Η επαρχία Φωκά

Το όνομά της οφείλει στην οικογένεια των Φωκάδων, που κατοικούσαν στην Παλαιά Καρυούπολη με το Βυζαντινό κάστρο και την έδρα επισκόπου, ο οποίος υπαγόταν στη Μητρόπολη Λακεδαιμονίας.

Αργότερα οι Φωκάδες κατοίκησαν τη Νέα Καρυούπολη ή Μηνιάκοβα.

Στην Παλαιά Καρυούπολη, που βρισκόταν μεταξύ του Βαχού και της Τσεροβάς (Δροσοπηγής), υπήρχε παλαιό φρούριο από τα Βυζαντινά χρόνια. Σήμερα υπάρχουν εκεί ελάχιστα υπολείμματα και ο ναός του Αγίου Γεωργίου.

Νοτιοανατολικά της Τσεροβάς είναι το ύψωμα Τρικεφάλι, από το οποίο εξόρμησαν οι Μανιάτες στα Ορλωφικά, το 1770, και όπως αναφέρεται κατανίκησαν τους Τουρκαλβανούς που είχαν εισχωρήσει στη Μάνη. 

Είναι γνωστό ότι η οικογένεια Φωκά ήταν βυζαντινής καταγωγής, και κατά τη ενετοκρατία του Μοριά (1685-1715) ο Θωμάς Φωκάς πήρε τον τίτλο του ιππότη το 1695 (από λανθασμένη ανάγνωση της χρονολογίας έχει γραφεί το 1495).

Πιθανώς ήταν γιός του, ο Αντώνης Καβαλιεράκης-Φωκάς ο οποίος το 1715, όταν οι Τούρκοι καταλάμβαναν το Μοριά, έκανε στο σπίτι του συγκέντρωση αντιπροσώπων της Μάνης και ο γιατρός του Μυστρά Ηλίας Δόξας τους έπεισε να ζητήσουν από τους Τούρκους συνθηκολόγηση, όπως και έγινε.

Έκτοτε ανέλαβε καπετάνιος της Κάτω Μάνης.
Στην επαρχία Φωκά υπάγονται τα χωριά Βαχός, Σκάλα, Τζεροβά (Δροσοπηγή), Νεοχώρι, Καυκί, Μηνιάκοβα ή Νέα Καρυούπολη.

Τον Αύγουστο του 1826 στη Νέα Καρυούπολη, το Καυκί και το Νεοχώρι προβλήθηκε άμυνα από τους Μανιάτες στον στρατό του Ιμπραήμ.

Αφού κάμφθηκε και υποχώρησε η πρώτη γραμμή άμυνας γύρω από την Καρυούπολη, σταμάτησε τους Αιγυπτίους η δεύτερη γραμμή στον Παρασυρό και στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου της Λευκής Συκιάς. Στην ίδια επαρχία είναι τα μοναστήρια της Παναγίας της Καταφυγιώτισσας και της Παναγίας της Κοτρωνίτισσας. 

Απόσπασμα από "Τετράδια της ιστορίας τής Μάνης"

Αρχείο Σταύρου & Σοφίας Καπετανάκη, επιμέλεια Ντοναλντ-Γεωργίου Μακφαιλ.


ΚΑΡΥΟΥΠΟΛΗ  ΠΗΓΕΣ

• Χωρογραφικοί πίνακες του Hopf, σ. 203: 1463: 21. Caripoli in Brazzo du Maina. 
• Ό.π., σ. 205-6 από το 1471: 111. Caripoli με το σημείο R που σημαίνει ότι το κάστρο ήταν ερειπωμένο 
• Bouchon 1471,1474, Cariporti 
• 1618: αναφέρεται στη στατιστική του Π. Μέδικου Cariopoli Vescovato με 20 σπίτια. Δηλαδή είναι τόπος διαμονής του επισκόπου. 
• 1655. Χασιώτης σ. 155: Caropogli 
• 1670. Ε. Τσελεμπί Πελοποννησιακά τόμ. ΙΔ΄, σ. 300 
• 1684 Πρόσκληση στο Μοροζίνη από Καρυούπολη. Χιώτης τόμ. Γ΄, σ. 282. 
• 1700. Παναγιωτόπουλος, 21. Cariopoli άνδρες 36 σε πληθυσμό 165. 
• 1692 Topping Cariopoli πλήρωνε φόρο σε Τούρκους και Βενετούς 37 ½ ρεάλια. 
• 18ος αιώνας: Χειρόγραφο Παπαδάκη: 1763 Μηνιάκοβα Νέα Καρυόπολι, στου Δημητράκου τους Νυκλιάνους, σ. 202. Ο Παπαδάκης στην Καρυούπολη γιάτρεψε τον Λουμάκη το Γιώργη. 
• 1805 Leake στο χάρτη του σημειώνεται η Καρυούπολη. 1805: Πέρασε ο Leake, σ, 252, 8, 263, 3, 4, 7, 280 
• 1829 Γαλλική Επιστημονική Αποστολή, Καρυούπολη κάτοικοι 154. 
• Επισκοπή Καρυουπόλεως: Ζερλέντης, σ. 35. 
• Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Ζ΄, σ. 132: Στον ναό Αγίου Γεωργίου τοιχογραφίες από Μιχαήλ Κληροδέτη 1863 (από Κελεφά;) 
• 1715 Ο Αντώνιος Καβαλιεράκης-Φωκάς κατοικούσε στην Καρυούπολη (ή Βαχό). Μέρτζιος, Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ’, σ. 281-285. 
• 1770 Ο Καρυουπόλεως παρακινεί τους Μανιάτες να συμπράξουν με τους Ρώσους. Σακελλαρίου, σ. 164 (Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Θ΄, σ. 16). 
• 1821: Κατάλογος Αναγνωσταρά: 300-600 στρατιώτες μπορούσε να στρατολογηθούν από την Καρυούπολη. 
• Ετζέογλου, Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Θ΄, σ. 3, «Καρυούπολις» εκτενώς. 
• Ό.π., σ. 12, είναι η πρώτη πόλη στη Μάνη που μνημονεύεται σε γραπτό κείμενο. 
• Ό.π., σ. 14: 1447 Ο Κυριακός Αγκωνίτης επισκέπτεται την Καρυούπολη. Ήταν εκεί ο Γ. Σοφιανός ως στρατοπεδάρχης. 
• Ό.π., σ. 18: Επισκοπή Καρυουπόλεως από 1340 μέχρι 1426. 
• Ό.π., σ. 24: Ναός Αγίου Νικολάου. 
• Ό.π., σ. 27: ναός Αγίου Γεωργίου εικονογράφηση 1793. 
• Ό.π., σ. 15: Σάθας, Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας τόμος έκτος σ. 65, 220. Χάρτης Πτολεμαίου. 
• 1615: Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Α΄, σ. 113: Αναφέρεται ο επίσκοπος Καρυουπόλεως αρχηγός αντιπροσωπείας Μανιατών. 
• Ό.π., σ. 357: Μοναστήρι Παλαιάς Καρυούπολης Άγιος Γεώργιος που πουλήθηκε στους Τζεροβίτες από τον πνευματικό Ανανία. (εννοεί τον Αϊ Γιώργη στα Βαρικά) 
• Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Γ΄, σ. 446: Κάτοικοι 154 (1828-1830). 
• Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Δ΄, σ. 232: Επίσκοπος Καρυουπόλεως Μακάριος (ίσως ο Γουράτος, γιατί αναφέρεται ότι ήταν από Κουτήφαρη, 
• Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ΄, σ. 281-5 και Μνήμων τόμ. Ε΄, (1975) σ. 4. 
• Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Ε΄, σ. 441, επίσκοπος Καρυούπολης στα Ορλωφικά. 
• Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Ζ΄, σ. 438, επίσκοπος Καρυουπόλεως επιστολή Αντώνμπεη Γρηγοράκη. 
• Λακωνικαί Σπουφαί τόμ. Η΄, σ. 434 Καρυούπολις. 
• Πελοποννησιακά τόμ Β΄, σ. 323, Καρυούπολη τοπωνύμιο Λακωνίας. 
• Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ΄, σ. 281 Καρυούπολη 1715, Αντ. Καβαλιεράκης. 
• Πελοποννησιακά τόμ. Ε΄, σ. 63, επισκοπή καρυουπόλεως. Ό.π., σ. 60 Καρυουπόλεως Βενέδικτος 1812,
• Πατριαρχέας Δίπτυχον, σ. ξζ’: Αναγνωσταράς γράφει ότι η περιοχή Καρυούπολης με τον Γεωργάκη Καβαλιεράκη (Φωκά) δίνει 300 στρατιώτες. 
• Ό.π., ξη΄: Ο Φιλήμων έχει την Καρυούπολη να δίνει 600 στρατιώτες με Τσιγκούριο και Καβαλιέρη (Ενώ ο Αναγνωσταράς έχει αυτούς τους δύο στο Βαθύ και Πασσαβά με τους 600 στρατιώτες. Ορθώς). 
• Πελοποννησιακά παράρτ, 13, σ. 525 και 537. Πύργος Καβαλιεράκη (Φωκά-Κοσονιάνων). 
• Στ. Καπετανάκη, Σύνορα Μάνης, σ. 400. 
• Βαγιακάκος: Ιμβραήμ εναντίον Μάνης, σ. 28, 42, 76, 81, 83, 
• Παλαιολόγεια-Πελοποννησιακά: τόμ. Α΄, σ. 181 Επίσκοπος Καρυουπόλεως.