Το σπήλαιο της Αλεπότρυπας στη Μάνη

Από το εσωτερικό της Αλεπότρυπας

Στον Πύργο Διρού της Μάνης αξίζει να επισκεφτεί κανείς το σπήλαιο της Βλυχάδας, ένα μεγάλο λιμναίο σπήλαιο μήκους 2.5 χλμ., μοναδικού φυσικού κάλλους, που ποτέ στο παρελθόν δεν χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο, προφανώς γιατί η φυσική είσοδός του βρίσκεται στη στάθμη της θάλασσας.

Από το εσωτερικό της Αλεπότρυπας

Πολύ κοντά όμως στην Βλυχάδα βρίσκεται ένα νεολιθικό πολύ σημαντικό σπήλαιο, επονομαζόμενο της Αλεπότρυπας, που διαθέτει και ένα μικρό μεν αλλά πολύ ενδιαφέρον μουσείο γα την ιστορία της Αλεπότρυπας και τα ευρήματα, που έχουν βρεθεί σε αυτήν.

Η οροφή με τους υπέροχουσ σταλακτίτες

Η Αλεπότρυπα χρησιμοποιήθηκε στην Νεώτερη και Τελική Νεολιθική εποχή 5300-3200 π.Χ. Νεώτερες και πιο ακριβείς μετρήσεις τοποθετούν χρονικά τα πρώτα ευρήματα στο 6000 π.Χ. Το σπήλαιο δηλαδή έχει μία συνεχή κατοίκηση και χρήση για 2500-3000 χρόνια, διάστημα πολύ μεγάλο εάν αναλογιστούμε ότι το διάστημα αυτό είναι περίπου όσα και τα ιστορικά χρόνια του ανθρώπου.

Από το εσωτερικό της Αλεπότρυπας

Το σπήλαιο της Αλεπότρυπας εντοπίστηκε το 1958 από τους σπηλαιολόγους Γιάννη και Άννα Πετροχείλου στη διαδικασία αναζήτησης άλλης εισόδου του γειτονικού σπηλαίου Βλυχάδα, του οποίου, όπως σημειώθηκε προηγουμένως, το φυσικό στόμιο βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την στάθμη της θάλασσας. Το αποτέλεσμα της αναζήτησης άλλης εισόδου ήταν αρνητικό για την Βλυχάδα, αλλά θετικό για την Αλεπότρυπα που έτσι αποκαλύφθηκε και έμελλε με την αρχαιολογική έρευνα να αναγνωριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα νεολιθικά σπήλαια της Ευρώπης.

Αναπαράσταση της ταφής νεαρής μητέρας, στο σημείο που βρέθηκε σε βάθος 2.65 μ.
Σε βάθος 4,10 μέτρων βρέθηκε και ομαδικός ενταφιασμός 8-12 ατόμων.

Η Αλεπότρυπα, με αερισμό και σταθερή θερμοκρασία 18 βαθμών, είναι μεγάλο επίμηκες σπήλαιο, μήκους 270μ. στον άξονα Ανατολή-Δύση. Το σπήλαιο απέχει 50μ. περίπου από την παραλία και η σημερινή τεχνητή είσοδός του βρίσκεται σε υψόμετρο 16μ.

Ο σκελετός της ενταφιασμένης νεαρής μητέρας στο μουσείο

Η Αλεπότρυπα διαθέτει ευρύχωρες επίπεδες «αίθουσες» που διαδέχονται η μια την άλλη με ελάχιστη υψομετρική διαφορά μεταξύ τους, διευκολύνοντας έτσι την απρόσκοπτη κυκλοφορία των νεολιθικών στο καθημερινό τους δρομολόγιο για την παροχή νερού και την αποθήκευση των αγαθών.

Ειδώλια φτιαγμένα χιλιάδες χρόνια π.Χ

Στο ανατολικό ήμισυ του σπηλαίου βρίσκεται μια τεράστια αίθουσα, η Αίθουσα των Λιμνών, μέγιστου μήκους 100μ., πλάτους 60μ. και ύψους τουλάχιστον 40μ. Στο ανατολικό άκρο της Αίθουσας υπάρχει λίμνη, με πόσιμο ανανεούμενο νερό, με μέγιστο βάθος 9μ.

Εργαλεία και αγγεία, πολλά από τα οποία με διάκοσμο

Η αρχαιολογική αξία του σπηλαίου ήταν προφανής ήδη από το 1958. Επεμβάσεις όμως για την τουριστική εκμετάλλευσή του που πραγματοποιήθηκαν στην δεκαετία του 1960 (χωρίς να προηγηθεί ως έπρεπε η ανασκαφική έρευνα!!!), με εκβραχισμούς και εκσκαφές, για την διαμόρφωση του χώρου και την κατασκευή τσιμεντένιων δαπέδων και διαδρόμων, τσιμεντένιων και σιδερένιων κλιμάκων, καθώς και με την τοποθέτηση εκτεταμένου δικτύου ηλεκτρολογικής εγκατάστασης, είχαν ατυχώς ως αποτέλεσμα την καταστροφή και απώλεια σημαντικών και εκτεταμένων ανθρωπογενών επιχώσεων μεγάλου πάχους.

Εργαλεία και αγγεία, πολλά από τα οποία με διάκοσμο

Το σπήλαιο ωστόσο παρά τις αποχωματώσεις και τις καταστροφές της δεκαετίας του ʼ60 διατηρεί μεγάλου πάχους ανθρωπογενείς επιχώσεις, οι οποίες καλύπτονται στο μεγαλύτερο μέρος τους από σταλαγμίτες και στρώμα διάχυτου σταλαγμιτικού υλικού. Η αρχαιολογική ανασκαφική έρευνα άρχισε το καλοκαίρι του 1970.


Εργαλείο αλλά και όπλο

 Σύμφωνα με την ανασκαφική έρευνα στην Αλεπότρυπα η οποία αποκάλυψε ένα θησαυρό ευρημάτων, στην απώτερη αρχαιότητα εδώ άκμασε ένα σπουδαίο Νεολιθικό κέντρο βασισμένο στο ναυτικό εμπόριο.

Εργαλεία και αγγεία, πολλά από τα οποία με διάκοσμο

Με πιθανή αφετηρία τον όρμο της Βοϊδοκοιλιάς στην Πύλο, μια ομάδα νεολιθικών ναυτικών που παρέπλεε την λακωνική ακτογραμμή του Μεσσηνιακού κόλπου, στον δρόμο του εμπορίου του οψιανού από ή προς την Μήλο, πιθανώς λόγω κακοκαιρίας, προσορμίστηκε στον βαθύ κόλπο του Διρού, όπου εντόπισε στο βάθος μιας σπηλιάς, στην Αλεπότρυπα, το πολύτιμο πόσιμο νερό. Έτσι, εντοπίζοντας ιδανικές συνθήκες η ομάδα των ναυτικών εγκαταστάθηκε εκεί, όπου σταδιακά οργάνωσε στο μικρό κόλπο εμπορικό ναυτικό σταθμό, που με το πέρασμα των αιώνων εξελίχτηκε σε πλούσιο διαμετακομιστικό κέντρο στη μέση του νότιου παράπλου της Πελοποννήσου.

Εργαλεία και αγγεία, πολλά από τα οποία με διάκοσμο

Είναι εντυπωσιακό ότι πριν 8000 χρόνια ο νεολιθικός άνθρωπος διέπλεε σχεδόν το μισό Αιγαίο, μία απόσταση 55 ναυτικών μιλίων, από το ακρωτήριο Μαλέας μέχρι την Μήλο, για να εμπορευτεί τον οψιανό, που ήταν το πιο σκληρό και κατάλληλο πέτρωμα της εποχής για την κατασκευή εργαλείων και όπλων. Η Αλεπότρυπα χρησιμοποιήθηκε από το νεολιθικό άνθρωπο ως καταφύγιο, ως κατοικία, ως μεγάλη αποθήκη αγαθών και ταυτόχρονα ως νεκροταφείο και τόπος λατρείας των νεκρών. Από το είδος, το πλήθος και την ποιότητα των ευρημάτων συνάγεται ότι στον κόλπο του Διρού γύρω από την Αλεπότρυπα, αναπτύχθηκε μια πολυάνθρωπη δυναμική κοινωνία που εξελίχτηκε σε σημαντικό κέντρο. Στην δομή της παραδοσιακής γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής του Διρού έχει προστεθεί από την αρχή η διάσταση του εμποροναυτικού χαρακτήρα της οικονομίας, όπως προφανώς συνέβαινε και σε όλα τα παράκτια Νεολιθικά κέντρα στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας, που βρέχεται από το Αιγαίο.

Αγγεία και θραύσματα αγγείων

Τα άριστης κατασκευής εργαλεία και όπλα από οψιανό, από λίθο και κόκαλο, αλλά και από χαλκό, η εξαίρετη ακόσμητη, ανάγλυφη και γραπτή κεραμική, τα χαρακτηριστικά σύνεργα υφαντικής, οι οστέινες βελόνες και τα πήλινα σφοντύλια, τα λεπτοκαμωμένα, οστέινα λίθινα αλλά και από άργυρο κοσμήματα, τα κομψά πήλινα και μαρμάρινα ειδώλια, αλλά και το άφθονο σκελετικό υλικό των θηραμάτων, των βοδιών, των αιγοπροβάτων και των ψαριών καθώς και των μαλακίων, μαζί με τις πυρές, τις εστίες, τους ιπνούς, τους λάκκους-βόθρους αποθήκευσης τροφίμων, αλλά και τις διάφορες λιθόκτιστες κατασκευές δηλώνουν τον πλούτο, την έκταση, την πυκνότητα, τη ζωντάνια και το υψηλό επίπεδο ζωής της νεολιθικής κοινότητας του Διρού. Όλα αυτά καθιστούν την Αλεπότρυπα μοναδικού επιστημονικού ενδιαφέροντος και σπουδαιότητας αρχαιολογικό χώρο του Νεολιθικού κόσμου.


Διάφορα εργαλεία απο οψιανό λίθο

Η Αλεπότρυπα ήταν ανοικτή στο κοινό την δεκαετία του ʼ60, όπου έγιναν και οι καταστροφές, που αναφέρθηκαν παραπάνω. Από το 1970 μέχρι και το 2005 έμεινε κλειστή για το κοινό, λόγω της πραγματοποίησης των ανασκαφικών ερευνών. Το 2005 λειτούργησε για λίγο, αλλά μετά έκλεισε και πάλι, λόγω έλλειψης προσωπικού!!! Ελπίζεται ότι θα ξανανοίξει για το κοινό σύντομα.

Σημείωση :
Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε σε οδηγό για την Αλεπότρυπα και το Νεολιθικό μουσείου του Διρού και σε επί τόπου ξενάγηση από τον επίτιμο (πλέον) έφορο αρχαιοτήτων
Γ. Παπαθανασόπουλο, ο οποίος αφιέρωσε την ζωή του, την επιστημονική του κατάρτιση, την αγάπη για την αρχαιολογία και το μεράκι του στην ανασκαφή, στην διάσωση και στην ανάδειξη της Αλεπότρυπας.

Πηγή

Η Αλεπότρυπα και η σχέση της με τον Κάτω Κόσμο