5 Σεπτεμβρίου 2022

Η επαρχία Φωκά

Το όνομά της οφείλει στην οικογένεια των Φωκάδων, που κατοικούσαν στην Παλαιά Καρυούπολη με το Βυζαντινό κάστρο και την έδρα επισκόπου, ο οποίος υπαγόταν στη Μητρόπολη Λακεδαιμονίας. Αργότερα οι Φωκάδες κατοίκησαν τη Νέα Καρυούπολη ή Μηνιάκοβα. Στην Παλαιά Καρυούπολη, που βρισκόταν μεταξύ του Βαχού και της Τσεροβάς (Δροσοπηγής), υπήρχε παλαιό φρούριο από τα Βυζαντινά χρόνια.
Σήμερα υπάρ-χουν εκεί ελάχιστα υπολείμματα και ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Νοτιοανατολικά της Τσεροβάς είναι το ύψωμα Τρικεφάλι, από το οποίο εξόρμησαν οι Μανιάτες στα Ορλωφικά, το 1770, και όπως αναφέρεται κατανίκησαν τους Τουρκαλβανούς που είχαν εισχωρήσει στη Μάνη..
Είναι γνωστό ότι η οικογένεια Φωκά ήταν βυζαντινής καταγωγής και κατά τη βενετοκρατία του Μοριά (1685-1715) ο Θωμάς Φωκάς πήρε τον τίτλο του ιππότη το 1695 (από λανθασμένη ανάγνωση της χρονολογίας έχει γραφεί το 1495).
Πιθανώς ήταν γιός του ο Αντώνης Καβαλιεράκης-Φωκάς ο οποίος το 1715, όταν οι Τούρκοι καταλάμβαναν το Μοριά, έκανε στο σπίτι του συγκέντρωση αντιπροσώπων της Μάνης και ο γιατρός του Μυστρά Ηλίας Δόξας τους έπεισε να ζητήσουν από τους Τούρκους συνθηκολόγηση, όπως και έγινε. Έκτοτε ανέλαβε καπετάνιος της Κάτω Μάνης.
Στην επαρχία Φωκά υπάγονται τα χωριά Βαχός, Σκάλα, Τζεροβά (Δροσοπηγή), Νεοχώρι, Καυκί, Μηνιάκοβα ή Νέα Καρυούπολη. Τον Αύγου-στο του 1826 στη Νέα Καρυούπολη, το Καυκί και το Νεοχώρι προβλήθηκε άμυνα από τους Μανιάτες στον στρατό του Ιμπραήμ.
Αφού κάμφθηκε και υποχώρησε η πρώτη γραμμή άμυνας γύρω από την Καρυούπολη, στα-μάτησε τους Αιγυπτίους η δεύτερη γραμμή στον Παρασυρό και στο μονα-στήρι του Αγίου Γεωργίου της Λευκής Συκιάς.
Στην ίδια επαρχία είναι τα μοναστήρια της Παναγίας της Καταφυγιώτισσας και της Παναγίας της Κοτρωνίτισσας.

ΚΑΡΥΟΥΠΟΛΗ

  • Χωρογραφικοί πίνακες του Hopf, σ. 203: 1463: 21. Caripoli in Brazzo du Maina.
  • Ό.π., σ. 205-6 από το 1471: 111. Caripoli με το σημείο R που σημαίνει ότι το κάστρο ήταν ερειπωμένο
  • Bouchon 1471,1474, Cariporti
  • 1618: αναφέρεται στη στατιστική του Π. Μέδικου Cariopoli Vescovato με 20 σπίτια. Δηλαδή είναι τόπος διαμονής του επισκόπου.
  • 1655. Χασιώτης σ. 155: Caropogli
  • 1670. Ε. Τσελεμπί Πελοποννησιακά τόμ. ΙΔ΄, σ. 300 Βλέπε σχετικά στην Καρέα.
  • 1684 Πρόσκληση στο Μοροζίνη από Καρυούπολη. (Μήπως Καρέα;) Χιώτης τόμ. Γ΄, σ. 282.
  • 1700. Παναγιωτόπουλος, 21. Cariopoli άνδρες 36 σε πληθυσμό 165.
  • 1692 Topping Cariopoli πλήρωνε φόρο σε Τούρκους και Βενετούς 37 ½ ρεάλια.
  • 18ος αιώνας: Χειρόγραφο Παπαδάκη: 1763 Μηνιάκοβα Νέα Καρυόπολι, στου Δημητράκου τους Νικλιάνους, σ. 202. Ο Παπαδάκης στην Καρυούπολη γιάτρεψε τον Λουμάκη το Γιώργη.
  • 1805 Leake στο χάρτη του σημειώνεται η Καρυούπολη. 1805: Πέρασε ο Leake, σ, 252, 8, 263, 3, 4, 7, 280
  • 1829 Γαλλική Επιστημονική Αποστολή, Καρυούπολη κάτοικοι 154.
  • Επισκοπή Καρυουπόλεως: Ζερλέντης, σ. 35.
  • Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Ζ΄, σ. 132: Στον ναό Αγίου Γεωργίου τοιχογραφίες από Μιχαήλ Κληροδέτη 1863 (από Κελεφά;)
  • 1715 Ο Αντώνιος Καβαλιεράκης-Φωκάς κατοικούσε στην Καρυούπολη (ή Βαχό). Μέρτζιος, Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ’, σ. 281-285.
  • 1770 Ο Καρυουπόλεως παρακινεί τους Μανιάτες να συμπράξουν με τους Ρώσους. Σακελλαρίου, σ. 164 (Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Θ΄, σ. 16).
  • 1821: Κατάλογος Αναγνωσταρά: 300-600 στρατιώτες μπορούσε να στρατολογηθούν από την Καρυούπολη.
  • Ετζέογλου, Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Θ΄, σ. 3, «Καρυούπολις» εκτενώς.
  • Ό.π., σ. 12, είναι η πρώτη πόλη στη Μάνη που μνημονεύεται σε γραπτό κείμενο.
  • Ό.π., σ. 14: 1447 Ο Κυριακός Αγκωνίτης επισκέπτεται την Καρυούπολη. Ήταν εκεί ο Γ. Σοφιανός ως στρατοπεδάρχης.
  • Ό.π., σ. 18: Επισκοπή Καρυουπόλεως από 1340 μέχρι 1426.
  • Ό.π., σ. 24: Ναός Αγίου Νικολάου.
  • Ό.π., σ. 27: ναός Αγίου Γεωργίου εικονογράφηση 1793.
  • Ό.π., σ. 15: Σάθας, Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας τόμος έκτος σ. 65, 220. Χάρτης Πτολεμαίου.
  • 1615: Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Α΄, σ. 113: Αναφέρεται ο επίσκοπος Καρυουπόλεως αρχηγός αντιπροσωπείας Μανιατών.
  • Ό.π., σ. 357: Μοναστήρι Παλαιάς Καρυούπολης Άγιος Γεώργιος που πουλήθηκε στους Τζεροβίτες από τον πνευματικό Ανανία.
  • Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Γ΄, σ. 446: Κάτοικοι 154 (1828-1830).
  • Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Δ΄, σ. 232: Επίσκοπος Καρυουπόλεως Μακάριος (ίσως ο Γουράτος, γιατί αναφέρεται ότι ήταν από Κουτήφαρη,
  • Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ΄, σ. 281-5 και Μνήμων τόμ. Ε΄, (1975) σ. 4.
  • Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Ε΄, σ. 441, επίσκοπος Καρυούπολης στα Ορλωφικά.
  • Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Ζ΄, σ. 438, επίσκοπος Καρυουπόλεως επιστολή Αντώνμπεη Γρηγοράκη.
  • Λακωνικαί Σπουφαί τόμ. Η΄, σ. 434 Καρυούπολις.
  • Πελοποννησιακά τόμ Β΄, σ. 323, Καρυούπολη τοπωνύμιο Λακωνίας.
  • Πελοποννησιακά τόμ. Γ-Δ΄, σ. 281 Καρυούπολη 1715, Αντ. Καβαλιεράκης.
  • Πελοποννησιακά τόμ. Ε΄, σ. 63, επισκοπή καρυουπόλεως. Ό.π., σ. 60 Καρυουπόλεως Βενέδικτος 1812,
  • Πατριαρχέας Δίπτυχον, σ. ξζ’: Αναγνωσταράς γράφει ότι η περιοχή Καρυούπολης με τον Γεωργάκη Καβαλιεράκη (Φωκά) δίνει 300 στρατιώτες.
  • Ό.π., ξη΄: Ο Φιλήμων έχει την Καρυούπολη να δίνει 600 στρατιώτες με Τσιγκουριό και Καβαλιέρη (Ενώ ο Αναγνωσταράς έχει αυτούς τους δύο στο Βαθύ και Πασσαβά με τους 600 στρατιώτες. Ορθώς).
  • Πελοποννησιακά παράρτ, 13, σ. 525 και 537. Πύργος Καβαλιεράκη (Φωκά-Κοσονιάνων).
  • Στ. Καπετανάκη, Σύνορα Μάνης, σ. 400.
  • Βαγιακάκος: Ιμβραήμ εναντίον Μάνης, σ. 28, 42, 76, 81, 83,
  • Παλαιολόγεια-Πελοποννησιακά: τόμ. Α΄, σ. 181 Επίσκοπος Καρυουπόλεως.

ΤΣΕΡΟΒΑ - ΔΡΟΣΟΠΗΓΗ

  • 1700 Παναγιωτόπουλος, 22. Cerova άνδρες 63 σε πληθυσμό 241.
  • 1692 Topping, Cottrona e Cerova πλήρωναν φόρο στους Τούρκους 70 και στους Βενετούς 52 ρεάλια. (Κοτρώνα ήταν η Παλαιά Τσεροβά).
  • Δημητράκου, Νυκλιάνοι, σ. 214, στο χειρόγραφο του Παπαδάκη αναφέρεται Τζεροβά.
  • Νηφάκης, Τζεροβά στίχ, 42.
  • 1806 Υποσχετικό στον Αντώνμπεη: Τζεροβίτες Φουκάς.
  • 1813 Πουκεβίλ, Zer(o)va διέθετε 50 πολεμιστές εκστρατείας και στον τόπο τους 100.
  • Γαλλική Επιστημονική Αποστολή, κάτοικοι 247.
  • Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Γ΄, σ. 455: Παναγία η Καταφυγιώτισσα στην περιφέρια της Τσεροβάς. Επί λίθου χαραγμένη η χρονολογία 1696.
  • Ό.π., σ. 446, κάτοικοι 247 (1828-30)
  • Ό.π., σ. 200, χωριό Τζεροβά, πόλεμος.
  • Λακωνικαί Σπουδαί, τόμ. Ζ΄, σ. 132, τοιχογραφίες από Παναγιώτη Κληροδέτη. Στην Παναγία Τσεροβάς 1768;
  • Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Θ΄, σ. 23, ναός Παναγίας αναφέρεται (1788) Μακάριος επίσκοπος Καρυουπόλεως.
  • Λακωνικαί Σπουδαί τόμ. Η΄, σ. 435, Καλόφρονες από την Τσεροβά (Καποδιστριακοί) Βασίλειος Πολιτάκος και Αθανάσιος Γκενάκος.
  • Πελοποννησιακά, παράρτημα 13, σ. 264, Τσεροβά: Κληροδέτης αγιογράφος.
  • Στ. Καπετανάκη, Σύνορα Μάνης, σ. 400.
  • 1805 Leake σ. 258.

ΦΩΚΑΣ - ΦΟΥΚΑΣ
  • 1806 Υποσχετικό στον Αντώνμπεη, Φουκάς: Βαχιώτες, Σκαλιώτες, Τζεροβίτες, Νεοχωρίτες, Καυκιώτες, Μηνιακοβίτες.
  • 1805 Leake, σημειώνει το Φωκάδες στη θέση της Γέρμας.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΦΩΚΑ.
  • Βυζαντινή οικογένεια που απαντά σε πολλά μέρη του Ελλαδικού χώρου και το όνομά της φέρει περιοχή της Μάνης.
  • Πιθανώς είχε δοθεί ως πρόνοια σε ομώνυμο άρχοντα, περιλαμβάνουσα τα ακόλουθα χωριά: Καρυόπολη, Βαχός, Τσεροβά, Νιοχώρι, Καυκί, Μηνιάκοβα και Σκάλα. Ανωνύμου, Τζανέτμπεης Γρηγοράκη, σ. 46. Στη Μάνη αναφέρεται και ως Φουκάς (βλέπε λέξη) από το 1547. Στο χάρτη του Άγγλου περιηγητή W. Leake σημειώνεται Φωκάδες στη θέση του χωριού Γέρμας. Βλέπε: Δ.Βαγιακάκου, Βυζαντινά ονόματα και επώνυμα εκ Μάνης, Πελοποννησιακά 3-4(1958-9)214.
  • Το όνομα Φωκάς αναφέρεται για πρώτη φορά? στη Μάνη το 1495* *(φυσικά είανι λαθος το ετος το σωστό είναι 1695) με δογικό έγγραφο απονέμεται ο τίτλος του ιππότη του Αγίου Μάρκου και κάθε αξίωμα του τάγματος αυτού στον πρόκριτο της Κελεφάς Καπετάν Θωμά Φωκά για την αφοσίωσή του προς τη Βενετία κατά τους πολέμους της Δημοκρατίας αυτής εναντίον των Τούρκων.
  • Εφημερίδα "Αυγή" της 5 Οκτωβρίου 1861 και Δ.Βαγιακάκου, Πελοποννησιακά, τ. 3-4, σ. 214.
  • Το 1547 αναφέρεται η Αντρεού Φουκού (το όνομα του συζύγου της ήταν Ανδρέας Φουκάς) σε πωλητήριο έγγραφο από την περιοχή της Ανδρούβιστας (τ. δήμος Καρδαμύλης). Στ.Σκοπετέα Ε.Α.Ι.Ε.Δικαίου 3(1950)70.
  • Στις 8 Μαρτίου 1571 αναφέρεται ο Καλόποθος Φωκάς (Καλόποθο Φούκα) ως ένας από τους αντιπροσώπους των Μανιατών προς τον Δόγη της Βενετίας. Στις 14 Μαϊου του ιδίου έτους σε απόφαση της βουλή της Βενετίας αναφέρεται πάλι το όνομα του Καλόποθου Φουκά. Κ.Ντόκου, Λακ. Σπ., τ. 1, σσ. 262 και 265.
  • Τον Ιανουάριο 1576 ο Αντώνιος Φουκάς, Antonio Fuca, υπέγραψε αναφορά- έκκληση προς τους Βενετούς και ζητούσε την απελευθέρωση του Μανιάτη θανατοποινίτη Νικολού Βαρυκέφαλου. Κ.Τσικνάκη, Λακ. Σπ., τ. 10, σ. 228 κ.ε.
  • Στις 3 Αυγούστου 1582 οι Μανιάτες απευθύνθηκαν στον Πάπα της Ρώμης και ζήτησαν να μεσολαβήσει στους ισχυρούς για να ελευθερωθεί ο Μοριάς. Μεταξύ των υπογραφών πρώτη είναι του Καλόποθου Φουκά. Σπ.Λάμπρου, Ν. Ελληνομνήμων, 2(1905)397. Απ.Δασκαλάκη, Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 44.
  • Σε έκκληση των Μανιατών προς τον βασιλέα της Ισπανίας Φίλιππο για παροχή βοηθείας υπογράφουν οι "Christo focas, Antoni foca και Micheli foca di Calapoto". Δ.Βαγιακάκου, ό.π., σ. 215.
  • Το 1590 αναφέρεται στη Ζάκυνθο εγκατάσταση της οικογένεια Φουκά από το χωριό Χαριά και το 1638 από το χωριό Πραστίο. Επίσης στο χωριό Τραγάκι της Ζακύνθου υπάρχει τοπωνύμιο "Φουκά". Λ.Ζώη, Λεξικόν Ιστορικόν-Βιογραφικόν Ζακύνθου, σ. 686.
  • Το 1618 οι Μανιάτες έστειλαν ως αντιπρόσωπό τους στο δούκα του Νεβέρ τον Πέτρο Μέδικο-Γιατρό και μεταξύ των υπογραφών τους είναι και του Πατρίκιου Φωκά. Κ.Σάθα, Τουρκοκρατουμένη Ελλάς, σ. 206-7 και για τη φωτογραφία του εγγράφου βλέπε: Στεφ.Παπαδόπουλου, Η κίνηση του Δούκα του Νεβέρ, έναντι σ. 145. Απ.Δασκαλάκη, Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 68.
  • Το 1683 αναφέρεται στη Ζάκυνθο η βάφτιση του Γεωργίου γιού του Γιάννη Φουκά-Μηλιανίτη και οι ανάδοχοί του, όπως συνηθιζόταν στη Μάνη, του έκαναν δώρα. Δ.Βαγιακάκου, Ε.Α.Ι.Ε.Δικαίου 5(1954)36.
  • Το 1690 αναφέρεται σε βενετικό έγγραφο ο καπετάν Πατρίκιος Φωκάς ο οποίος κατοικούσε στην περιοχή (καστελανία) της Κελεφάς. Σ.Κουγέα, Πελοποννησιακά, τ. 2, σ. 427.
  • Το 1699 σε πωλητήριο έγγραφο από την περιοχή της Ανδρούβιστας αναφέρεται η Φούκαινα. Στ.Σκοπετέα, ό.π., σ. 79.
  • Το 1704 από τα Βαρούσια αναφέρεται η Φουκού με ετήσια παραγωγή μία βαρέλα λάδι. Κ.Κόμη, Βενετικά κατάστιχα, σ. 134.
  • Το 1704 έγιναν παραχωρήσεις κτημάτων από τη βενετική διοίκηση και νοίκιασε τη φορολογία της περιοχής του Πασαβά ο καβαλιέρης Θωμάς Φωκάς (Focha, Foca, Fuca). Κ.Κόμη, Βενετικά κατάστιχα, σσ. 81, 88, 89, 94. (Βλέπε καβαλιέρ Θωμάς)
  • Το 1715 οι Τούρκοι εισέβαλαν στο μοριά και με μεγάλη ευκολία καταλάμβαναν τα κάστρα των Βενετών. Ο ιατρός Ηλίας Δόξας από το Μυστρά παρακίνησε τους Μανιάτες να συνθηκολογήσουν με τους Τούρκους και να αποφύγουν μια άσκοπη θυσία, αφού οι Τούρκοι ήταν πανίσχυροι και οι Βενετοί ανίσχυροι και ανίκανοι να αντισταθούν στους εισβολείς. Επίσκοποι και καπετάνιοι συγκεντρώθηκαν στην Καρυούπολη ή στο Βαχό στο σπίτι του Αντωνίου Φωκά-Καβαλιεράκη (πιθανώς ήταν γιός του καβαλιέρη Θωμά Φωκά) και αποφάσισαν να στείλουν πρεσβεία στους Τούρκους. Ανέλαβαν την υποχρέωση να εξώσουν τους Τούρκους από τη Μάνη μόνοι τους, χωρίς να εισβάλλει τουρκικός στρατός στον τόπο τους και να παραδόσουν τα κανόνια και τα άλλα υλικά. Οι Τούρκοι θα επέβλεπαν την καταστροφή των κάστρων. Κ.Μέρτζιου, Πελοποννησιακά τ. 3-4, σσ. 281 και 185. Αργότερα το όνομα Φωκάς λησμονήθηκε και επικράτησαν το Καβαλιεράκης και το Κοσονάκος. Σ.Κουγέα, Πελοποννησιακά, τ. 2, σ. 459 και τ. 3-4, σ. 329.
  • Το 1718 ο Αντώνιος Καβαλιεράκης-Φωκάς, που λέγεται και Κοσονάκος, μαζί με τον Ξάνθο Γιατρό από τη Μηλιά πήγαν στη μονή της Τίμιοβας και συνάντησαν τον καπετάν Γιαννάκη Κουτήφαρη, τον οποίο και δηλητηρίασε ο Ξάνθος Γιατρός με ένα τσαμπί σταφύλι που στη μια του πλευρά είχε δηλητήριο. Σ.Κουγέα, Πελοποννησιακά, τ. 2, σ. 459 και τ. 3-4, σ. 329.
  • Η οικογένεια Φωκά-Καβαλιεράκη-Κοσονάκου κατοικούσε στην Καρυούπολη και στα χρόνια της επανάστασης του 1821 ανέδειξε: α) το Δημήτριο Καβαλιεράκη, ο οποίος το 1825 έγινε αντιστράτηγος και μετά την απελευθέρωση αναγνωρίστηκε ως λοχαγός (αξιωματικός Ε΄ τάξεως) με αριθ. μητρ. 744. Κ.Πίτσιου, Λακωνικές σελίδες, σ. 85 και β) το Θεόδωρο Καβαλιεράκη, ο οποίος αναγνωρίστηκε ως ανθυπολοχαγός (αξιωματικός Ζ΄ τάξεως) με αριθ. μητρ. 2558. Κ.Πίτσιου, ό.π., σ. 87.
  • Ο Δημήτριος Φωκάς ή Φουκάς ήταν από την Αθήνα, ανήκε στην 4η κοινωνική τάξη και εγκαταστάθηκε στο Μυστρά από το 1684. Κ.Μέρτζιου και Θ.Παπαδοπούλου, Ο Μυστράς εις τα Αρχεία της Βενετίας, Λακωνικαί Σπουδαί 12(1994)169 και 179. Το 1700 συνυπέγραψε δήλωση ότι είχε ζημιά στην ενοικίαση δημοσίων κτημάτων, ό.π., σ. 299.

ΠΑΠΑΔΟΘΩΜΑΚΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ.
  • Στις 11 Ιανουαρίου 1827 υπέγραψε ως πληρεξούσιος Σπάρτης. Απ.Δασκαλάκη, Αρχείον Τζωρτζάκη - Γρηγοράκη, σ. 262.
  • Οικισμός Παπαδοθωμάκου υπήρχε δυτικά της Τσεροβάς. Στ.Πατρικουνάκου, Βαχός Μάνης, Αθήνα 1999, σσ. 17 και 34.

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
8. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΜΑΝΙΑΤΩΝ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Τα σχόλια σας....συντροφιά μας.