦΩΤΑΚΟ

(3) Ο ΠΙΕΡΟΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ δεν άφησε απογόνους

(4) Ο ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ δεν άφησε απογόνους

(5) Η ΠΑΝΑΓΙΏΤΑ ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΥ παντρεύτηκε τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΡΗΓΟΡΑΚΟ η ΧΕΙΜΩΝΑΚΟ


Σήμερα με το επώνυμο ΚΟΥΡΣΑΡΑΚΟΣ βρίσκονται :
1. Οί δυο γιοι του ΜΙΧΑΛΗ, ΒΑΣΙΛΗΣ και ΓΙΑΝΝΗΣ
2. Οϊ δύο γιοι του ΑΝΤΩΝΗ (ΠΑΠΑ ΑΝΤΩΝΗΣ) ΒΑΣΙΛΗΣ και ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
3. Οϊ δυό γιοι από τον ΓΙΩΡΓΟ ο ΒΑΣΊΛΗΣ και ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Πρόκειται για την μητέρα της μητέρας μου την γιαγιά μου
2. Θρύλους σχετικά με τον θησαυρό έχω ακούσει και από την μητέρα μου Κατερίνα, με πιθανή τοποθεσία κάποιο κτήμα της οικογένειας της των Μιχαλακιάνων. Πρόκειται όμως κατά την άποψη μου για μυθεύματα που ήταν συνήθη στην Μάνη

3. Σώζεται ακόμα περιοχή με το όνομα Μαυριάνος


Η αποτύπωση των χειρόγραφων σε ηλεκτρονική μορφή έγινε από έμενα τον ΓΡΗΓΟΡΗ ΠΑΠΑΔΟΘΩΜΑΚΟ του ΑΝΤΩΝΙΟΥ.
Τα χειρόγραφα και η άδεια να γίνει δημοσίευσα, ήταν μια ευγενής παραχώρηση από τον πρώτο μου εξάδελφο  ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ(ΜΠΑΜΠΗ) ΜΙΧΑΛΑΚΑΚΟ

26/4/2024=20-2

Οι 20 διασημότεροι Σπαρτιάτες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας

1) Ο Λεωνίδας Α´ (540 π.Χ. –480 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ο οποίος διατέλεσε βασιλιάς της Σπάρτης από τη δυναστεία των Αγιαδών. Ο πατέρας του ήταν ο βασιλιάς Αναξανδρίδας Β΄(ή Αλεξανδρίδας), ο οποίος απέκτησε τέσσερις γιους: τον Κλεομένη από τη δεύτερη γυναίκα του καί τρεις γιους (Δωριέας, Λεωνίδας, Κλεόμβροτος) από την πρώτη του συζυγο Πιστευόταν πως ήταν απόγονος του Ηρακλή. Ο Λεωνίδας ανέλαβε την ηγεσία του συμμαχικού ελληνικού στρατού και κατάφερε με επιτυχία να τους κρατήσει ενωμένους και να ξεχάσουν τις διαφορές τους. Η στρατιωτική του ευφυΐα έγινε εμφανής τον Αύγουστο του 480 π.Χ. στο στενό των Θερμοπυλών, με το τρόπο που παρέταξε τα στρατιωτικά τμήματα και με τη ταχύτητα με την οποία τα ενάλλασσε στο πεδίο της μάχης.
Μπροστά στον πολυπληθέστατο στρατό των Περσών, ο Λεωνίδας με 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς προέβαλε γενναία αντίσταση, εκμεταλλευόμενος και τη φυσική διαμόρφωση της θέσης. Όταν ο Ξέρξης του απέστειλε αγγελιαφόρο και του ζήτησε να παραδώσει τα όπλα και να παραδοθεί, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς απάντησε «Μολών λαβέ», δηλαδή «έλα να τα πάρεις», θέλοντας έτσι να τον προκαλέσει να δώσει μάχη και να αποδείξει την αξία του. Το διαχρονικό «μολών λαβέ» έχει περάσει πλέον στην ιστορία, έχει γίνει καθημερινή φράση και του έχει χαρίσει αιώνια αίγλη. Με αντίθετους συμβολισμούς έχει καταγραφεί και η προδοσία του Εφιάλτη, ο οποίος οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Ελλήνων από την Ανοπαία οδό και εξασφάλισε τη νίκη του περσικού στρατού. Όλοι οι Έλληνες στρατιώτες σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο βασιλιάς Λεωνίδας, ο οποίος έγινε σύμβολο πατριωτικής αυτοθυσίας.

2) Ο Παυσανίας (510 π.Χ. — 470 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης στρατηγός, που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως ο αρχηγός του συνασπισμένου ελληνικού στρατού στη μάχη των Πλαταιών κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων. Η νίκη στη μάχη αυτή, εναντίον των Περσών υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο, ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς εξάλειψε την περσική απειλή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την επόμενη νίκη των Ελλήνων, στη μάχη της Μυκάλης, ξεκίνησε η ελληνική αντεπίθεση κατά της Περσικής αυτοκρατορίας. Ο Ηρόδοτος γράφει "ο Παυσανίας, γιος του Κλεόμβροτου και εγγονός του Αναξανδρίδα πέτυχε την πιο ένδοξη νίκη από όλες όσες γνωρίζουμε μέχρι σήμερα". Μετά τις νίκες στις Πλαταιές και στην Μάχη της Μυκάλης, οι Σπαρτιάτες έχασαν το ενδιαφέρον που είχαν να ελευθερώσουν τις ελληνικές πόλεις στην Μικρά Ασία. Αυτό επιχείρησαν να κάνουν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες τους έστειλαν τον Παυσανία να διευθύνει τον στρατό τους.

3) Ο Δημάρατος ήταν ο 15ος βασιλιάς της αρχαίας Σπάρτης από τη γενιά των Ευρυποντιδών, που κυβέρνησε προσεγγιστικά από το 510 μέχρι το 491 π.Χ. Πατέρας και προκάτοχός του στο θρόνο υπήρξε ο βασιλιάς Αρίστων. Το όνομά του σημαίνει τον προερχόμενο από ευχές του δήμου, επειδή ο Αρίστων ήταν άτεκνος παρά τους τρεις γάμους του και ο λαός φέρεται να παρακαλούσε τους θεούς να γεννηθεί διάδοχος. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι μοιράστηκε με τον Κλεομένη Α΄ την τιμή να διώξει τον τύραννο των Αθηνών Ιππία. Από την πλευρά του ο Πλούταρχος συνδέει τα ονόματά τους στον πόλεμο κατά του Άργους. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Δημάρατος είχε διακριθεί σε διάφορες περιστάσεις για τις πράξεις του και μάλιστα αποτέλεσε το μοναδικό βασιλιά της χώρας του που στέφθηκε νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην αρματοδρομία με τέσσερα άλογα. Εντούτοις, κατέληξε σύμβουλος στην αυλή των Περσών. Ή θητεία του Δημάρατου σημαδεύτηκε από τις έντονες διαφωνίες του με τον συμβασιλέα του Κλεομένη. Η θητεία του πάντως έλαβε πρώιμο τέλος όταν η ρήξη αυτή έγινε οριακή με αφορμή δύο σοβαρά περιστατικά κατά τα οποία ο Δημάρατος εξέθεσε πολύ τον Κλεομένη. Αυτά αφορούσαν στην Αθήνα και την Αίγινα. Κλεομένης και Λεωτυχίδα έδιωξαν από τον θρόνο τον Δημάρατο. Μετέβη στην Ηλεία με πρόσχημα ένα ταξίδι προσκυνήματος κι εκεί άρχισε να στρατολογεί συμμάχους. Ωστόσο η δράση του έγινε αντιληπτή και η Σπάρτη έστειλε απεσταλμένους να τον φέρουν πίσω. Αφού διέφυγε για λίγο στη Ζάκυνθο, ο Δημάρατος κατόπιν ταξίδεψε στην Ασία, στην αυλή του Βασιλιά Δαρείου Α'. Στην Περσία ο Δημάρατος έλαβε φιλόξενη υποδοχή και αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι βοήθησε τον Ξέρξη Α' να διαδεχτεί τον πατέρα του ενάντια στα υπόλοιπα αδέρφια του. Ωστόσο, όταν ελήφθη η απόφαση να καταληφθεί η Ελλάδα, φέρεται ότι έστειλε κρυφά ένα μήνυμα στην πατρίδα του τη Σπάρτη, γνωστοποιώντας τις προθέσεις των Περσών. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, ο Δημάρατος τον ακολούθησε με την ιδιότητα του συμβούλου. Πιθανώς να ήλπιζε στην εκδίκηση ή στην επαναφορά του στο θρόνο της Σπάρτης. Ο Παυσανίας μεταφέρει την πληροφορία ότι οι απόγονοί του έζησαν στην Περσία για πολλά χρόνια ακόμη, ενώ ο Ξενοφών αναφέρει τους απογόνους του, Ευρυσθένη και Προκλή, να κυβερνούν την Πέργαμο, την Τευθρανία και την Αλίσαρνα, οι οποίες και παραδόθηκαν από τον Ξέρξη στο Δημάρατο για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας.
4) Ο Κλεομένης Α΄ ήταν βασιλιάς της Σπάρτης στο διάστημα 519-490 ή 489 π.Χ.. Ήταν γιος του βασιλιά Αναξανδρίδα και ετεροθαλής αδελφός του Λεωνίδα Α΄ των Θερμοπυλών. Ο Κλεομένης ισχυροποίησε τη Σπάρτη δίνοντας σάρκα και οστά στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και συντρίβοντας τον πιο υπολογίσιμο εχθρό της πόλης του στην Πελοπόννησο, το Άργος. Ανεξάρτητα των κινήτρων του ανέτρεψε την τυραννίδα της Αθήνας του Ιππία, ενώ αργότερα βοήθησε την εγκαθίδρυση των αρίστων του Ισαγόρα κατά του Κλεισθένη, γόνου τυράννου της Σικυώνας που στην Αθήνα προσποιούνταν τον δημοκράτη, εξορίζοντας 700 οικογένειες φίλα προσκείμενες του Κλεισθένη. Όταν πήγε να καταργήσει και τη Γερουσία, οι Αθηναίοι εξεγέρθηκαν με συνέπεια να καταφύγει και να κλειστεί μαζί με τον Ισαγόρα ικέτης στην Ακρόπολη. Τελικά οι Αθηναίοι τον άφησαν να φύγει μαζί με τον στρατό του ενώ ακολούθησε η καταδίκη σε θάνατο όλων των Αθηναίων οπαδών του. Εκτός των παραπάνω εξουδετέρωσε την δικαιολογημένη εκ της αθηναϊκής τακτικής φιλοπερσική μερίδα της Αίγινας, η τυχόν υποστήριξη της οποίας προς τους Πέρσες λίγο αργότερα, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, θα μπορούσε να αποβεί και καθοριστικής σημασίας, αφού δεν θα ήξεραν που να καταφύγουν τότε οι Αθηναίοι, οι μόνοι που εγκατέλειψαν την πόλη τους, στους Περσικούς πολέμους. Τελικά όμως θεωρήθηκε παρανοϊκός, εξορίστηκε και φυλακίστηκε. Κατηγορήθηκε συγκεκριμένα ότι εκθρόνισε, δωροδοκώντας το Μαντείο των Δελφών, τον συμβασιλέα του Δημάρατο των Ευρυποντιδών, ότι συγκέντρωσε στρατό Αρκάδων με στόχο να ανατρέψει την κυβέρνηση της Σπάρτης και ότι τελικά ήταν παράφρων και επικίνδυνος.


5) Ο Αγησίλαος Β' (444 π.Χ. - 360 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Σπάρτης, 19ος από την Δυναστεία Ευρυποντιδών, ο οποίος κυβέρνησε από το 398 μέχρι και το θάνατό του το 360 π.Χ. Ο Πλούταρχος στην ομώνυμη βιογραφία του για τον Αγησίλαο τον ονομάζει ως " τον ηγεμόνα και βασιλιά όλης της Ελλάδας" και σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του ταυτίστηκε με τις τύχες και τα επιτεύγματα της πατρίδας του. Μικρός στο ανάστημα και κουτσός από τη γέννησή του ο Αγησίλαος έγινε βασιλιάς εντελώς απροσδόκητα στην ηλικία των 45-46 ετών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του διεξήγαγε επιτυχείς εκστρατείες στη Μικρά Ασία εναντίον των Περσών και αντιμετώπισε με επιτυχία τον αντισπαρτιατικό συνασπισμό των ελληνικών πόλεων στη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου. Ωστόσο ατυχείς διπλωματικές ενέργειές του οδήγησαν στην ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα Βοιωτίας το 371 π.Χ. και την απώλεια της ηγεμονίας τους στον ελληνικό χώρο. Η δεκαετία 371-362 αποδείχθηκε κρίσιμη για την επιβίωση της Σπάρτης ως ανεξάρτητης πόλης-κράτους και ο Αγησίλαος έγινε μάρτυρας αυτών των δυσάρεστων για την πατρίδα του γεγονότων. Πέθανε στα 84 του χρόνια στην Κυρηναϊκή κατά το ταξίδι της επιστροφής από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο, όπου είχε πάει μαζί με άλλους Έλληνες μισθοφόρους για να βοηθήσει τους Αιγύπτιους φαραώ Τέω και Νεκτανεβώ Β΄ στην επανάστασή τους εναντίον των Περσών.
6) Ο Άγις Γ΄' (πέθανε το 331 π.Χ.), ήταν ο 21ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από τη Δυναστεία Ευρυποντιδών (338 π.Χ. - 331 π.Χ.) η μία από τις δύο βασιλικές δυναστείες στην Αρχαία Σπάρτη, η άλλη ήταν η Δυναστεία των Αγιαδών. Ο Άγις Γ΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου Γ΄ (360 π.Χ. - 338 π.Χ.), εγγονός του διάσημου βασιλέα Αγησίλαου Β΄ (400 π.Χ. - 360 π.Χ.).
Η Αντιμακεδονική εξέγερση ξέσπασε στην Πελοπόννησο το 332/1,όταν ο Αντίπατρος ήταν απασχολημένος με την καταστολή άλλης εξέγερσης στη Θράκη. Ο Άγις Γ΄ κατόρθωσε να σημειώσει κάποιες τοπικές επιτυχίες και να συνενώσει την Αντιμακεδονική Σταυροφορία το σύνολο των Πελοποννήσιων πλην των Παλληνέων, των Αρείων και των Μεγαλοπολιτών, που έμειναν πιστοί στους Μακεδόνες. Αλλά το κίνημά του δεν είχε καμία απήχηση στους άλλους Έλληνες. Ενώ ο στρατός του πολιορκούσε τη Μεγαλόπολη, ο Αντίπατρος εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Σε μία σφοδρή μάχη που έγινε κοντά στην πόλη (Φθινόπωρο του 331 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες, παρά την ανδρεία με την οποία πολέμησαν, νικήθηκαν από τις διπλάσιες μακεδονικές δυνάμεις και ο ίδιος ο Άγις σκοτώθηκε, οι ελάχιστοι που διασώθηκαν δραπέτευσαν. O Άγις Γ΄ πολέμησε ηρωικά με πολλά τραύματα, όταν είδε ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη διέταξε τους άνδρες του να δραπετεύσουν για να σωθούν, ο ίδιος πολεμούσε και σκότωνε αν και τραυματισμένος μέχρι που δέχτηκε το μοιραίο χτύπημα. Τον διαδέχθηκε ο αδελφός του, Ευδαμίδας Α΄.


7) Ο Κλεόμβροτος Α΄ (πέθανε στις 6 Ιουλίου 371 π.Χ.) ήταν Βασιλιάς της Σπάρτης από την Δυναστεία των Αγιαδών (380 π.Χ. - 371 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά Παυσανία Α΄, εγγονού του ομώνυμου διάσημου στρατηγού Παυσανία νικητή στην Μάχη των Πλαταιών, ο Παυσανίας Α΄ διαδέχθηκε τον αδελφό του Αγησίπολις Α΄ (380 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ οδήγησε την Αρχαία Σπάρτη και τους Πελοποννήσιους συμμάχους του σε μάχη απέναντι στην ταχύτατα ανερχόμενη εκείνη την εποχή Θήβα. Ακολούθησε η Μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) στην οποία ο ευφυέστατος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας απρόσμενα συνέτριψε τους Σπαρτιάτες με πολύ μικρότερο στρατό, στην μάχη έπεσε και ο ίδιος ο Κλεόμβροτος Α΄. Πολλοί ιστορικοί κατηγορούν τον Κλεόμβροτο Α΄ σαν φίλο με τους Θηβαίους κάτι για το οποίο ίσως τον είχε κατηγορήσει ο συμβασιλέας του Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης. Οι ιστορικοί της εποχής του τον κατηγόρησαν για την φιλία του με την Θήβα που έφερε μια τόσο ταπεινωτική ήττα αλλά οι σύγχρονοι ιστορικοί το αρνούνται. Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν ο δεύτερος Σπαρτιάτης βασιλιάς που έπεσε σε μάχη από την εποχή που ο δοξασμένος Λεωνίδας έπεσε στην Μάχη των Θερμοπυλών. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Αγησίπολις Β΄.
8) Ο Άγις Δ΄ (περί το 265 π.Χ. - 241 π.Χ.) ήταν ο 25ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από την δυναστεία των Ευρυποντιδών, γνωστός σαν ιδεολόγος με στόχο να προχωρήσει σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Πλούταρχος γράφει ότι ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος της Σπάρτης. Ο Άγις Δ΄ είχε επίσης έναν μικρότερο αδελφό, ο μετέπειτα βασιλιάς Αρχίδαμος Ε΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του επίσημα σε ηλικία 20 ετών (245 π.Χ.), βρήκε την πόλη σε περίοδο μεγάλης κρίσης και έβαλε στόχο να την ανορθώσει. Η Αρχαία Σπάρτη είχε εκφυλιστεί σημαντικά, δεν ακολουθούσε τον παλιό λιτό τρόπο ζωής που την έκανε ένδοξη. Με την ανάληψη της εξουσίας ο Άγις Δ΄ έβαλε στόχο να επαναφέρει την Σπάρτη στο παλιό της μεγαλείο και να καθιερώσει ξανά τους νόμους του Λυκούργου. Οι βασικοί του στόχοι ήταν να χαρίσει τα χρέη, να κάνει αναδιανομή της γης, να δώσει γη στους Περίοικους ικανούς να πολεμήσουν και στις γυναίκες "σε ηλικία ακμής με ωραία εμφάνιση". Οι μεταρρυθμίσεις του έφεραν μεγάλο ενθουσιασμό στις φτωχότερες τάξεις, κέρδισε και την υποστήριξη τριών επιφανών πλούσιων Σπαρτιατών ανάμεσα τους και του θείου του Αγησίλαου που ανέλαβαν να τις εφαρμόσουν. Χώρισαν την Σπαρτιάτικη γη σε δύο τμήματα, το πρώτο τμήμα το μοίρασε σε 4.500 ίσους κλήρους για τους Σπαρτιάτες πολίτες και τους επιφανείς περίοικους και ξένους, το δεύτερο τμήμα το μοίρασε σε 15.000 ίσα τμήματα για τους υπόλοιπους Περίοικους. Η Γερουσία αποφάσισε να φέρει το θέμα σε συζήτηση, ο Λύσανδρος ένας από τους τρεις άντρες απόγονος των ηρώων της μάχης των Αιγών κάλεσε τον λαό της Σπάρτης σε Συνέλευση, εκεί ο βασιλιάς, η μητέρα του και η γιαγιά του πρόσφεραν την τεράστια περιουσία τους στην πόλη. Η πράξη αυτή ενθουσίασε τον λαό, δυσαρεστήθηκε έντονα ο άλλος βασιλιάς από την δυναστεία των Αγιαδών Λεωνίδας Β΄ που είχε μάθει να ζει πολυτελώς από την αυλή του βασιλιά της Συρίας Σελεύκου Β΄ και δεν ήθελε να χάσει τα προνόμια του. Ο Λύσανδρος κατηγόρησε δημόσια τον Λεωνίδα Β΄ για παραβίαση των νόμων, διαβίωση σε ξένη γη και γάμο με ξένη γυναίκα. Ο Λεωνίδας Β΄ εκθρονίστηκε και εξορίστηκε, τον αντικατέστησε ο γαμπρός του Κλεόμβροτος Β΄ σαν συμβασιλέας που ήταν οπαδός των μεταρρυθμίσεων του Άγιδος.
Ο Άγις Δ΄ συνελήφθη από τους πλούσιους Εφόρους και δικάστηκε με τις κατηγορίες της προδοσίας και της ανατροπής του πολιτεύματος σε Τυραννία, απάντησε ότι είναι αποφασισμένος να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις του με κάθε μέσο χωρίς να λυγίσει ούτε με τον θάνατο. Οι Έφοροι διέταξαν αμέσως την εκτέλεση του με στραγγαλισμό, η ποινή εκτελέστηκε γρήγορα για να προλάβουν ένα μεγάλο πλήθος οπαδών του που είχε φτάσει στην φυλακή να τον ελευθερώσει.
Ο Άγις Δ΄ ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης που δολοφονήθηκε από τους Εφόρους άν και ο Παυσανίας γράφει εσφαλμένα ότι έπεσε στην μάχη. Η χήρα του Αγιάτις παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την βία τον 18χρονο γιο και διάδοχο του Λεωνίδα Β΄ Κλεομένη Γ΄. Παρά το γεγονός ότι ο γάμος έγινε με τέτοιο τρόπο αποδείχτηκε εξαιρετικά πετυχημένος, ο δεύτερος σύζυγος της εφάρμοσε το ίδιο πιστά τις μεταρρυθμίσεις του πρώτου. Θεωρείται από πολλούς συγγραφείς αδύναμος, αλλά η νεανική του σεμνότητα σε συνδυασμό με την βασιλική αξιοπρέπεια τον καθιστούν σαν έναν από τους πιο αγαπητούς αρχαίους βασιλείς και έγινε αντικείμενο λογοτεχνίας πολλών συγγραφέων.

.

9) Ο Κλεομένης Γ΄ (265 π.Χ./260 π.Χ. - 219 π.Χ.) μέλος του Οίκου των Αγιαδών ήταν ένας από τους δύο Βασιλείς της Αρχαίας Σπάρτης (235 π.Χ. - 222 π.Χ.) γιος και διάδοχος του βασιλέως Λεωνίδα Β΄. Ο Κλεομένης Γ΄ έμεινε πασίγνωστους για τις προσπάθειες του να μεταρρυθμίσει το βασίλειο της Σπάρτης. Αναμόρφωσε τα συσσίτια και το στρατό, μοίρασε τη γη στους ακτήμονες Σπαρτιάτες και επανάφερε τον αυστηρό τρόπο ζωής των νέων. Την περίοδο (229 π.Χ. - 222 π.Χ.) ο Κλεομένης Γ΄ βρέθηκε σε πόλεμο με την Αχαϊκή Συμπολιτεία που διοικούσε ο Άρατος ο Σικυώνιος. Αφού έχασε από τους Αχαιούς στη Μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.) δραπέτευσε στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο, μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση αυτοκτόνησε (219 π.Χ.)
10) Ο Νάβις ήταν ο τελευταίος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης (207 π.Χ. - 192 π.Χ.) με καταγωγή από τους Ηρακλείδες. Καταγόταν από την βασιλική οικογένεια των Ευρυποντιδών και ήταν γιος του Δημάρατου. Σύζυγός του ήταν η Αγαπήνα (ή Απήγα ή Απία), ανιψιά του παλαιού τυράννου του Άργους Αριστομάχου, συμμάχου και φίλου του Κλεομένη Γ΄ και υιός του ο Αρμένας, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τον Ρωμαίο Τίτο Φλαμινίνο και πέθανε ως αιχμάλωτος. Την εποχή της βασιλείας του ξέσπασαν ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος, ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος και ο εναντίον του Πόλεμος κατά Νάβις, όταν πήρε τον θρόνο και εκτέλεσε τους άλλους δύο διεκδικητές έβαλε στόχο να ιδρύσει ξανά την Σπαρτιάτικη ηγεμονία. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος ο Νάβις συμμάχησε με τους Μακεδόνες και ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας του έδωσε δώρο το Άργος. Ο Νάβις παίρνοντας το Άργος επέβαλε και εκεί τα ίδια μέτρα, διώχνοντας τους ολιγαρχικούς και μοιράζοντας την περιουσία τους. Όταν ηττήθηκε ο Φίλιππος οι Ρωμαίοι με παρακίνηση από την Αχαϊκή Συμπολιτεία επιτέθηκαν και νίκησαν τον Νάβις, κατόπιν συμμάχησε με την Αιτωλική Συμπολιτεία (192 π.Χ.) αλλά τον πρόδωσε και τον δολοφόνησε. Ο Νάβις θεωρείται ο τελευταίος μεγάλος μεταρρυθμιστής στην Αρχαία Σπάρτη.

.

11) Η Γοργώ (506 π.Χ. - μετά το 480 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα της μάχης των Θερμοπυλών. Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Η Γοργώ, είχε γεννηθεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κλεομένη Α' και αποτελούσε τη μοναδική απόγονο και κληρονόμο του. Ήταν δηλαδή πατρούχος, όπως αποκαλούσαν οι Σπαρτιάτες την μοναδική κληρονόμο της πατρικής εξουσίας, αφού στη Σπάρτη και οι κόρες θεωρούνταν νόμιμοι κληρονόμοι. Έτσι η Γοργώ κληρονόμησε μια πολύ σημαντική περιουσία από τον πατέρα της.
Όταν ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο. Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.
Στη Γοργώ αποδίδεται η γνωστή φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος τους άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για χάρη της πατρίδας απαιτώντας είτε να επιστρέψουν με την ασπίδα τους έχοντας πολεμήσει με γενναιότητα, είτε να τους φέρουν νεκρούς πάνω σε αυτή. Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει στη συνέχεια και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Οταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
12) Ο Διηνέκης ήταν ένας από τους 300 Σπαρτιάτες που έλαβαν μέρος στη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. υπό τον βασιλιά Λεωνίδα. Ήταν ένας από τους γενναιότερους και πιο διακεκριμένους Σπαρτιάτες, γνωστός για τη μεγάλη του εμπειρία, αφού είχε πολεμήσει σε πάρα πολλές μάχες. Ήταν αγαπητός στο Λεωνίδα και υπάρχουν αποσπάσματα που τους παρουσιάζουν να γευματίζουν μαζί.
Ο Διηνέκης έμεινε γνωστός εξαιτίας της απάντησης του «καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιά», όταν κάποιος παρατήρησε ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί ώστε τα βέλη τους θα σκέπαζαν τον ήλιο. Η φράση αυτή έμελλε να γίνει συνώνυμη της ανδρείας, της τόλμης και της περιφρόνησης του θανάτου, μιας και αυτός όταν έρχεται στο πεδίο της μάχης, τιμημένα, αποτελεί το ύψιστο ιδανικό κάποιου για τη χώρα - πόλη του. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι την τρίτη και τελευταία μέρα της μάχης και αφού ο Λεωνίδας είχε πληγωθεί θανάσιμα, ο Διηνέκης μαζί με ορισμένους από τους συντρόφους του 4 φορές τράβηξαν το πτώμα του από τα χέρια των εχθρών μέχρις ότου πέθαναν όλοι τους από τον καταιγισμό βελών. Το παράδοξο με τον Διηνέκη ήταν πως κανονικά δεν είχε το δικαίωμα να πολεμήσει στην μάχη των Θερμοπυλών, διότι έπρεπε βάσει του σπαρτιατικού νόμου να έχει τουλάχιστον ένα γιο για να συνεχίσει την γενιά του. Ο Διηνέκης αντίθετα είχε τέσσερις κόρες, όμως μέσω της παρέμβασης μιας δούλης, που ισχυρίστηκε πως γέννησε το γιο του, του δόθηκε το δικαίωμα να λάβει μέρος στη μάχη.

.

13) Ο Λύσανδρος (... - 395 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός και στρατηγός, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη των Σπαρτιατών κατά των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο το 404 π.Χ. Ήταν ικανότατος στρατηγός και ναύαρχος των Λακεδαιμονίων, υπέρμετρα όμως φιλόδοξος και χωρίς ηθικούς φραγμούς. Διεκπεραίωσε νικηφόρα τη ναυμαχία κοντά στο Νότιο Ακρωτήριον, όπως και τη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς. Κατόπιν πολιόρκησε την Αθήνα, την υποχρέωσε σε παράδοση και κατέστρεψε τα Μακρά Τείχη το 404 π.Χ. Ήταν εκείνος που εγκατέστησε σπαρτιατική φρουρά στην Ακρόπολη της Αθήνας και το καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων. Απέτυχε στην προσπάθειά του κατά του Αγησιλάου Β' να γίνει βασιλιάς της Σπάρτης.

14) Ο Καλλικρατίδας ήταν Σπαρτιάτης ναύαρχος που έδρασε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και στάλθηκε στο Αιγαίο πέλαγος για να αναλάβει την αρχηγία του σπαρτιατικού στόλου από τον Λύσανδρο (406 π.Χ.). Η θητεία του στον σπαρτιατικό στόλο ήταν μικρή. Ο Διόδωρος Σικελιώτης μας πληροφορεί ότι ήταν άκακος και δεν διέπραξε ποτέ αδίκημα. Το πλήρωμά του συχνά ήταν ανυπάκουο. Μάλιστα έλεγε πως αν γυρνούσε στη Σπάρτη, θα έκανε τα πάντα για να συμφιλιώσει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Αναγκάστηκε όμως να ζητήσει χρήματα από τον Κύρο, αλλά εκείνος δεν του τα έδωσε. Τυπικά ο Κύρος είχε συμμαχία με την Σπάρτη και είχε υποσχεθεί χρηματοδότηση. Στον Καλλικρατίδα όμως του είπε να περιμένει τρεις μέρες. Αυτή η ταπεινωτική αναβολή εξόργισε τον τίμιο Έλληνα που ονόμασε αθλιότατους όλους τους Έλληνες που συνωστίζονται στην Περσική αυλή κολακεύοντας τους βαρβάρους για λίγα αργύρια. Ορκίσθηκε δε με την επιστροφή του στη Σπάρτη να εργαστεί για να φέρει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες σε ειρήνευση. Κατέπλευσε τότε στη Μίλητο και ζήτησε κι από τους κατοίκους χρήματα. Οι Μιλήσιοι του τα έδωσαν. Το 406 π.Χ. πραγματοποιήθηκε η ναυμαχία των Αργινουσών, όπου οι Αθηναίοι τον νίκησαν και ο ίδιος μαχόμενος πέθανε. Στη θέση του ναυάρχου του σπαρτιατικού στόλου τον διαδέχθηκε ο Λύσανδρος.

15) Ο Βρασίδας (Αρχαία Σπάρτη, 5ος αι. π.Χ. – Αμφίπολη, περ. 422 π.Χ.) υπήρξε στρατηγός της αρχαίας Σπάρτης κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό. Επίσης υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας.

16) Ο Λυκούργος θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης που καθιέρωσε τον στρατιωτικό προσανατολισμό της σπαρτιατικής κοινωνίας σύμφωνα με χρησμό του Απόλλωνα από το μαντείο των Δελφών. Όλες οι μεταρρυθμίσεις του απευθύνονταν στις τρεις αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα (μεταξύ των πολιτών), στρατιωτική ικανότητα και λιτότητα. Αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς και φιλόσοφους Ηρόδοτο, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Πολύβιο, Πλούταρχο και Επίκτητο. Πολλοί αρχαίοι ιστορικοί πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνος για τις κοινοβουλευτικές και μιλιταριστικές μεταρρυθμίσεις που μεταμόρφωσαν τη σπαρτιατική κοινωνία και κυρίως τη Μεγάλη Ρήτρα.

.

17) Ο Χίλων (ή Χείλων) ο Λακεδαιμόνιος (περ. 600 π.Χ. - 520 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός, νομοθέτης, φιλόσοφος και ελεγειακός ποιητής, και αναφέρεται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας.
Γεννήθηκε το 600 π.Χ. στη Σπάρτη και ήταν γιος του Δαμαγέτου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έχαιρε ιδιαίτερης τιμής και εκτιμήσεως. Οι συμπατριώτες του, μάλιστα, τον εξέλεξαν και Έφορο, το 556 π.Χ. (κατά την 56η Ολυμπιάδα). Η θητεία του κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη και μάλιστα με μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του εισηγήθηκε και πέτυχε τη μεταρρύθμιση του καθεστώτος του Λυκούργου, με την εξύψωση του θεσμού των Εφόρων και τον αποφασιστικό περιορισμό, κατά τον τρόπο αυτό, της βασιλικής δύναμης και εξουσίας, προς όφελος της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο Χείλων πέθανε το 520 π.Χ. στην Πίσσα της Σικελίας. Κατά την παράδοση (και τον Έρμιππο) πέθανε σε ηλικία 80 ετών κατά τα προλεχθέντα, από τη μεγάλη του συγκίνηση και την υπερβολική χαρά του, όταν αγκάλιασε το γιο του, που μόλις είχε επιστρέψει Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της «πυγμής» (πυγμαχίας), οπότε και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές.
18) Ο Ανταλκίδας ήταν Λακεδαιμόνιος ναύαρχος και πολιτικός. Υποστηρικτής της συντηρητικής παράταξης της Σπάρτης. Εκπρόσωπος των Σπαρτιατών στις διαπραγματεύσεις Ελλήνων και Περσών στις Σάρδεις. Ως ναύαρχος το 386 π.Χ. απέκλεισε τον αθηναϊκό στόλο στον Ελλήσποντο, με συνέπεια να αποδεχθούν οι Αθηναίοι την ειρήνη του βασιλέως. Η Ανταλκίδειος ειρήνη (ή Βασίλειος ειρήνη ή Ειρήνη του Βασιλέως) ήταν η έκβαση του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.), που σηματοδότησε το τέλος του. Οι Σπαρτιάτες εξαντλημένοι από τον πόλεμο με τους Αθηναίους, τους Θηβαίους, τους Ευβοείς και τους λοιπούς Έλληνες έστειλαν ένα ναύαρχό τους, τον Ανταλκίδα, να υπογράψει ειρήνη με τους Πέρσες του Αρταξέρξη Β΄ (386 π.Χ.). Με τη συνθήκη αυτή συμφωνήθηκε μεταξύ των Σπαρτιατών και του Πέρση βασιλιά α) να παραδοθούν σε αυτόν οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και η Κύπρος β) να διακηρυχθεί η αυτονομία των ελληνικών πόλεων εκτός από τις αθηναϊκές κληρουχίες της Λήμνου, της Ίμβρου και της Σκύρου και γ) να επιβλέπουν οι Σπαρτιάτες την τήρηση της ειρήνης στον ελλαδικό χώρο. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη επικράτησε για λίγα χρόνια ηρεμία στον ελληνικό κόσμο, ωστόσο άρχισαν και πάλι οι συγκρούσεις, αυτή τη φορά μεταξύ Βοιωτών και Σπαρτιατών. Ο νέος αυτός πόλεμος κατέληξε στην κατάρρευση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τους Θηβαίους με τη Θηβαϊκή ηγεμονία.

19) Από τους 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες, οι δύο θα προσβληθούν κατά τη διάρκεια της πολυήμερης πορείας προς τις Θερμοπύλες από οφθαλμία, μια πολύ σοβαρή ασθένεια που δημιουργεί φλεγμονή στο μάτι και οδηγεί τον πάσχοντα στην τύφλωση. Ο Λεωνίδας που βλέπει την κατάστασή τους, δίνει διαταγή να επιστρέψουν άμεσα εάν το επιθυμούν στη Σπάρτη, καθώς ήταν εμφανώς ανήμποροι να συνδράμουν στη μάχη που θα ακολουθούσε. Ο μεγάλος ιστορικός και περιηγητής, Ηρόδοτος, μας έχει παραδώσει και ονόματα των στρατιωτών που αρρώστησαν: ήταν Αριστόδημος και Εύρυτος. Ο πρώτος, υποφέροντας από τους πόνους επιστρέφει στην πατρίδα. Ο Εύρυτος όμως σφίγγει τα δόντια και δηλώνει ότι θα συνεχίσει όσο και όπως μπορεί. Από μικρός είχε εκπαιδευτεί για να ρίχνεται στη μάχη και τώρα που του δινόταν η ευκαιρία δεν ήθελε να τη χάσει. Ο σχεδόν τυφλός Εύρυτος μαθαίνοντας για την κυκλωτική κίνηση των Περσών, ζητά από τον είλωτα που είχε μαζί να ετοιμάσει την πανοπλία και να τον οδηγήσει στη «φωτιά» του πολέμου. Πράγματι ο δούλος τον πηγαίνει στο πεδίο της μάχης και μόλις του αφήνει το χέρι, αποχωρεί βιαστικά. Διακρίνοντας μονάχα σκιές που έρχονταν κατά πάνω του, ο Εύρυτος πολέμησε γενναία αψηφώντας τον θάνατο. Αν και είχε την ευκαιρία να γλιτώσει, δεν το έπραξε. Ήθελε να υπερασπιστεί τα ιδανικά με τα οποία γαλουχήθηκε, αφήνοντας την τελευταία πνοή δίπλα στον βασιλιά του όπως και οι υπόλοιποι Σπαρτιάτες συμπολεμιστές.

20) Τι απέγινε όμως ο Αριστόδημος που επέστρεψε πίσω εξαιτίας του οφθαλμολογικού προβλήματος και δεν πολέμησε; Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο βιβλίο Ζ’ («Πολύμνια») πως «ο Αριστόδημος, καθώς του έλειψε το κουράγιο, έσωσε τη ζωή του. Τώρα, και στην περίπτωση που μόνο εκείνος θα ’νιωθε πονόματο και θα γύριζε πίσω στη Σπάρτη, ή στην περίπτωση που και οι δυο τους (σ.σ. αυτός και ο Εύρυτος) θα μεταφέρονταν εκεί, έχω τη γνώμη πως οι Σπαρτιάτες δε θα εκδήλωναν καμιά οργή εναντίον τους· τώρα όμως που ο ένας τους σκοτώθηκε, ενώ ο άλλος, έχοντας τον ίδιο λόγο απαλλαγής δεν προτίμησε να πεθάνει, δε γινόταν παρά ν’ αφήσουν να ξεσπάσει σφοδρή η οργή τους στον Αριστόδημο». Ο ιστορικός αναφέρει ότι ο Αριστόδημος ζούσε μέσα στη ντροπή και την περιφρόνηση. Κανένας Σπαρτιάτης δεν του έδινε ν’ ανάψει απ’ τη φωτιά του, ούτε κουβέντιαζε μαζί του. Όπου κι αν πήγαινε, τον συνόδευε ο εμπαιγμός, καθώς του έβγαλαν τ᾽ όνομα «Αριστόδημος ο Κιοτής», αυτός δηλαδή που κιοτεύει, δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο. Ένα χρόνο αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 479 π.Χ. «ξέπλυνε από πάνω τη μομφή που του φόρτωσαν και ξανακέρδισε την τιμή του» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος καθώς παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα όρασης δεν είχε αποκατασταθεί, έλαβε μέρος κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στη νικηφόρα μάχη των Πλαταιών και πολέμησε γενναία.

Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%85%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82_%CE%92%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%93%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%94%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AC%CE%B2%CE%B9%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%81%CE%B3%CF%8E_%CE%B7_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B7%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%8D%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.istorikathemata.com/2008/02/kallikratidas-biografia.html?m=1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82_(%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%AF%CE%BB%CF%89%CE%BD_%CE%BF_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.google.com/amp/s/www.newsbeast.gr/greece/arthro/6296678/oi-diaforetikes-istories-dyo-stratioton-toy-leonida-poy-echasan-tin-orasi-toys-pigainontas-stis-thermopyles%3famp=1

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ 

Αγωνιστές από το Κατωπάγκι τής Μανης.

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ- ΕΘΝΟΛΟΓΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΠΑΡ' ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΝ. ΜΑΡΙΟΛΗ "ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΩΠΑΓΚΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ" ΟΠΩΣ ΕΚΦΩΝΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "ΠΑΝΩΡΑΙΑ ΜΠΟΖΙΚΗ-ΜΑΝΗ 1821" ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑ

Έχουμε την τιμή να δημοσιοποιήσουμε την εμπνευσμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ομιλία του εξαίρετου ιστορικού-εθνολόγου, δικηγόρου παρ΄Αρείω Πάγω Δημητρίου Παν. Μαριόλη, η οποία βασίζεται σε επιστημονική μελέτη και περιλαμβάνει σπάνιο αρχειακό υλικό, καρπός της άοκνης, επίπονης και πολυετούς επιστημονικής έρευνάς του. Η ομιλία του εκλεκτού συμπατριώτη μας, είναι πρωτότυπη, δημοσιοποιείται για πρώτη φορά και αποτελεί ιστορική παρακαταθήκη για όλο τον Κούνο, το Κατωπάγκι και τη Μάνη.
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Μαριόλη για την τιμή να εκφωνήσει την εξαιρετική αυτή ομιλία στα πλαίσια των εγκαινίων της συλλογής "Πανωραία Μποζίκη-Μάνη 1821" της ζωγράφου Ελένης Κούκουρα.

έκθεση - συλλογή Ζωγράφου Ελένης Κούκουρα "Πανωραία Μποζίκη 1821"

ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΩΠΑΓΚΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Δημητρίου Π. Μαριόλη
Δικηγόρου, Ιστορικού – Εθνολόγου
Αύγουστος 2023

Αγαπητές συμπατριώτισσες και συμπατριώτες,
Η σημερινή ομιλία αποτελεί έναν οφειλόμενο φόρο τιμής, μία μνημόνευση, σε εκείνους όσους ξεκίνησαν από την ελεύθερη Μάνη και αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Πατρίδας μας πριν από 200 χρόνια. Πραγματοποιείται σήμερα, σε έναν ιστορικό τόπο, τον Κούνο Μέσα Μάνης, σε έναν σπουδαίο πύργο και γενέτειρα της σημαντικής οικογένειας Ταγαρούλια, που τόσα πολλά έχει προσφέρει - και αυτή - διαχρονικά στους αγώνες για την ελευθερία.
Γίνεται στα πλαίσια των εγκαινίων της έκθεσης ζωγραφικής της εκλεκτής ζωγράφου και φίλης κ. Ελένης Κούκουρα, με θέμα «Πανωραία Μποζίκη - Μάνη 1821», την οποία και ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση της.
Προτού μιλήσουμε για τη συμμετοχή των Μανιατών της περιοχής μας, δηλαδή του Κατωπαγκιού, στην Επανάσταση του 1821, ως οπλαρχηγών και ως στρατιωτών, χρήσιμο είναι να δώσουμε εν συντομία τη διαχρονική ιστορική εικόνα, σχετικά με το ρόλο της περιοχής αυτής της Μάνης, στα επαναστατικά κινήματα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σχεδόν αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και μέχρι προ του 1821.
Αρκεί να αναφέρουμε, ότι ο απεσταλμένος του Βενετού Προβλεπτή (Διοικητή) Κυθήρων, Καγκελλάριος Φαβιανός Βάρβο, στις 23-2-1571, αυτόν εδώ τον τόπο κατ’ αρχήν προσέγγισε με πλοίο και επισκέφθηκε, το Δρυ δηλαδή και τον Κούνο, κομίζοντας επιστολές του Βενετού Πρίγκηπα, με σκοπό την περαιτέρω συνεννόηση και προετοιμασία κοινών στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά των Τούρκων.
Από το δημοσιευμένο ημερολόγιο του παραπάνω Βενετού αξιωματούχου, διαβάζουμε μεταξύ άλλων :
«… Όμως ημείς ανεχωρήσαμεν πεζή (εν. από το Δρυ) και μετέβημεν εις άλλο χωριό ονόματι Κούνο, όπου ο κυρ Γιώργης Γερακάρης μας εδέχθη με ευγένειαν εις το σπίτι του. Ούτος είναι πρόκριτος του χωριού και μόλις έμαθε τον σκοπόν της αφίξεως μας, επέδειξε ακόμα μεγαλυτέραν ευγένειαν και προσεφέρθη να υπηρετήσει υπό τας σημαίας μας με 80 γενναίους άνδρας της γενεάς του, της οποίας είναι αρχηγός. Εις τας συνομιλίας τας οποίας είχομεν εις το μέρος τούτο, όλοι ηυχαρίστουν τον Θεόν διότι έφθασεν ο καιρός να δείξουν τα δόντια τους εις τον σκύλον τον Τούρκον. Μας διηγήθησαν πολλάς επιχειρήσεις που έκαμαν το περασμένο καλοκαίρι κατά του Τούρκου και μας έλεγον ότι οι Μανιάτες, ζηλωταί της Χριστιανικής πίστεως, εις την αρχήν του πολέμου (πρόκειται για τον Γ΄ Βενετοτουρκικό Πόλεμο, 1537 - 1540) που ενίκησεν ο Τούρκος κατά της Γαληνοτάτης Αυθεντίας, εξηγέρθησαν και αυτοί εναντίον του, ηνωμένοι, και αφού επήραν το οχυρόν της Μάνης, είχον εισβάλει εις τον Μορέαν, βλάπτοντες και καταστρέφοντες μεγάλως τους εχθρούς …».
Ακολούθησαν συνεννοήσεις τότε και αποφάσεις των δημογερόντων της Μάνης, στη Νόμια, το Οίτυλο και σε άλλα χωριά, με σκοπό την αποστολή πρεσβευτών τους στη Βενετία για περαιτέρω συντονισμό του αγώνα, όπως και έγινε. Στα έγγραφα της εποχής, τα οποία σώζονται και έχουν ήδη δημοσιευτεί, υπογράφει και ο άνω Γεώργιος Γερακάρης Κοντόσταυλος από τον Κούνο, μαζί με προκρίτους άλλων χωριών, όπως τους : Δημήτριο Κληροδέτη, Θεόδωρο Αλευρά, Σολωμό Κοσμά.
Αποτελεί συνεπώς ιστορική διαπίστωση και είναι κοινά αποδεκτό, ότι η συμμετοχή των Μανιατών και η επαναστατική τους διέγερση το 1821, δεν ήταν για αυτούς ένα γεγονός αποκομμένο από το παρελθόν τους ή κάτι ιστορικά πρωτόγνωρο, αλλά η συνέχεια ενός διαρκούς αγώνα διατήρησης της ελευθερίας τους έναντι του Οθωμανού δυνάστη, που ενισχύθηκε επιπλέον από το φρόνημα τους για την απελευθέρωση, ολόκληρης της Ελλάδας πλέον.
Γι’ αυτό το λόγο, όπως θα δούμε στη συνέχεια από τα ιστορικά τεκμήρια της εποχής εκείνης και τα πιστοποιητικά των αγώνων των προγόνων μας, το βασικό πεδίο της δράσης τους, με εξαίρεση τις μεγάλες μάχες που δόθηκαν το 1826 για την άμυνα της ίδιας της Μάνης κατά του Ιμβραήμ, ήταν έξω από τα όρια της Μάνης, δηλαδή στα Μεσσηνιακά Φρούρια, την Καλαμάτα, τη Μονεμβασία, την Τρίπολη, το Άργος, τη Στερεά Ελλάδα και όπου αλλού το πατριωτικό καθήκον τους καλούσε.
Η συμμετοχή των Μανιατών Αγωνιστών από το Κατωπάγκι, δηλαδή από τα χωριά που ανήκαν στον παλαιό δήμο Θυρίδων κατά την πρώτη διοικητική διαίρεση του κράτους το 1835 (Αγία Κυριακή, Δρυ, Έλια, Εξοχαί, Καραβάς, Κέρια, Κιππούλα, Κολόπυργος – Καλόπυργος, Κούνος, Οχιά ή Νοχιά, Παγγιά, Σμαηλιάνικα, Σταυρί, Τροχάλακας), ήταν καθολική.
Όλες οι οικογένειες της περιοχής μας, από τα χωριά που αναφέραμε και τους μικρότερους οικισμούς γύρω τους, ανάλογα με την αριθμητική δύναμη των μελών της η καθεμία, συμμετείχαν στην Επανάσταση.
Άλλωστε πριν την έναρξη του Αγώνα, οι στρατιωτικές δυνάμεις όλων των Μανιατών, είχαν εκτιμηθεί ότι ανέρχονταν περίπου έως 7.750 άνδρες.
Όταν μάλιστα το επέβαλαν οι ανάγκες, όπως για παράδειγμα στη μάχη του Διρού, τα όπλα σήκωσαν και πολέμησαν και οι ηρωίδες γυναίκες.
Από το Σπ. Τρικούπη, μαθαίνουμε για το ψυχικό σθένος των Μανιατισσών στη μάχη του Διρού : «...Άνδρες εφάνησαν την ημέραν ταύτην και αυταί αι δρεπανηφορούσαι Μανιάτιδες και άξιον μνήμης το εξής ανδραγάθημα μιάς αυτών. Θερίζων ο γέρων Βοζίκης τον επί της παραλίας αγρόν του συνελήφθη αίφνης υπό δύο Αιγυπτίων. Καταγινομένων δε εις δέσμευσίν του επέπεσεν η συνθερίζουσα θυγάτηρ του Πανώρηα, έκοψε διά του δρεπάνου της τον λάρυγγα του ενός και βοηθουμένη υπό του πατρός της εφόνευσε και τον άλλον...».
Στους σκοπούς της παρούσας ομιλίας, δεν είναι η αναλυτική και εξαντλητική παράθεση όλων των ονομάτων των αγωνιστών προγόνων μας, κάτι το οποίο άλλωστε θα απαιτούσε πολύωρη και εξαντλητική ανάπτυξη ονομάτων, οικογενειών και στοιχείων.
Για όσες και όσους επιθυμούν να έχουν μία αναλυτική εικόνα των ονομάτων των αγωνιστών προγόνων τους, προτείνουμε να ανατρέξουν στην εκτενή βιβλιογραφία, με θέμα την προσφορά των Μανιατών το 1821.
Θα μνημονεύουμε όμως, αμέσως παρακάτω, κατ’ αλφαβητική σειρά τους 12 αξιωματικούς του Αγώνα από το Κατωπάγκι (όσους δηλαδή έλαβαν δίπλωμα αξιωματικού κατά την Επανάσταση ή αναγνωρίστηκαν ως οπλαρχηγοί μετά την απελευθέρωση), παρουσιάζοντας τα ανάλογα ιστορικά έγγραφα τους, καθώς και θα αναφέρουμε ενδεικτικά, με τα αντίστοιχα αποδεικτικά τους υπογεγραμμένα από τους Μανιάτες αρχηγούς, 22 υπαξιωματικούς και στρατιώτες, με βάση τα σωζόμενα στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ως εξής :

Αξιωματικοί – Οπλαρχηγοί :
1)Αναγνώστης Αυγουλέας, από Τροχάλακα, στις 6-8-1824 έλαβε δίπλωμα υποχιλιάρχου. Στις 12-3-1844 ο δημαρχιακός πάρεδρος του δήμου Μέσσης Δρακούλης Μιχαλόπουλος βεβαίωσε ότι εφονεύθη υπέρ πατρίδος. Μετά θάνατον χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως υπολοχαγός (οπλαρχηγός 6ης τάξεως) με αριθμό μητρώου 01667 (Α.Χ.Ε.Β.Ε.) (βλ. και το από 6-8-1824 διάταγμα προαγωγής του).
2)Δημήτριος Γιαννιτσαράκος, από Έλια, στις 19-2-1825 έλαβε δίπλωμα χιλιάρχου (βλ. το από 19-2-1825 διάταγμα προαγωγής του).
3)Πέτρος Κανακάκης, από Κιππούλα, στις 30-7-1824 έλαβε δίπλωμα πεντηκοντάρχου. Από την έναρξη του Αγώνα το 1821, μέχρι και το 1826, έλαβε μέρος στην πολιορκία της Κορώνης, έπειτα στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, όπου παρέμεινε έως την άλωσή της, κατόπιν πολέμησε στην Κάρυστο Ευβοίας, όπως επίσης στις μάχες του Άργους επί Δράμαλη και στις μάχες του Ναυπλίου. Στη συνέχεια πολέμησε στην πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης και Μεθώνης και επί Ιμβραήμ Πασά στα Μεσσηνιακά Φρούρια, συμμετείχε δε εξαιρέτως και στη μάχη στο Μανιάκι, όπου (όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο από 8-12-1841 πιστοποιητικό) μόλις έσωσε τη ζωή του. Τέλος ο αγωνιστής πολέμησε στις μάχες του Αλμυρού και του Πολυαράβου το έτος 1826. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Υπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας (βλ. το από 30-7-1824 διάταγμα προαγωγής του σε πεντηκόνταρχο καθώς και την από 4-12-1841 αίτηση του για λήψη του αργυρού αριστείου ως υπολοχαγού της φάλαγγας).
4)Παναγιώτης Κριαλής ή Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε : Βαλτέτσι, Τρίπολη, Μεσσηνιακά Φρούρια, Μεσολόγγι, Άργος, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (βλ. πιστοποιητικά από 6-12-1841 και από 13-12-1843). Αναφέρεται ως πεντηκόνταρχος από το 1824 και χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως ανθυπολοχαγός (οπλαρχηγός 7ης τάξεως) με αριθμό μητρώου 02788 (Α.Χ.Ε.Β.Ε.).
5)Λάζαρος Κυρίμης – Τζουλάκης, από Παγγιά, πολέμησε ως οπλαρχηγός στην Επανάσταση και διετέλεσε χωρικός δημογέροντας Παγγίων επί Καποδιστρίου. Αναφέρεται από τον Αμβρόσιο Φραντζή ως ένας από τους πρώτους οπλαρχηγούς που εισήλθαν και απελευθέρωσαν την Καλαμάτα το Μάρτιο του 1821. Με την υπ’ αριθμό 94/1830 διαταγή του Κυβερνήτη διορίστηκε μέλος της Πολιτικής Φρουράς β΄ τάξεως, ενώ αργότερα στις 27-5-1836 ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός στο 4ο Ελαφρό Τάγμα της Μάνης. Περαιτέρω με το από 1-11-1837 β. διάταγμα προβλέφθηκε ότι επί μεταβάσεώς του στην Φάλαγγα θα ελάμβανε το βαθμό του υπολοχαγού. Απεβίωσε στις 14-6-1839, ως εν ενεργεία ανθυπολοχαγός του πεζικού, αφήνοντας ως εγγύτερους συγγενείς του τα τέκνα του Δικαίο, Πέτρο, Πανάγο, Παρασκευή συζ. Κυριακούλη Πουλογιαννάκου και Χρυσάφω συζ. Νικ. Σάσσαρη (βλ. το από 27-6-1856 πιστοποιητικό του δημάρχου Μέσσης Νικ. Σάσσαρη).
6)Πανάγος Κυρίμης, από Παγγιά, ανθυπολοχαγός Φάλαγγας.
7)Πέτρος Μαριόλης, από Κέρια, πολέμησε ως αξιωματικός : Πολιορκίες Νεοκάστρου, Τριπόλεως, Ναυπλίου, Άργος και Κόρινθο επί Δράμαλη, Μεσσηνιακά φρούρια επί Ιμβραήμ, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 3-12-1841). Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Ανθυπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας.
8)Δρακούλης Δικαιάκος - Παπαδόγγονας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός και μετά την απελευθέρωση χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως ανθυπολοχαγός με αριθμό μητρώου 02106 (οπλαρχηγός 7ης τάξεως) (Α.Χ.Ε.Β.Ε.). Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Ανθυπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας.
9)Σωτήριος Σουκαράς, από Σταυρί, στις 30-7-1824 έλαβε δίπλωμα πεντηκοντάρχου (βλ. το από 30-7-1824 διάταγμα προαγωγής του σε πεντηκόνταρχο).
10)Λογοθέτης Μιχ. Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 ανθυπολοχαγός επίτιμος της Λακωνικής Φάλαγγας. Με διάταγμα του βασιλιά Όθωνα έλαβε γραμμάτιο προικοδότησης ως ανθυπολοχαγός της Φάλαγγας (βλ. το από 18-12-1843 β. διάταγμα).
11)Μιχαήλ Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 ανθυπολοχαγός πρεσβύτης της Λακωνικής Φάλαγγας.
12)Μιχαήλ Χαραμής - Μπεκάκος, από Δρυ, πολέμησε ως αξιωματικός. Λόγω τραυματισμού στο πεδίο της μάχης, αναγνωρίστηκε το 1837 ως δικαιούχος πολεμικής συντάξεως. Ονομάστηκε επίσης ανθυπολοχαγός της Φάλαγγας το 1848 (βλ. την από 15-6-1839 αίτηση του για λήψη αριστείου).

Υπαξιωματικοί και στρατιώτες :
1)Παναγιώτης Ανδρεάκος, από Έλια, πολέμησε : Τρίπολη, Άργος επί Δράμαλη, Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιμβραήμ, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 14-12-1841).
2)Γιάννος Αντωνινάκος, από Δρυ, πολέμησε επικεφαλής συγγενών του και άλλων ομοχωρίων του : Ναύπλιο, Μονεμβασία, Τρίπολη, Μεσσηνιακά Φρούρια (πιστοποιητικό από 18-6-1865).
3)Δημήτριος Βασιλάκος, από Σταυρί, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 25-10-1841).
4)Νικόλαος Γιαννάκος Σμαϊλης, από Οχιά, πολέμησε επικεφαλής 10 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Άργος, Βέργα, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 20-8-1841).
5)Θεόδωρος Γιαννίτζαρης, από Έλια, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης, Τριπόλεως, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 24-7-1841).
6)Βασίλειος Γιαννόπουλος, από Κούνο, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια, Μονεμβασία, Τρίπολη, Άργος (πιστοποιητικό από 6-12-1841).
7)Παναγιώτης Δημαρόγγονας, από Κούνο, επικεφαλής στρατιωτών πολέμησε : Βαλτέτσι, Τρίκορφα, Τρίπολη, Άργος, Ναύπλιο, Μεσσηνιακά Φρούρια - πολιορκία Κορώνης (όπου φονεύθηκαν δύο υπό την οδηγία του συγγενείς του : Παναγιώτης [δυσανάγνωστο επώνυμο] και Δημήτριος Καπέρης), Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 5-6-1865).
8)Νικόλαος Δικαιάκος, από Κιππούλα, πολέμησε : Βέρβενα, Βαλτέτσι, Τρίκορφα, Τρίπολη, Άργος, Κορώνη επί Ιβραήμ, Νεόκαστρο πολιορκούμενος εντός του κάστρου, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 15-11-1841).
9)Δημήτριος Καπαράκος, από Κούνο, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης, Νεοκάστρου επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 24-7-1841).
10)Νικήτας Καραμούζης, από Κούνο, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 25-9-1841)
11)Γερακάρης Κατραμπασάς, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 25 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Καρύταινα, Τρίπολη, Άργος, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 7-12-1841).
12)Βρετός Κούκουρας, από Κούνο, έλαβε το 1844 το αργυρό αριστείο του Αγώνος (ονομαστικός κατάλογος Αριστείων από 29-4-1844)
13)Κωνσταντίνος Κουρεβέσης, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 20 έως 30 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 25-10-1841).
14)Ζαχαρίας Κυρίμης, από Παγγιά, πολέμησε επικεφαλής στρατιωτών : Κορώνη, Τρίπολη, Άργος, Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 16-12-1841).
15)Βασίλειος Λυκουσάς, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 30 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιμβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 6-12-1841).
16)Ιωάννης Μαριόλης, από Δρυ, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό 12-12-1841).
17)Βρεττός Μαριόλης, από Δρυ, πολέμησε : Τρίπολη, Άργος, Μεσσηνιακά Φρούρια, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 1-11-1841).
18)Γκίτας Μιχαλόπουλος, από Κιππούλα, πολέμησε : πολιορκία Μεσσηνιακών Φρουρίων, Τρίπολης, Νεόκαστρο επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 31-10-1841).
19)Γρηγόριος Νικολάου Δικαιόπουλος, από Κούνο, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 15-12-1841).
20)Ιωάννης Ξαρχάκος, από Κούνο, πολέμησε ως υπαξιωματικός : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 12-12-1841).
21)Σερεμέτης Πετράκος, από Παγγιά, πολέμησε επικεφαλής της οικογένειας του : Τρίπολη, Μονεμβασία, Άργος, Αλμυρό, Διρό (πιστοποιητικό από 9-12-1841).
22)Ηλίας Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 30 στρατιωτών : Μονεμβασία, Τρίπολη, Άργος, Πολυάραβο, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 10-11-1841).

Επίσης οι :

Πανάγος Δικαιάκος, Ζαχαρίνης Δικαιάκος, Δικαίος Παναγάκος, Γεωργάκης Πετράκος, Παύλος Πετράκος, Πέτρος Δικαιάκος, Δικαίος Γεωργάκος, Σερεμέτης Γεωργάκος, Γιάννης Ψυρογιαννάκος, Νικόλας Ψυρογιαννάκος, Μιχάλης Ψυρογιαννάκος, Θοδωρής Ψυρογιαννάκος, από Παγγιά (δώδεκα αγωνιστές), καθώς και οι :
Λαμπρινός Τζιτζίρης, Δημήτρης Ψυχάκος, Γεωργάκης Ψυχάκος, Νικόλας Ψυχάκος (τέσσερις αγωνιστές), από Αγία Κυριακή, περιλαμβάνονται σε αδημοσίευτο έως σήμερα ονομαστικό κατάλογο στρατιωτών, από τις 20-5-1825, του στρατηγού Νικολάου Βοϊδή - Μαυρομιχάλη, στο στρατόπεδο του Μεσσηνιακού Κόλπου για την αντιμετώπιση του Ιμβραήμ, μαζί με άλλους αναγραφόμενους στρατιώτες, σύνολο 32 στον αριθμό (βλ. ονομαστικό κατάλογο από 20-5-1825).
Ας είναι αιώνια η μνήμη όλων τους και φωτεινό παράδειγμα ενότητας, αγώνα και ομοψυχίας για όλους εμάς και για τις επόμενες γενιές !
Σας ευχαριστώ !!

ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ

Τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα στην περιοχή της Λάς (Αποκλειστικό)

Αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες στο πλαίσιο του έργου «βελτίωση της οδού Γύθειο-Αρεόπολη-Γερολιμένας κατά τμήματα»


Από την
ΜΑΡΙΑ ΤΣΟΥΛΗ δ.Φ.
Προϊστάμενη Τμήματος ΠΚΑΧΜΑΕΜ της ΕΦΑΛΑΚ
Απόσπασμα από την δημοσίευση στο «Περιοδικόν σύγγραμμα της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών (Τόμος εικοστός δεύτερος σελίδα 551 έως 558)

.....Ας περάσουμε τώρα στις αρχαιότητες στην νοτιοδυτική κλιτύ του λόφου Καλάμια, παρά τον κεντρικό άξονα πρόσβασής από την ανατολική στην δυτική ακτή τής Μάνης, στο σημείο όπου η Ε.Ο. Γυθείου-Αρεόπολης διασταυρώνεται με δευτερεύουσα οδό πρός το επίνειο του αρχαίου οικισμού τής Λάς, παρά τον σύγχρονο οικισμό Βαθύ(εικ 10).Τα επιφανή ταφικά μνημεία που εντοπίστηκαν εδώ είχαν ιδρυθεί στο επίπεδο τής οδού αυτής, η οποία ακολουθεί την πορεία των φυσικών περασμάτων που πρέπει να χρησιμοποιούνταν και κατά την αρχαιότητα.
Η έως σήμερα ανασκαφική διερεύνηση του λόφου, στην ευρύτερη περιοχή του οποίου έχουν κατά τον προηγούμενο αιώνα έλθει στο φως αρχαιότητες των πρώιμων κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων, κατέδειξε ότι αυτός χρησιμοποιήθηκε για την ίδρυση τάφων, μνημειακής η ευτελέστερης κατασκευής, κατά τούς προϊστορικούς χρόνους, την 1η προχριστιανική χιλιετία και τούς ρωμαϊκούς χρόνους. Οι εργασίες στη Χ.Θ. 1+993 έφεραν στο φως ένα ταφικό μνημειακό σύνολο (εικ 11,12)

αποτελούμενο από έναν τοίχο (Τχ2) αναλημματικού-μνημειακού χαρακτήρα και το καθ’ αυτό ταφικό μνημείο αμέσως χαμηλότερα. Ο ισχυρός αναλημματικός τοίχος (Τχ2) είχε μήκος 3,92 μ. Β/ΒΑ-Ν/ΝΔ διεύθυνσης και αποτελείτο από μονή σειρά μεγάλων εργασμένων ασβεστόλιθων σχηματίζει μέτωπο μόνο προς τα δυτικά, προς τον δρόμο Γύθειο-Αρεόπολη και την διασταύρωση για Βαθύ. Ο τοίχος Τχ2 προστάτευε και αναδείκνυε μικρό, αψιδωτής/πεταλόσχημης κάτοψης ταφικό μνημείο, διαστάσεων 1,45Χ1,80 μ., ογκόλιθο, κτιστό από μέσα με μικρούς, αδρά εργασμένους λίθους, για την τοποθέτηση του οποίου είχε κοπεί η πλαγιά του λόφου. 

Το ταφικο μνημείο καλυμενο κατα το αρχικό σταδιο της διερευνησης

Η κορυφή τής αψίδας βρίσκεται προς ανατολάς, προς το εσωτερικό τού λόφου, ενώ προς δυσμάς σχηματίζεται το μέτωπο τής κατασκευής (Τχ1), ορατό από όποιον κινείται στο δρόμο και την διασταύρωση προς το Βαθύ. Η απόσταση από την κορυφή της αψίδας έως το μέτωπο (Α-Δ) είναι 1,45 μ., ενώ το μήκος του μετώπου (Β-Ν) 1,8 μ. Ο Τχ1 σχηματίζει επιμελημένο άνοιγμα-είσοδο με εκατέρωθεν παραστάδες, εκ των οποίων η βόρεια είναι στενότερη, αποτελούμενη από μεγάλο κατακόρυφο ασβεστόλιθο (πλάτους 0,3μ. περίπου), ενώ νότια είναι πλατύτερη (1 μ. περίπου), αποτελούμενη από δύο στρώσεις λίθων. Το άνοιγμα πλάτους 0,5 μ., φέρει κατώφλι από πλακοειδή ασβεστόλιθο, ενώ ήταν σφραγισμένο από δύο στρώσεις πλακοειδών λίθων σε βάθος τεσσάρων σειρών. Η επιμελημένη αυτή διάταξη σφράγιζε το στόμιο του ταφικού πίθου (Α1) σε οριζόντια θέση και Δ/ΝΔ-Α/ΒΑ κατεύθυνση, με το μέτωπο προς Δ/ΝΔ (προς την διασταύρωση). Το αγγείο είχε τοποθετηθεί εντός καθαρού φερτού ερυθρωπού/καστανέρυθρου χώματος, πάχους 0,005 μ. κάτω από το αγγείο και έως 0,2 μ. πάνω από αυτό. Ο ώμος του στηριζόταν από πέντε μικρούς λίθους σε τοξωτή διάταξη, με κορυφή προς Δ και το στόμιο από ομόκεντρο τόξο τεσσάρων μέσων λίθων, με κορυφή την πλάκα του κατωφλιού. 

Το ταφικό αγγείο ήταν τοποθετημένο έκκεντρα, στο Β πέρας του καθ’ εαυτό ταφικού μνημείου, και το ήμισυ σχεδόν της γάστρας που δεν καλυπτόταν από τούς λίθους του. Περιείχε καθαρό, καστανό, ποώδες χώμα και ελάχιστη κεραμική, περιλαμβανομένου θραύσματος έξω νεύοντος χείλους χειροποίητου μελανού στιλβωτού αγγείου. Ελάχιστα οστάρια πλησίον του πυθμένα ανήκουν πιθανότατα στον παιδικό η βρεφικό ενταφιασμό που περιείχε. Το νότιο και μεγαλύτερο τμήμα του ταφικού μνημείου αποτελείτο από επάλληλες στρώσεις λίθων, οι οποίες σχηματίζουν με εκφορικό τρόπο την κάλυψη νότια και δυτικά του ταφικού αγγείου, με τέτοιο τρόπο ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι θολοειδές και τυμβοειδές. Οι λίθοι του τύμβου παρέμεναν ακάλυπτοι από χώμα. Η χρονολόγηση του μνημειακού αυτού ταφικού συνόλου μπορεί να διατυπωθεί με επιφύλαξη. Τα όστρακα μελανών στιλβωτών χειροποίητων αγγείων στη επίχωση πέριξ αυτού, το σχήμα του ταφικού αγγείου (εικ 13) 

και τα μορφολογικά στοιχεία του ταφικού κτίσματος παραπέμπουν είτε στην ύστερη Μεσοελλαδική Περίοδο είτε στη μετάβαση της 2ης προς την 1η χιλιετία π.χ.

Στην ΧΘ 1+959 ανεσκαφή Πι-σχημο ταφικό μνημείο των ώριμων κλασικών χρόνων (εικ 14,15),

εξωτερικών διαστάσεων 3,38μ. (Β-Ν)χ2,85 μ. (Α-Δ), με μέτωπο προς την αρχαία οδό(προς τα δυτικά). Κατά την ανασκαφική έρευνα διαπιστώθηκε ότι το μνημείο είχε συληθεί, ήδη από την αρχαιότητα, ενώ υπάρχουν στοιχεία για μεταγενέστερες επεμβάσεις και για την επαναχρησή του. Σώζονται δύο στρώσεις πωρολιθικών (από κογχυλιατη) λιθοπλίνθων, εκ των οποίων η κατώτερη αποτελείται από μεγαλύτερων διαστάσεων τεμάχια λίθου, μήκους έως 1,95 μ., και εξέχει ελαφρά από την ανώτερη. 

Το Π-σχημο ταφικό μνημείο καλυμένο

Οι δύο σωζόμενοι λιθοπλίνθοι της ανώτερης στρώσης συνδέονται με μολύβδινο σύνδεσμο σχήματος Ζ. Εντορμία συνδέσμου διακρίνεται και στην άλλη πλευρά του ιδίου λιθοπλίνθου, ενώ τεμάχια μολύβδινων συνδέσμων συλλέχθηκαν από το εσωτερικό του μνημείου (Μ2). 

Να σημειωθεί ότι στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου, χρησιμοποιημένες ε δεύτερη χρήση σε υστερότερες ταφές (λακκκοειδείς και καλυβίτες τάφοι του 2ου -4ου αι.μ.χ.), εχουν εντοπισθεί λεπτές και καλά δουλεμένες πλάκες ασβεστόλιθου καλής ποιότητας, που πιθανολογείται ότι προέρχονται από την ανοδομή του συγκεκριμένου ταφικού κτίσματος. 

Οι τάφοι του μνημείου ήταν τοποθετημένοι σε διεύθυνση Α-Δ. Ο βόρειος (και αρχικώς εντοπισθείς) τάφος είναι μονοκόμματη, ορθογώνια παραλληλεπίπεδη ταφική θήκη από κοχλυάτη λίθο, διαστάσεων 2,23Χ0,80 μ. (εικ 16α,16β). 

Ο τάφος βρέθηκε μερικώς αναμοχλευμένος και συλημένος, ενώ κατά χώραν σώθηκαν μόνο οι δύο ανατολικές καλυπτήριες λιθοπλίνθοι. Επί της ανατολικότερης εξ αυτών υπήρχε περιορισμένη ανακομιδή οστων, μαζί με ληκυθίσκη (Α1) (εικ.19). 

Οι υπόλοιπες λιθοπλίνθοι είναι πιθανόν να αφαιρέθηκαν από τούς τυμβωρύχους, από τούς οποίους διέφυγε ένα μικρός (δ.0,01μ) αργυρός οβολός Σικυώνας με παράσταση περιστεριού σε προσγείωση στον εμπροσθότυπο και περιστεριού εν πτήση στον οπισθότυπο (εικ. 19). Η χρονολόγηση κοπής του νομίσματος τοποθετείται στα 360-340/330 π.χ., προσδιορίζοντας και την περίοδο χρήσης του ταφικού κτίσματος. Στον πυθμένα της ταφικής θήκης είχε διαφύγει της σύλησης πρωτογενής εκτάδην ενταφιασμός ενηλίκου με το κρανίο προς ανατολάς, κτερισμένος με τροχήλατο λύχνο (Κ2α, χρονολογούμενο στο β΄ μισό 4ου -α μισό 3ου αι. π.χ.) και σιδερένια στλεγγίδα (Μ40 (εικ 17). Στα πόδια και το άνω τμήμα της πρωτογενούς ταφής υπήρχαν οστά ανακομιδών. Η τάφρος της σύλησης διαπιστώθηκε αμέσως δυτικά της βόρειας ταφικής θήκης και στο ανατολικό τεταρτημόριο του ταφικού μνημείου. Από εδώ προέρχεται σιδηρός οβελός (Μ3) και σιδηρός αετός (Μ1) με ανεπτυγμένα φτερά, που κρατά στα νύχια του κεραυνό, επίθημα ξύλινου η δερμάτινου αντικειμένου (εικ 18). Περαιτέρω διερεύνηση του νοτίου τμήματος του τάφου απέδωσε δεύτερη ορθογώνια παραλληλεπίπεδη ταφική θήκη από κογχλυάτη λίθο (Τάφος 2). Επίσης μονοκόμματη, που όμως ήταν σκοπίμως και πλήρως καταθραυσμένη (εικ 14,15).Ολόκληρο διατηρούταν μόνο το δάπεδο του τάφου εξωτερικών διαστάσεων 2,20 (σωζόμενο μήκος) Χ 0,82 μ) και τμηματικά κυρίως τα κατακόρυφα τοιχώματα στο βόρειο ήμισυ της ταφικής θήκης. Στο εσωτερικό τής ταφικής θήκης εντοπίσθηκαν αρκετά ανθρώπινα οστά, δυστυχώς τόσο αναμοχλευμένα που δεν ήταν δυνατόν να διαπιστωθεί κατά πόσον ανήκαν σε έναν μόνο η περισσότερα άτομα. Εντός τής ταφικής θήκης εντοπίσθηκαν επίσης ένα απότμημα ανάγλυφου με παράσταση ανθρώπινης μορφής σε φυσικό μέγεθος, φιλοτεχνημένο από εισηγμένο λευκό μάρμαρο, που θα είχε ιδρυθεί επί της ταφικής κατασκευής, και λίγα όστρακα άβαφών και μελαμβαφών αγγείων. Η διερεύνηση της θεμελίωσης του ταφικού κτίσματος οδήγησε στην αποκάλυψη τοιχίων θεμελίωσης στην βόρεια και την νότια πλευρά του, κατασκευασμένων από αργούς λίθους μεσαίων διαστάσεων, δομημένων εν ξηρώ. Για την θεμελίωση του κτίσματος ανοίχτηκε όρυγμα επί του φυσικού κροκαλοπαγούς εδάφους τής περιοχής, ενώ τα δύο τοιχία θεμελίωσης είχαν διαμορφωμένο μέτωπο μόνο εσωτερικά. Στην ανατολική πλευρά το κτίσμα ήταν κατ’ ουσίαν θεμελιωμένο επί του φυσικού, εξομαλυσμένου εδάφους. Ηπαρουσία θεμελίωσης στην δυτική πλευρά του μνημείου δεν ήταν δυνατόν να διαπιστωθεί, λόγω των έντονων αναμοχλεύσεων και τής παραβίασης του κτίσματος από τούς τυμβωρύχους από αυτήν ακριβώς την πλευρά. Στην δυτική πλευρά του κτίσματος διαπιστώθηκε μεταγενέστερη -της περιόδου της σύλησης- προσπάθεια επιδιόρθωσης, με κατασκευή πρόχειρης λιθοδομής από ξερολιθιά. Στον χώρο τής εξωτερικής νοτιοανατολικής γωνίας του μνημείου εντοπίσθηκε απότμημα από το κάτω τμήμα περίοπτου γλυπτού, φιλοτεχνημένου από εισηγμένο λευκό μάρμαρο, που πρέπει να είχε ιδρυθεί επί της ταφικής κατασκευής. Από την επίχωση του μνημείου συλλέχθηκαν επίσης ένα τμήμα πήλινου επιθήματος αγγείου, με ανάγλυφη απόδοση προσώπου ανδρικής μορφής με κλασικίζοντα χαρακτηριστικά (Κ1) (εικ 20.21,22), και θραύσματα δύο μεγάλων μελαμβαφών καλυκωτών κανθάρων με πώμα με οδοντωτό περιχείλωμα (ΣΓ 1376, ΣΓ 1381), 0 ένας με έκτυπα ωοειδή μοτίβα, του 4ου αιώνα π.χ., ο έτερος πιθανόν λίγο υστερότερος. 

Τα δύο αγγεία σχετικά ρηχό και πεπιεσμένο σώμα, όπως τα πρωιμότερα αττικά πήλινα παραδείγματα υψίποδων κανθάρων του β΄ μισού του 4ου αιώνα π.χ., εξαρτώμενα βέβαια από ανάλογα παραδείγματα της μεταλλοτεχνίας. Τα αγγεία αυτά συνιστούν δύο από τα πρωιμότερα τεκμήρια μιας ταφικής πρακτικής που προσιδιάζει στην Λακωνία, κυρίως από τον 3ο αιώνα π.χ. και καθ’ όλη την διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων.

Το Πι-σχημο ταφικό μνημείο στο Βαθύ ακολουθεί ένα σχήμα ταφικού κτίσματος που πρωτοεισάγεται στην Αθήνα και στις αθηναϊκές κληρουχίες κατά των 5ο αιώνα π.χ., κατά τον 4ο αιώνα δε και ιδίως κατά τούς πρώιμους και μέσους ελληνιστικούς χρόνους υιοθετείται σε αρκετές περιοχές του ελλαδικού χώρου, όπως στην Ηλειακή Μάκιστο, στη Χαλκίδα, την Ερέτρια και την Αμάρυνθο στην Εύβοια, στην Αμβρακία και στα Ιωάννινα στη δυτική ηπειρωτική χώρα, για να αναφέρουμε ορισμένα μόνο από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την ιστορία και την τοπογραφία τής αρχαίας πόλης Λάς, 

αλλά και ένα από τα ελάχιστα μνημειώδη ταφικά κτίσματα του 4ου προχριστιανικού αιώνα που έχει στην ευρύτερη περιοχή και στην ίδια την πόλη του Γυθείου. Η περίοπτη θέση ίδρυσης του ταφικού μνημείου, παρά τον κεντρικό άξονα πρόσβασης από την ανατολική στην δυτική ακτή της Μανης, οι διαστάσεις του και η μνημειακή κατασκευή του, το μαρμάρινο περίοπτο γλυπτό αλλά και το μαρμάρινο ανάγλυφο με παράσταση ανθρώπινης μορφής σε φυσικό μέγεθος, που είχαν ιδρυθεί επι τής ταφικής κατασκευής, οι δύο λίθινες ταφικές θήκες, τα αξιόλογα ευρήματα που εντοπισθήκαν στο εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό του, τα οποία βέβαια αντιπροσωπεύουν όσα από τα αρχικά κτερίσματα διέφυγαν της σύλησης, το καθιστούν εξέχον μεταξύ των ταφικών μνημείων τής περιοχής και οδηγούν στην υπόθεση ότι ιδρύθηκε για να στεγάσει τον τελευταίο τόπο κατοικίας προσώπων της ανώτερης κοινωνικλα και οικονομικά τάξης. Τολμούμε μάλιστα να διατυπώσουμε την υπόθεση ότι η ύπαρξη αντικειμένων με ιδιότυπα εικονογραφικά συμφραζόμενα, όπως το σίδηρό επίθημα ξύλινου ή δερμάτινου αντικειμένου σε μορφή αετού με ανεπτυγμένα φτερά, που κρατά στα νύχια κεραυνό, υποδηλώνει ότι οι κάτοχοι του ταφικού μνημείου συνδέονταν άμεσα με την κορυφή τής στρατιωτικής και πολιτικής ιεραρχίας.

Για το μνημειώδες αυτό ταφικό κτίσμα και έπειτα από εισήγηση τής Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας και γνωμοδότηση του Τοπικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου Μνημείων Πελοποννήσου αποφασίστηκε η απόσπαση του μνημείου, λίθο προς λίθο, η διαμόρφωση κατάλληλου χώρου επί τού προς κατάργηση τμήματος της επαρχιακής οδού και επανατοποθέτηση και ανασύνθεση του μνημείου, ώστε αυτό να είναι ορατό και επισκέψιμο σε θέση εγγύτατα σε αυτήν στην οποία είχα ιδρυθεί κατά την αρχαιότητα. Επι πλέον προβλέπεται η τεκμηρίωση, με εποπτικό υλικό σε ενημερωτικές πινακίδες, τόσο του συγκεκριμένου μνημείου όσο και του συνόλου των αρχαιοτήτων που έχουν έρθει στο φως στο πλαίσιο του έργου πέριξ τού λόφου του Πασσαβα, και τού κόμβου προς το Βαθύ. Υπάρχει επίσης σχεδιασμός και διαμόρφωση χώρου στάσης και θέασης επισκεπτών, όπως και μικρής υπαίθριας έκθεσης των αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών που ήρθαν στο φως στη ΧΘ 7+700. Μετά την ένταξη του έργου στην Νέα Προγραμματική Περίοδο, τον Δεκέμβριο του 2016, το έργο ανάδειξης του ταφικού κτίσματος βρίσκεται στη φάση υλοποίησης.