Ποιος έκοψε...τα κεφάλια στον Πασσαβά;

"καθ΄άς κατόρθωσε να αποκόψη και φέρει μεθ΄ αυτού τέσσαρας κεφαλάς αυτών"

Η παραπάνω πρόταση αποτελεί μια πληροφορία, η οποία συνεπικουρούμενη από οστεολογική μελέτη ίσως αποδειχθεί ιστορικό γεγονός.
Στα πολυσυζητημένα έργα για την παράκαμψη στήν περιοχής Πασαβά, ήρθαν στο φως τέσσερις ακέφαλοι σκελετοί. 
Το γεγονός αυτό καθ εαυτό, μοιάζει ασήμαντο.
Τόσα και τόσα κεφάλια έχουν κοπεί στο πέρασμα τής ιστορία.
Το παρακάτω κείμενο όμως που αλίευσα το καθιστά σημαντικό, και ίσως αποδειχθεί ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, αν υπάρξουν οι σχετικές αποδείξεις από την επιστημονική έρευνα. 
Προσωπικά θεωρώ δραστη αυτής τής πράξης, τον προπροπροπαπούλη μου Θωμά Φωκά. 

Ακολουθεί το κείμενο του διπλώματος με το οποίο τιμήθηκε από την γαληνότατη δημοκρατία της Βενετίας.

Ο Θωμάς Φωκάς έχοντας την αρχηγία των Μανιατών πολέμησε σε όλες τις μάχες των Βενετών εναντίον των Τούρκων στην Πελοπόννησο, και η συμβολή του ήταν σημαντική. Για την προσφορά του αυτή στον πόλεμο τιμήθηκε από την Γαληνότατη Δημοκρατία με το ακόλουθο Δίπλωμα:

ΣΙΛΒΕΣΤΡΟΣ ΒΑΛΕΡΙΟΣ
Ελέω Θεού Δούξ Ενετίας
Είς αιώνιαν μνήμη

Μεταξύ των προυχόντων Κελεφά διεκρίθη δια των ατομικών αυτού πλεονεκτημάτων ο καπετάν Θωμάς Φωκάς κατά τας πρώτας προόδους των όπλων μας εν Πελοποννήσω δραμών μετά πολλών υπό την οδηγίαν του ανδρών όχι μόνον προς άλωσιν διαφόρων φρουρίων, αλλά και προς υπεράσπισην διαφόρων σημαντικών θέσεων. Διά των τοιούτων πράξεών του έδωκε τρανά δείγματα της προς την δόξαν της πατρίδος αφοσιώσεώς του και της ανδρείας αυτού εις τας κατά των Τούρκων μάχας, καθ΄άς κατόρθωσε να αποκόψη και φέρει μεθ΄ αυτού τέσσαρας κεφαλάς αυτών και πολλούς αιχμαλώτους ως αποδεικνύεται εκ των επισήμων εγγράφων των αντιπροσώπων της Δημοκρατίας των συνιστώντων την καρτερίαν και την γενναιότητα μεθ ών αείποτε προσηνέχθη εις τους κινδύνους.Επίσης, μετά πίστεως οδηγών μεθ΄εαυτόν πολλούς άνδρας ούς εν το τω τόπω συνέλλεξε, παρηκολούθη τους ημετέρους αντιπροσώπους όπου αι ανάγκαι των όπλων μας εκάλουν προς καταστολήν των Τούρκων, ‘ως τούτο έπραξε και κατά την επίθεσην του Σερασκέρου του εν Πελοποννήσω εισβαλόντος.Αι αποτελεσματικαί αυτού εκδουλεύσεις αντεμείφθησαν πρώτον δια της απονομής αυτώ χρυσού νομισματοσήμου και δεύτερον χρυσής αλύσου δυνάμει αποφάσεως της Γερουσίας εκδοθείσης την 21ην του τρέχοντος μηνός Απριλίου.Ημείς δε μιμούμενοι το παράδειγμα της μεγαλοδωρίας και της γενναιότητος της αυτής Γερουσίας εθεωρήσαμεν και δίκαιον και πρέπον να δώσωμεν τω ειρημένω καπετάν Θωμά Φωκά ειδικόν τι δείγμα της ευαρεσκείας Ημών, δυνάμενον να αναδείξη λαμπροτέραν την ατομικήν αυτού αξίαν και την προς αυτόν εύνοιαν ημών ένεκεν των λαμπρών αυτού κατορθωμάτων.Επί τούτω περιβάλλομεν αυτόν με τον τίτλον του ιππότου του Αγίου Μάρκου και τώ χορηγούμεν την άδειαν να φέρει την στολήν, την ζώνην, το ξίφος, τους χρυσούς πτερνιστήρας, και παν άλλο στρατιωτικόν κόσμημα ανήκον εις τα αξιώματα του ιπποτικού τούτο Τάγματος, και να απολαμβάνει του λοιπού όλων των με αυτό συνδεομένων τιμών και προνομίων.
Προς τον σκοπόν τούτον τω παρέχομεν το παρόν δίπλωμα, φέρον την συνήθη σφραγίδα εις μνημόσυνον τοίς μεταγενεστέροις.

Εκδίδοται εν τω Ημετέρω Δοικικώ Παλατίω την 30ην Απριλίου 1695.

Μετεφράσθη, εκ του εν μεμβράνη πρωτογράφου.
Εν Αθήναις την 25ην Δεκεμβρίου 1859
Δια την ακρίβειαν της μεταφράσεως
Γ.Σκιαδάς 

Πηγή: Μάνη ερανίσματα ιστορίας και λαογραφίας, Ιωάννου Π. Λεκκάκου, εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη