ΤΑΙΝΑΡΟΝ, ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΑΔΟΥ
Ή παράδοση αύτη είναι δημοσιευμένη άπό τον Ν. Πολίτη, στίς «Παραδόσεις» τόμ. Α', με αριθμό 989 και με τίτλο «Ό Μιχαήλ δ "Αρχάγγελος, Μάνη». Γίνεται φανερό από τον αριθμό, ότι ή παράδοση βρίσκεται στο δεύτερο εκείνο μέρος του βιβλίου του πού έχει μείνει έως και σήμερα δίχως σχόλια. Δεν μας είναι όμως δύσκολο να προχωρήσουμε, έστω και χωρίς βοηθήματα.
Πρώτα-πρώτα, το κείμενο μας βεβαιώνει ότι στην άκρη στο Ταίναρο υπάρχει μια σπηλιά πού οδηγεί βαθειά στή γη. Και δεύτερο, ότι άπό εκεί ό Μιχαήλ ό Αρχάγγελος ανεβοκατεβαίνει μέσα στά έγκατα της γης και φέρνει επάνω ψυχές πού ήταν αμαρτωλές και συχωρέθηκαν, ή ρίχνει εκεί ψυχές βαρειά κολασμένες, όπως είναι οι ψυχές τών βιαιοθανάτων πού ζητούν εκδίκηση ή και γενικά, όπως παρουσιάζονται οί βρικόλακες.
Άλλα, σύμφωνα μέ μιαν άλλη αρχαία μαρτυρία, από τήν ίδια είσοδο κατέβηκε στον Άδη και ό πικραμένος Όρφέας. Ήταν ό καιρός πού είχε χάσει την αγαπημένη Ευρυδίκη του. Απαρηγόρητος, έφθασε κάποτε στό Ταίναρο και επιχείρησε νά κατέβη στον Άδη. Είχε μαζί του τήν αλάθητη λύρα, και όπλο του σπουδαίο το θεϊκό τραγούδι του, αυτό πού και πέτρες ράγιζε καί τ' άγρια θηρία τά έκανε νά ζυγώνουν ήμερα καί γαλήνια. Ήταν τόσος ό ανθρώπινος πόνος, πού εκφραζόταν μέ το μοιρολόγι του Ορφέα, ώστε καί αυτοί οί ανελέητοι Θεοί του Κάτω Κόσμου συγκινήθηκαν. Δέχθηκαν μάλιστα τήν ικεσία του Όρφέα, νά ξαναπάρη συντροφιά της ζωής του τήν Ευρυδίκη. Έβαλαν όμως έναν αμετακίνητο όρο, τόν ακόλουθο : Εκείνος θά φύγη πρώτος γιά τον 'Απάνω Κόσμο, καί πίσω θά τόν ακολουθήσουν ή Ευρυδίκη και ό εκτελεστής του όρου Έρμής. Καί ό όρος έλεγε ότι ό Όρφέας, ώσπου νά φθάσουν έξω στή γή καί στό φώς του ήλιου, οφείλει νά μή γυρίση νά κοιτάξη προς τά πίσω. Νά μή γυρίση σέ καμιά περίπτωση, γιατί αλλιώς θά ίδή βέβαια γιά μιά στιγμή τήν αγαπημένη του, αλλά νά το ξέρη, δέν θά τήν ξαναϊδή ποτέ πιά. Καί, αν αυτόν τόν απλό όρο τόν παραβή, νά το ξέρη άπό τώρα, ότι κανένας δέν θά του έχη φταίξει παρά μόνο ό εαυτός του καί ή απερίσκεπτη ανυπομονησία του.
Πέρασαν αιώνες από εκείνους τους καιρούς. Πέρασαν ολόκληρες χιλιετηρίδες. Και όμως, όπως δέν άλλαξαν οί βράχοι του Ταινάρου καί τά βουνά της Μάνης, όμοια θαρρείς ότι δέν άλλαξε και το αρχαίο παραμύθι. Ή ουσία του έμεινε «περίπου» ή ίδια.
Μόνο ή επιφάνεια τών πραγμάτων άλλαξε χρώμα, παίρνοντας το χρώμα της χριστιανικής εποχής. Έτσι τώρα, αντί νά είναι εκεί ο φτερωτός Έρμης, ό αρχαίος ψυχοπομπός, σήμερα βρίσκεται ο «Μιχαήλ ό Αρχάγγελος», ό φανταστικός χριστιανικός ψυχοπομπός. Όπως όμως έκανε και εκείνος, όμοια καί αυτός τώρα λέγεται ότι άλλοτε ανεβάζει ψυχές από τόν Αδη, όπως ανέβαζε ό αρχαίος τήν Ευρυδίκη, και άλλοτε κατεβάζει κάτω στά σκοτεινά Τάρταρα τις ψυχές τών τιμωρημένων.
Αξίζει νά σημειώσω ιδιαίτερα μιά πληροφορία, τήν επόμενη : «Εκεί κοντά στην άκρη στο Ταίναρο υπάρχει σήμερα μιά σπηλιά και μαζί μιά μικρή έκκλησούλα, πού είναι αφιερωμένη στους «Αγίους Ασωμάτους»». Άγιοι Ασώματοι όμως είναι ό Γαβριήλ και ό Μιχαήλ, οι δύο Αρχάγγελοι. Γίνεται έτσι φανερό ότι μιά τριάδα μαρτυριών συγκεντρώνεται στο σημείο εκείνο. Πρώτη είναι ή ελληνική θρησκεία, πού τοποθετεί σέ σπήλαιο του Ταινάρου τήν είσοδο του Αδη, παρ' όλο πού αρχαιολογικές έρευνες δέν έχουν καθορίσει σέ ποιο ακριβώς σημείο ήταν ή είσοδος και ή λατρεία. Δεύτερος είναι ό νέο-ελληνικός θρύλος τών κατοίκων της Μάνης, πού ορίζει ότι στον ίδιο τόπο βρίσκεται καί σήμερα ή είσοδος γιά τόν Κάτω Κόσμο. Καί τρίτη είναι ή χριστιανική λατρεία, πού εντοπίζει σέ μιά σπηλιά του ίδιου ακρωτηρίου τή λατρεία καί τήν εκκλησία του χριστιανικού ψυχοπομπού. Άπό εκείνη τήν εκκλησιά καί τή σπηλιά αρχίζει ή λατρευτική δικαιοδοσία καί το βασίλειο του «Μιχαήλ Αρχάγγελου». Μόνος αυτός μπορεί νά μπαίνη καί νά βγαίνη ελεύθερος στον μαύρο Αδη, ελεύθερος καί κυρίαρχος πάνω στις ψυχές. Ιδού ή μικρή εκκλησία του στή σπηλιά. Οί ζωντανοί λοιπόν ας το έχουν ύπ' όψη τους καί ας φροντίζουν νά τόν εξευμενίζουν λατρευτικά. Κάποτε μπορεί νά περάσουν άπό τήν ίδια είσοδο, είτε οί ίδιοι, είτε οί νεκροί συγγενείς τους. Καί έχει μεγάλη σημασία, έναν τέτοιο πανίσχυρο ψυχοπομπό, κληρονόμο μιας τοπικής παράδοσης χιλιετήρίδων, νά τόν συνάντησης «ίλεον» καί σπλαχνικόν μαζί σου.
Ιδού λοιπόν ένας απομονωμένος ακραίος ελληνικός τόπος, πού κρατάει ζωντανή τή μνήμη τριών χιλιετηρίδων. Καί δέν τήν κράτησε μέ αρχαίους ναούς καί μέ αγάλματα αφού αυτά οι χριστιανοι τα κατέστρεψαν, αλλά μέ κάτι πιο ιδιότυπο καί ίσως σπουδαιότερο. Τήν κράτησε ζωντανή μέσα στην ψυχή τών κατοίκων του και στή λατρεία τους. Στην ψυχή τους, μέ ένα θρύλο αρχαίας καταγωγής. Καί στή λατρεία τους, μέ μιαν χριστιανική έκκλησία πού δέν έπαψε ποτέ νά λειτουργιέται. Πίσω άπό το εικόνισμα του Μιχαήλ Αρχάγγελου βλέπω τόν Έρμη και τόν Πλούτωνα. Καί πίσω άπ' όλους αυτούς, μέ συγκίνηση βλέπω όρθιον τόν Ελληνισμό τών χιλιετηρίδων.
Φωτό ομαδα Πυθέας
Πηγή
Τον Αύγουστο του 2020 επισκέφτηκα τον αρχαιολογικό χώρο στην Κοκινόγεια, και παραθέτω μερικές φωτογραφίες και ένα περιληπτικό video του ναού.
