Αναδημοσίευση της πρώτης επιστολής προς την Πύλη από το εξαίρετο βιβλίο «η οργή του Σουλτάνου» των Η. Κολοβού και Σ. Ιλιτζάκ.
Να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ιλιτζάκ για την άδεια αναδημοσίευσης της επιστολής αυτής καθώς και την αποστολή της πρωτότυπης επιστολής.
|
Portrait of Hurşit Pasha. Aikaterini Laskaridis Foundation. Adam de Friedel (1832) The Greeks, Twenty-four Portraits of the principal Leaders and Personages who have made themselves most conspicuous in the Greek Revolution, from the Commencement of the Struggle, Λονδίνο |
(HAT 38866)
Υπόμνημα του Βαλή της Ρούμελης Χουρσίτ Αχμέτ Πασά προς τον μεγάλο Βεζίρη Σεγίτ Αλή Πασά
22 Φεβρουαρίου / 6 Μαρτίου 1821«Αξιοσέβαστε, εκλαμπρότατε, μεγάθυμε, ευεργέτη, εξοχότατε κύριε μου,
Έλαβα μια επιστολή από τους {μουσουλμάνους} προεστούς (vucuh) της Τριπολιτσάς και δύο επιστολές από τον καιμακάμη του Μοριά {Μεχμέτ Σαλίχ Αγά}, που αναφέρουν ότι ο {Τεπελενλής} Αλή Πασάς, ο οποίος έχει προκαλέσει την οργή της Αυτού Μεγαλειότητας {του Σουλτάνου} έχει στείλει στασιαστές {mufsid}στον Μοριά που διαδίδουν ψευδείς φήμες και ξεσηκώνουν τους ραγιάδες. Ως αποτέλεσμα παρατηρούν ότι οι ραγιάδες προβαίνουν σε κινήσεις που δείχνουν ανταρσία {harekat-I reddiyye}, και για αυτόν τον λόγο μου ζητούν να στείλω στρατιώτες για την υπεράσπιση του Μοριά. Επιπλέον την επομένη δέχτηκα πολλές επιστολές ακόμα από τον καϊμακάμη και τους προεστούς που αναφέρουν ότι ο μπέης της Μάνης {Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης}, έλαβε 1000 πουγγιά {500.000} γρόσια για να αγοράσει στρατιωτικό εξοπλισμό από τους Ρώσους, ότι έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των απίστων της Μάνης και ότι ως εκ τούτου η πλειονότητα των ραγιάδων στην χερσόνησο έχει πάρει τα όπλα. Δεδομένου ότι τα γεγονότα ξεκίνησαν με υποκίνηση του Αλή Πασά μπορούμε να συναγάγουμε ότι αυτός τους προσέφερε τα 1.000 πουγγιά. Επίσης οι Μανιάτες βάσει ιδιοσυγκρασίας, είναι πολύ πιθανό ότι θα τολμήσουν να προβούν σε ανταρσία που θα υποκινήσει ο Αλή Πασάς. Από πλευράς μου διόρισα αμέσως έναν διοικητή (basbug) και έστειλα ένα ασκέρι με 1500 δικούς μου άνδρες στον Μοριά μέσω Ζητουνίου {Λαμίας}. Ωστόσο όπως γνωρίζει η Εξοχότητα Σας φυσική κλίση προς την στάση, δεν έχουν μόνο οι Μανιάτες αλλά και ορισμένοι κλέφτες που προηγουμένως είχαν καταφύγει στον Αλή Πασά. Εξάλλου έτσι βρήκε τον τρόπο αυτός να προκαλέσει στάση (fesad) των ραγιάδων.
Οι Μανιάτες δείχνουν ροπή προς τις ανέντιμες πράξεις και πρέπει κάπως να φοβηθούν.
Παρά την αποστολή των στρατιωτών που ανέφερα θα χρειαστεί να αγκυροβολήσουν στην Μάνη και κάποια αυτοκρατορικά πλοία όμως θα ήταν λάθος να μετακινηθεί όλος ο Αυτοκρατορικός Στόλος υπό τις διαταγές του αξιότιμου Καπουντανέ Αλή Μπέη {Νασούχ – Ζαντέ ή Καρά Αλή}.
Η κρισιμότητα της περίστασης προδήλως απαιτεί να αποπλεύσουν ταχύτατα από τον αυτοκρατορικό Ναύσταθμο {Tersane} τρία ή τέσσερα πλοία προκειμένου να περιπολούν τις ακτές της Μάνης.
Με βάση και την αναφορά του καϊμακάμη {του Μοριά, Μεχμέτ Σαλίχ Αγά}, σε περίπτωση που το Υψηλό Κράτος αντιληφθεί τυχόν ενέργειες που παραβιάζουν την συνθήκη ειρήνης εκ μέρους των Ρώσων ή άλλου κράτους θα πρέπει πάση θυσία να βρεθεί στον Μοριά ο βαλής {Κιοσέ Μεχμέτ Πασάς} και να σταλεί εκεί ισχυρό στράτευμα. Όπως εξήγησα και παραπάνω οι ενέργειες των Μανιατών είναι αρκετά πιθανό να έχουν προκληθεί και κατόπιν υποκίνησης από τον Αλή Πασά. Οποιαδήποτε εκδοχή κι αν ισχύει καλό θα ήταν να περιπολούν στις ακτές της Μάνης τρία ή τέσσερα πλοία.
Οι επιστολές στις οποίες αναφέρομαι έφτασαν την ημέρα που θα αναχωρούσα από τα Τρίκαλα.
Έτσι η προετοιμασία για την αποστολή των στρατιωτών στο Μοριά με κράτησε στα Τρίκαλα δύο μέρες ακόμη. Στο υπόμνημα μου επισυνάπτω τις επιστολές και τις υποβάλλω στην Εξοχότητα σας.
Η υπόθεση παρουσιάζεται στην κρίση της Εξοχότητας Σας, στον αξιοσέβαστο, εκλαμπρότατο, μεγάθυμο, ευεργέτη, εξοχότατο κύριο μου (στον μεγάλο βεζίρη).
1 Τζεμαζιουλάχιρ 1236
{Σφραγίδα} Χουρσίτ Αχμέτ»
|
Οθωμανικά πλοία το 1820 |
Η συγκεκριμένη επιστολή αποτελεί την πρώτη από μια δέσμη επιστολών από το Οθωμανικό αρχείο της Κωνσταντινούπολης οι οποίες εκδόθηκαν πρόσφατα σε βιβλίο με τίτλο «Η Οργή του σουλτάνου».
Η ίδια η επιστολή αποτελεί ένα σοβαρότατο ντοκουμέντο που μας αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν οι Οθωμανοί Τούρκοι τις διεργασίες πριν την ελληνική επανάσταση.
Από την επιστολή αυτή προκύπτουν πολλά συμπεράσματα που αφορούν την Μάνη, τον Αλή Πασά, τις υποψίες των Τούρκων καθώς και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου.
Η πρώτη σημαντική παρατήρηση που συνάγεται από την ανάγνωση της παραπάνω επιστολής είναι πως οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν σχετικά καλή γνώση της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στην Πελοπόννησο αλλά και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο.
Γνωρίζουν τις προεπαναστατικές διεργασίες που γίνονται στην Μάνη αλλά και την κινητοποίηση των κλεφτών σε διάφορα μέρη. Ωστόσο παρατηρούμε ότι ο Χουρσίτ στην επιστολή του αυτή κατονομάζει ως κύριο υπεύθυνο ενδεχόμενης εξέγερσης των Ελλήνων τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Ως δεύτερη πιθανότητα θεωρεί την εμπλοκή των Ρώσων στα ελληνικά πράγματα πιθανόν ως ομόδοξους όπως συνέβη στα Ορλοφικά. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν φαίνεται να υποπτεύονται μια καθαρά εθνικού τύπου επανάσταση.
Χαρακτηριστικά είναι αυτά που γράφει στα απομνημονεύματα του ο Κ. Δεληγιάννης «Οι Τούρκοι έλαβον διαφόρους υπονοίας και ειδήσεις από πολλά μέρη ότι οι προκριτώτεροι των προεστών ευρισκόμενοι εις τας επαρχίας των έκαμαν επιχείρημα τας κοινάς συνελεύσεις των υποδεεστέρων προκρίτων και προεστώτων και ευλογοφανεί λόγω δια την υπηρεσίαν δήθεν και κατηχούν τους πάντας και ενεργούν Επανάστασιν εις όλην την Πελοπόννησον.
Αυτά τα έγραφαν και όλοι οι Τούρκοι από τας επαρχίας εις μπέηδες και αγάδες της Τριπολιτσάς».
Η Τρίπολη ως διοικητικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου είναι λογικό να αποτελεί και κέντρο ζυμώσεων και συζητήσεων οι οποίες είναι φυσικό να περιβάλλουν και την μελλοντική επανάσταση.
Η δεύτερη σημαντική παρατήρηση είναι η γνώμη των Οθωμανών για την Μάνη και τους Μανιάτες. Αναφέρουν ότι λόγω ιδιοσυγκρασίας ο τόπος και οι άνθρωποι έχουν ροπή προς ανέντιμες πράξεις και πρέπει προληπτικά να φοβηθούν διότι είναι πολύ πιθανόν να εξεγερθούν καθώς φέρουν και οπλισμό. Εδώ γίνεται αντιληπτό πως ο Χουρσίτ γνωρίζοντας ως πρώην Βαλής της Πελοποννήσου την τοπική κατάσταση αλλά και το φιλελεύθερο πνεύμα των Μανιατών ανησυχεί ιδιαιτέρως.
Παραινεί τον μεγάλο Βεζίρη (πρωθυπουργό) να στείλει πολεμικά πλοία πέριξ της χερσονήσου της Μάνης προκειμένου να περιπολούν προληπτικά αλλά και να καταστείλουν σε περίπτωση που χρειαστεί τυχόν εξέγερση στην Μάνη.
Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περιοχή αυτή την περίοδο του 1821 ήταν από τις πιο πυκνοκατοικημένες και οπλισμένες ενώ στην προηγούμενη μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων τα Ορλοφικά πρωτοστάτησε. Όλοι οι παραπάνω λόγοι συνέτρεχαν στον προληπτικό περιορισμό της.
Η τρίτη παρατήρηση έχει να κάνει με την βαρύτητα της προσωπικότητας του Αλή Πασά Τεπελενλή ο οποίος ήταν τόσο ισχυρός εκείνη την εποχή που αν και οι Οθωμανοί Τούρκοι γνώριζαν για πιθανή εξέγερση των Ελλήνων κινήθηκαν δραστικά εναντίον του συγκεντρώνοντας ένα μεγάλο στρατό (80.000 περίπου) και αναβαθμίζοντας τον Χουρσίτ Πασά σε μπεηλέρμπεη της Ρούμελης ώστε να πολιορκήσει το κάστρο των Ιωαννίνων.
Ωστόσο δεν έμειναν άπρακτοι μπροστά στην ελληνική κινητικότητα. Καλούν με πρόσχημα να υποβάλλουν τα σέβη τους στην Τριπολιτσά τους προεστούς της Πελοποννήσου.
Σε περίπτωση άρνησης θα είχαν αφορμή για περαιτέρω μέτρα εναντίον των Ελλήνων ενώ αν πήγαιναν θα είχαν δέσμιους τους επικεφαλείς των Ελλήνων.
Έτσι το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου του 1821 εμφανίστηκαν στην Τρίπολη 16 πρόκριτοι και 8 αρχιερείς οι οποίοι με το ξέσπασμα της Επανάστασης αιχμαλωτίστηκαν.
Ωστόσο αυτό δεν κατέστη δυνατό να σταματήσει το νερό που ήδη είχε μπει στο αυλάκι.
|
Το πρωτότυπο της επιστολής (ευχαριστώ πολύ τον Σοκρού Ιλιτζάκ για την αποστολή υλικού) |
Πηγές :