17 Δεκεμβρίου 2021

Η Νίκη των Μανιατών στο Σκουτάρι.

Μετά την αποτυχημένη επανάσταση των Ορλωφικών (1770), στην οποία συμμετείχαν οι Μανιάτες, οι Τουρκαλβανοί λεηλάτησαν ολόκληρη την Πελοπόννησο, Ο πασάς της Πελοποννήσου, Χατζή Οσμάν, θεώρησε ότι ήταν καλή ευκαιρία να καταλάβει την Μάνη, προκειμένου να εντυπωσιάζει τον Σουλτάνο. Έτσι, συγκέντρωσε μεγάλες ένοπλες ομάδες Τουρκαλβανών για να τον συνοδεύσουν στην εκστρατεία του.
Οι Μανιάτες δημιούργησαν μεγάλο στρατό, κάτω από τις εντολές του Έξαρχου Γρηγοράκη και του ανιψιού του, Τζανέτου Γρηγοράκη, μέλη της μεγάλης οικογένειας Γρηγοράκη με καταγωγή από τον Αγερανό και το Σκουτάρι και στρατοπέδευσαν στα βουνά πάνω από το χωριό Παρασυρός, περιμένοντας τους Οθωμανούς.
Ο Χατζή Οσμάν πασάς ξεκίνησε από την Μεσσηνία με σκοπό να εισβάλει στα ενδότερα τής Μάνης, και δια πυρός και σιδήρου να υποδουλώσει την υπερήφανό χώρα. Αλλά η μεγίστη αντίσταση και ανδρεία των Μανιατών το πλήθος των φονευθέντων στρατιωτών του, και το δύσβατο της περιοχής, που συνάντησε κατά την μικρή πορεία του, τον ανάγκασαν να αναλογισθεί ότι εφόσον σε βατούς τόπους είχε τόσες απώλειες, εάν προχωρούσε στα δυσπρόσιτα βουνά, πολεμώντας τούς Μανιάτες μαχόμενους υπέρ βωμών και εστιών, θα υφίστατο πανωλεθρία. Λαμβάνοντας υπόψιν του αυτή την κατάσταση επανήλθε στον Αλμυρό, και με δόλιες διαπραγματεύσεις, και πολλές υποσχέσεις προσπαθούσε να προσελκύσει και τελικά να υποτάξει τούς Μανιάτες.
Αλλά οι Μανιάτες είχαν διαφορετικά σχέδια, έτσι σε τρείς μέρες συγκεντρωθήκαν τέσσερεις χιλιάδες στο στρατόπεδο του Πώρου, και αποφάσισαν την προσεχή νύχτα να επιτεθούν στους Τούρκους.
Την συμφωνηθείσα ώρα αφού κατέβηκαν απαρατήρητοι, από το υπερκείμενο του Αλμυρού βουνό τής Σέλιτσας, επιτέθηκαν στο τουρκικό στρατόπεδο από τρείς πλευρές, με αλαλαγμούς και πυροβολισμούς. Οι Τούρκοι κατελήφθησαν στον ύπνο και λόγω του αιφνιδιασμού, μετά από μικρή αντίσταση ετράπησαν σε άτακτη φυγή, καταδιωκόμενοι από τούς Μανιάτες μέχρι την Καλαμάτα.
Οι τουρκικές απώλειες ήταν 700 νεκροί και πολλοί τραυματίες, ενώ από τούς Μανιάτες 36 νεκροί άνδρες και 3 γυναίκες. Μετα την νικη τους περιχαρείς οι Μανιάτες επειδή εξεδίωξαν τούς Τούρκους και εκδικήθηκαν για τούς νεκρούς, επανήλθαν στον Αλμυρό. 
Ο Χατζή Οσμαν καταντροπιασμένος επανήλθε στην Καλαμάτα και συγκαλώντας σύσκεψη με τούς ντόπιους άρχοντες, εν μέσω ύβρεων και απειλών, τούς είπε ότι θα αναφέρει το γεγονός στο Δοβλέτι (Τουρκική κυβέρνηση). Εκείνοι βέβαια δικαιολογήθηκαν λέγοντας ότι δεν είχαν ενημερωθεί για την επίθεση εναντίον τής Μάνης.
Ο Χατζη Οσμάν παρέμεινε στην Καλαμάτα και μετά από συνεχή συμβούλια, ελήφθη η απόφαση να επιτεθεί στην Μάνη από την Ανατολική πλευρά, που ήταν εδαφικά ομαλότερη και ευκολότερη για τον τουρκικό στρατό. Για τον σκοπό αυτό, και θέλοντας να εκδικηθεί τούς Μανιάτες, διέταξε τον στρατό του να ξεκινήσει από δύο διαφορετικούς δρόμους. Το πεζικό μέσω του Ταϋγέτου από το δύσβατο στενό τής Λαγκάδας που ήταν ο συντομότερος δρόμος και το Ιππικό και πυροβολικό από την βόρεια πλευρά του Ταϋγέτου. Μετά από πέντε μέρες πορεία ολόκληρο το εκστρατευτικό σώμα, αποτελούμενο από δέκα έξι χιλιάδες άνδρες, στρατοπέδευσε στο Μυστρά.
Μετά από μικρή ανάπαυση ο ίδιος ο Χατζή Οσμαν οδηγώντας τον στρατό του, βάδισε εναντίον τής Μάνης και αφού μετά από μικρή αντίσταση, κατέλαβε όλες τίς πεδινές εκτάσεις των δήμων Μαλευρίου Γυθείου και Καρυουπόλεως, έφτασε σε μια μικρή κοιλάδα δυτικά του Σκουταρίου. Στο Σκουτάρι υπήρχε ο οχυρωμένος πύργος των Καλκαντήδων, στον οποίο εγκλείστηκαν πέντε αδέλφια και πενήντα συγγενείς, οι οποίοι για μία εβδομάδα απέκρουαν ηρωικά τίς επιθέσεις.
Δυστυχώς όμως οι Τούρκοι έσκαψαν τούνελ και με εκρηκτικά ανατίναξαν τον πύργο, στα ερείπια του οποίου ενταφιαστήκαν οι ευρισκόμενοι στο εσωτερικό του. Παρέμεινε το ακέραιο το δυτικό τείχος του πύργου το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα και αποτελεί μνημείο ανδρείας. Στην μικρή κοιλάδα που προ είπαμε ότι στρατοπέδευσαν οι Τούρκοι είχε πηγάδια τα οποία ονομάζονταν «αγιοπήγαδα» λόγω των ιαματικών ιδιοτήτων που περιείχαν τα νερά τους. Μετά την φονική μάχη γεμίστηκαν με τα πτώματα των Τούρκων, λίθους και επιχωματώσεις και έτσι παραμένουν μέχρι σήμερα, ενώ η περιοχή ονομάζεται «Βρωμοπήγαδα».Για να προχωρήσει ενδότερα στην περιοχή τής Μάνης ο Χατζη Οσμάν, χρειαζόταν να διανύσει την ανηφορική διαδρομή, που θα τον οδηγούσε στα Τρικεφάλια. Διαπιστώνοντας ότι το εγχείρημα τής ανόδου στην θέση «Τρικεφάλια», είτε δια μέσου τής «Τσεροβάς» (το χωριό Δροσοπηγή) είτε δια μέσου του «Κότσινου» (πηγάδι που βρίσκεται χαμηλότερα από τα «Τρικεφάλια», ήταν εξαιρετικά δύσκολο, λόγω τής ανωφέρειας αλλά και λόγω των τριών χιλιάδων Μανιατών, οι οποίοι ευρίσκοντο στρατοπεδευμένοι στα υψηλά σημεία τής περιοχής, απέφυγε την κατά μέτωπο επίθεση και προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την διπλωματική οδό. Έστειλε λοιπόν έναν χριστιανό από το στρατόπεδο του να διαμηνύσει στους Μανιάτες πώς σκοπεύει να συζητήσει με αυτούς για συμφιλίωση, και για αυτό να στείλουν εκπροσώπους για τίς συνομιλίες.
Η απάντηση των Μανιατών μέσω του απεσταλμένου ήταν θαρραλέα και αρνητική.
« Δεν πρόκειται να στείλουμε εκπροσώπους για διαπραγματεύσεις προς συμφιλίωση, εφόσον οι Τούρκοι βεβηλώνουν δια τής παρουσίας τους τα ιερά χώματα της Μάνης, εκτός και αν επανέλθετε στο Μυστρά».
Αυτή η απάντηση τον εξόργισε, και διέταξε τον στρατό να προχωρήσει, υπήρξαν όμως πολλές αντιδράσεις και δεν το έκαμε, ούτε όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα οπισθοχωρούσε στον Μυστρά άπρακτος. Ξανάστειλε λοιπόν απεσταλμένους στο στρατόπεδο των Μανιατών, δύο χριστιανούς τον διερμηνέα του, τον ιδιαίτερο γραμματέα του και έναν ανώτερο αξιωματικό, με διαταγή να κατασκοπεύσουν τούς δρόμους που οδηγούν στο στρατόπεδο, το στρατόπεδο, και την δύναμη των Μανιατών. Πράγματι μετά από δύο ώρες δρόμο έφτασαν στο στρατόπεδο και αφού τούς προσέφεραν ξερά σύκα και ρακί, κατόπιν ερώτησαν για τον σκοπό τής επίσκεψής του.
Οι απεσταλμένοι έκαναν μια ύστατη προσπάθεια να τούς πείσουν, να μην προβάλλουν αντίσταση ούτως ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω καταστροφή για τον τόπο, προσπαθώντας να τούς τρομοκρατήσουν για την εξέλιξη των γεγονότων. Παρ όλα οι Μανιάτες απάντησαν ατάραχοι ότι θα συσκεφθούν και θα απαντήσουν. Οι Τούρκοι ανέχωρησαν αφού θαύμασαν ότι στο στρατόπεδο των Μανιατών υπήρχαν πολλές γυναίκες οπλισμένες, εκ των οποίων άλλες μαγείρευαν και άλλες βοηθούσαν στην τροφοδοσία του στρατοπέδου. Η απόφαση των Μανιατών ήταν να στείλουν εκπροσώπους για να μάθουν τίς απαιτήσεις του πασά.
Οί πληροφορίες που διέρρεαν όμως τούς καθιστούσαν επιφυλακτικούς για τέτοια αποστολή, και κανείς δεν ήθελε να μεταβεί στον Χατζή Οσμάν, διότι θεωρούσαν βέβαιο πώς οι απεσταλμένοι θα δολοφονούντο. Τότε ένας υπέργηρος και σεβάσμιος και ανδρείος ηγούμενος με το όνομα Τσατσούλης από την Αρεόπολη, πήρε την απόφαση να αναλάβει την αποστολή λέγοντας πώς ένα φονευθεί αυτό θα είναι θυσία για την πατρίδα, η οποία θα πρέπει να γίνει έναυσμα και για τούς υπόλοιπους να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων τον εισβολέα.
Τον Πνευματικό Τσατσούλη συνόδευσε άλλος ένας υπέργηρος ιερέας, και ο γέροντας Πικουλάκης.
Οι απεσταλμένοι συνάντησαν τον πασά χωρίς να αποδώσουν το απαραίτητο προσκύνημα, και τού εξέθεσαν ότι ο λόγος τής παρουσίας τους ήταν να μάθουν και να μεταφέρουν στους καπετάνιους τής Μάνης, ποιες ήταν οι απαιτήσεις του. Εκείνος οργισθείς από την συμπεριφορά τους τούς ανακοίνωσε πώς λόγω τής συμμαχίας των καπεταναίων της Μάνης, με τούς Ρώσσους, και επειδή επαναστάτησαν, έχει απαίτηση να παραδώσουν τα όπλα, δέκα παιδιά των καπεταναίων ως ομήρους, και χαράτσι, διαφορετικά θα τούς εξολοθρεύσει και θα κατακαύσει την χώρα τους.
Η απάντηση των απεσταλμένων ήταν πως αν τολμήσουν να τούς μεταφέρουν αυτά θα λιθοβοληθούν, και πώς οι Μανιάτες δεν είναι δυνατόν να αποδεχθούν αυτούς τούς όρους αλλά προτιμούν να πεθάνουν. Μετά από αυτή την απάντηση ο Χατζή Οσμάν διέταξε να αποκεφαλισθούν οι τρείς απεσταλμένοι, τα κεφάλια των οποίων τοποθετήθηκαν σε πασσάλους, και στήθηκαν σε λόφο πάνω από το χωριό Παρασυρός, ούτως ώστε να είναι ορατά από το στρατόπεδο των Μανιατών.
Η ανόσια αυτή πράξη αντί να σπείρει φόβο, φούντωσε την φλόγα τής εκδίκησης και ενίσχυσε με άνδρες την μάχιμη δύναμη, η οποία αριθμούσε πέντε χιλιάδες άνδρες, υπό την αρχηγία του Γεωργίου Μαυρομιχάλη. Στην συνέχεια εκπονήθηκε το πολεμικό σχέδιο τής επίθεσης. Σύμφωνα με αυτό τρείς χιλιάδες άνδρες το μεσονύκτιο θα βάδιζαν εναντίον των Τούρκων, εξακόσιοι άνδρες όταν έπεφτε η νύχτα θα καταλάμβαναν την περιοχή Ξυνοκαβάλες δυτικά του Τουρκικού στρατοπέδου, και θα το πλαγιοκοπούσαν τα μεσάνυχτα ταυτόχρονα με το σώμα των τριών χιλιάδων.
Επί πλέον χίλιοι πεντακόσιοι άνδρες θα καταλάμβαναν τούς λόφους Πασσαβά, Μαστρολέου, και Πεταλέας που απέχουν περίπου μία ώρα, με σκοπό να αποδεκατίσουν τούς Τούρκους κατά την υποχώρησίν τους. Το όλο σχέδιο βασίζονταν στον αιφνιδιασμό, έτσι λοιπόν οι Μανιάτες έφτασαν απαρατήρητοι στο Τουρκικό στρατόπεδο, και με πυροβολισμούς και αλαλαγμούς επιτέθηκαν σπέρνοντας τον πανικό. Το αποτέλεσμα ήταν μετά από μικρή αντίσταση να τραπούν εις άτακτη φυγή, εγκαταλείποντας τα πάντα ακόμη και τα όπλα τους. Καταδιωκόμενοι υπό των Μανιατών έφτασαν μέχρι την μικρή πεδιάδα στο Βαθύ, αλλά η διάβαση των στενών στην Τουρκόβρυση ήταν αδύνατη, λόγω του σώματος των χιλίων πεντακοσίων.
Η νίκη ήταν σπουδαία, με μεγάλες απώλειες του εχθρού. Πολλοί αγάδες έπεσαν νεκροί στην μάχη ακόμη και ο ίδιος ο Χατζή Οσμάν πασάς.Όσοι διασώθηκαν περίπου επτά χιλιάδες έφτασαν στον Μυστρά.
Οι απώλειες των Μανιατών ήταν σαράντα νεκροί, δέκα πέντε πληγωμένοι άνδρες και δέκα οκτώ γυναίκες.

Πηγή     : Ιστορία τής Μάνης, υπό του Δημητρίου Αλεξανδράκου
Έκδοση : Τυπογραφείο «ΠΑΛΑΜΙΔΗΣ» 1892

11 Νοεμβρίου 2021

Αποσπασματα εκλογικού καταλόγου Τσεροβάς 1874

23 - 26 Ιουνίου 1874

Η παραίτηση Δεληγεώργη προκάλεσαν πρόωρες εκλογές.
Τη σχετική πλειοψηφία απέσπασαν οι φίλοι του φιλοβασιλικού Δημητρίου Βούλγαρη, που συγκέντρωσαν 90 από τις 190 έδρες της Βουλής. ακυβερνησία συνεχίστηκε και προκηρύχθηκαν νέες εκλογές τον επόμενο χρόνο.

Από τα Γενικά Αρχεία του Κρατους τα ονόματα 114 ψηφοφόρων της (Τσεροβάς) Δροσοπηγής σε αυτές τίς εκλογές. (Ονομα επίθετο, ονομα πατρος, ηλικία και επάγγελμα)




Από τους εκλογικούς καταλόγους, μετά από μελέτη τής χρονικής ακολουθίας των γενεών αλλά και την ονοματοδοσία, και τα ακούσματα από τούς παλαιότερους, δύναται να εξαχθούν ορισμένα μεταδιαδικαστικά συμπεράσματα, τα οποία επέχουν θέση σεναρίου περισσότερο, παρά τεκμηρίων σχετικά με την γενεαλογία των Παπαδοθωμιάνων.
Θεώρησα πώς μεσολαβεί μια εικοσαετία μεταξύ των γεννήσεων των πρώτων παιδιών.
Πρώτη διαπίστωση αποτελεί το ότι οι Παπαδοθωμίανοι απαρτίζονται από τρεις κλάδους, τούς Παναγιωτιάνους (στον οποίο ανήκω), τούς Βασιλειάνους, και τούς Ποτιάνους.
Αυτή η διάκριση ξεκίνησε από τούς παππούδες μας, και αφορά ξαδερφική σχέση μεταξύ τους, α΄ η και β΄ βαθμού.
Με κριτήριο λοιπόν τα παραπάνω πιστεύω πώς, όσον αφορά τους Παναγιωτιάνους η εξελικτική κατάσταση θα μπορούσε να ήταν η ακόλουθη :
Αθανάσιος Παπαδοθωμακος του Ιωάννη γεννηθείς το 1809
Εγέννησε πιθανόν τον Ιωάννη Παπαδοθωμακο (πρώτο γυιό) πιθανόν γύρω στο 1830.
Αυτός εγέννησε τον Αθανάσιο Παπαδοθωμάκο (πρώτο γυιό) πιθανόν γύρω στο 1850,
και κάποια αλλά παιδία μεταξύ των οποίων τον Παναγιώτη Παπαδοθωμάκο, τον παππού μου.
Γνωρίζω από πρώτο χέρι πώς ο Παναγιώτης ήταν ο μικρότερος γυιός, πιθανόν του Ιωάννη, που πιθανόν γεννήθηκε το 1865, και πιθανολογώ του Ιωάννη διότι τον μεγαλύτερο γυιό του που γεννήθηκε περίπου το 1885.
Όσον αφορά τούς υπόλοιπους Παπαδοθωμιάνους ψηφοφόρους θεωρώ από τα ακούσματα πως ισχύουν τα παρακάτω, πάντα με τίς σχετικές επιφυλάξεις. 
Ο Γρηγόριος Παπαδοθωμάκος του Παναγιώτη που γεννήθηκε το 1833, ανήκει στον κλάδο των Βασιλειάνων.
Ο Ιωάννης Παπαδοθωμάκος του Παναγούλη που γεννήθηκε το 1838 ανήκει στον κλάδο των Ποτιάνων.

Αυτά μπορώ να καταγράψω προς το παρόν εν αναμονή επιπλέον στοιχείων για την επαλήθευση τής γενεαλογίας των Παπαδοθωμιάνων.

Γρηγόριος Παπαδοθωμάκου του Αντωνίου

4 Νοεμβρίου 2021

O αρχαιότερος Homo Sapiens ζούσε στην Ελλάδα

Ένα κρανίο που βρέθηκε στην Ελλάδα και χρονολογείται προ τουλάχιστον 210.000 ετών, αντιπροσωπεύει το αρχαιότερο δείγμα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρασία, δηλαδή εκτός Αφρικής, όπως ανακοίνωσε μια ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.
Αυτό σημαίνει ότι -αν οι επιστήμονες έχουν δίκιο- το κρανίο είναι κατά τουλάχιστον 150.000 χρόνια παλαιότερο από το αρχαιότερο απολίθωμα «έμφρονος ανθρώπου» (Homo sapiens) που είχε βρεθεί έως τώρα στην Ευρώπη.
Ένα δεύτερο κρανίο που βρέθηκε στην ίδια τοποθεσία της Πελοποννήσου και εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 170.000 ετών, διαθέτει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ.
Τα δύο απολιθωμένα κρανία είχαν ανακαλυφθεί στο σπήλαιο Απήδημα δυτικά της Αερόπολης στη Μάνη στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στη διάρκεια ερευνών του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Όμως έως τώρα δεν είχαν μελετηθεί σε βάθος και είχαν παραμείνει σχετικά άγνωστα, παρά τη μεγάλη σπουδαιότητα τους, όπως τώρα γίνεται αντιληπτό με μεγάλη καθυστέρηση.

Το κρανίο Απήδημα 2 (δεξιά) και η ανάπλασή του (αριστερά). Το Απήδημα 2 διαθέτει μία σειρά χαρακτηριστικών γνωρισμάτων αντιπροσωπευτικών του είδους των Νεάντερταλ
Οι ερευνητές από τη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Βρετανία, με επικεφαλής την διακεκριμένη Ελληνίδα παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη του Κέντρου Σένκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου Έμπερχαρντ Καρλς του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», μελέτησαν για πρώτη φορά συγκριτικά, με σύγχρονες μεθόδους απεικόνισης και χρονολόγησης, τα δύο κρανία, γνωστά ως «Απήδημα 1» και «Απήδημα 2».
Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Χαρβάτη, «τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν την σημαντικότητα του Ελλαδικού χώρου για την ανθρώπινη εξέλιξη.
Έχουμε τον αρχαιότερο σύγχρονο άνθρωπο εκτός Αφρικής, που μεταφέρει την άφιξη του Homo sapiens στην Ευρώπη περισσότερο από 150 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα.
Η δουλειά αυτή είναι αποτέλεσμα 25 χρόνων έρευνάς μου στην Αφρική, στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα.
Ως Ελληνίδα, εύχομαι η έρευνα στην Ελλάδα να συνεχιστεί, καθώς πιστεύω ότι η χώρα μας έχει ακόμα πολλά να δώσει στο χώρο της παλαιοανθρωπολογίας».
Το μερικό κρανίο Απήδημα 1 (δεξιά) και η ανάπλασή του από την οπίσθια πλευρά (μέση) και από το πλάι (αριστερά)

Η ερευνητική ομάδα, η οποία έκανε, μεταξύ άλλων, εικονική ανακατασκευή των κατεστραμμένων τμημάτων των κρανίων, διεξήγαγε συγκρίσεις με άλλα ανθρώπινα απολιθώματα και χρησιμοποίησε μία υψηλής ακριβείας ραδιομετρική μέθοδο χρονολόγησης, προκειμένου να καθορίσει την ηλικία των δύο κρανίων.
Το «Απήδημα 2», που βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, εμφανίζει τα χαρακτηριστικά Νεάντερταλ, ενώ το «Απήδημα 1» δεν έχει καθόλου νεαντερτάλια γνωρίσματα, αλλά συνδυάζει σύγχρονα και πρωτόγονα χαρακτηριστικά, τα οποία -κατά τους επιστήμονες- το κατατάσσουν στην οικογένεια του Homo sapiens.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι στο σπήλαιο Απήδημα έζησαν δύο ομάδες, ένας πρώιμος πληθυσμός Homo sapiens, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από ένα πληθυσμό Νεάντερταλ, οι οποίοι προϋπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ελλάδας.
Με τη σειρά τους, οι Νεάντερταλ αντικαταστάθηκαν από προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου, η πιο πρώιμη παρουσία των οποίων στην περιοχή χρονολογείται πριν περίπου 40.000 χρόνια.

Ο όρος αρχαϊκοί άνθρωποι αναφέρεται γενικά στις διάφορες ποικιλίες του γένους Homo που έζησαν τα τελευταία 500.000 χρόνια, σε αντίθεση με τον όρο ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι που αναφέρεται αποκλειστικά στο είδος Homo sapiens.
Χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει τον Homo heidelbergensis, τον Homo rhodesiensis, τον Homo neanderthalensis και περιστασιακά τον Homo antecessor.[1]
Οι σύγχρονοι άνθρωποι πιστεύεται πως εξελίχθηκαν από του αρχαϊκούς Homo sapiens, οι οποίοι εξελίχτηκαν με τη σειρά τους από τον Homo erectus.
Οι διάφορες ομάδες των αρχαϊκών Homo sapiens μοιράζονται το τριωνυμικό όνομα "Homo sapiens" γιατί το μέγεθος του εγκεφάλου τους δεν διαφέρει σημαντικά με αυτό των σύγχρονων ανθρώπων. Συγκεκριμένα, οι αρχαϊκοί Homo sapiens είχαν εγκέφαλο μεταξύ 1200 και 1400 κυβικών εκατοστών, μέγεθος παρόμοιο με αυτό του ανθρώπινου εγκεφάλου. Διαφέρουν από τους ανατομικούς σύγχρονους ανθρώπους επειδή έχουν χοντρό κρανίο, προεξέχων οστό γύρω από τα φρύδια, καθώς και λόγω της έλλειψης προεξέχοντος σαγονιού.[1][2]
Οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι εμφανίστηκαν περίπου 200.000 χρόνια πριν και μέσα σε διάστημα 70.000 χρόνων αντικατέστησαν τις "αρχαϊκές" ομάδες.
Παρόλα αυτά πιστεύεται πως μερικοί μη-σύγχρονοι πληθυσμοί του γένους Homo εξακολουθούσαν να ζουν στη γη μέχρι τουλάχιστον 30.000 χρόνια πριν.

ΠΗΓΗ :1-Dawkins (2005). «Archaic homo sapiens». The Ancestors Tale. Boston: Mariner. 2-Companion encyclopedia of archaeology

Πολλές «έξοδοι» και η σημασία της Ελλάδας
Η ανακάλυψη για την παλαιότητα του κρανίου «Απήδημα 1» και η εκτίμηση ότι ανήκει στον Homo sapiens, ενισχύει την άποψη ότι οι πρόγονοι των σημερινών ανθρώπων εξαπλώθηκαν από την Αφρική προς την Ευρώπη και την Ασία νωρίτερα από ό,τι συνήθως πιστεύεται. Η Νοτιοανατολική Ευρώπη γενικότερα και ειδικότερα η περιοχή της σημερινής Ελλάδας αποτέλεσε σημαντικό διάδρομο για την εξάπλωση των πρώτων αυτών «μεταναστών» από την Αφρική.
Η νέα μελέτη, σύμφωνα με τους ερευνητές, ενισχύει επίσης τη θεωρία ότι δεν υπήρξε μόνο μία «έξοδος» από την μαύρη ήπειρο, αλλά πολλές.
«Το Απήδημα 2 είναι περίπου 170.000 ετών.Θα λέγαμε ότι ήταν ένας Νεάντερταλ», σύμφωνα με την Κατερίνα Χαρβάτη.
«Προς μεγάλη μας έκπληξη, το Απήδημα 1 είναι ακόμα παλαιότερο, ηλικίας περίπου 210.000 ετών, αλλά δεν έχει κανένα χαρακτηριστικό Νεάντερταλ».
Αντιθέτως, η μελέτη ανέδειξε μια μίξη σύγχρονων ανθρώπινων και αρχαϊκών χαρακτηριστικών, παραπέμποντας σε έναν πρώιμο Homo sapiens.
«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον δύο ομάδες ανθρώπων ζούσαν στην περιοχή της Νοτίου Ελλάδας κατά την Μέση Πλειστόκαινο εποχή: ένας πρώιμος πληθυσμός Homo sapiens και, αργότερα, μία ομάδα Νεάντερταλ», εξήγησε η κυρία Χαρβάτη.
Αυτό στηρίζει την υπόθεση ότι οι πρώιμοι σύγχρονοι άνθρωποι πραγματοποίησαν πολλές φορές εξορμήσεις πέραν της Αφρικής, στην οποία και πρωτοεμφανίστηκαν.
«Το κρανίο Απήδημα 1», όπως ανέφερε, «δείχνει ότι μια πρώτη διασπορά συνέβη νωρίτερα απ' ό,τι πιστεύαμε, καθώς και ότι εξαπλώθηκε πολύ περισσότερο γεωγραφικά, έως και στο εσωτερικό της Ευρώπης. Εικάζουμε ότι, όπως και στην Εγγύς Ανατολή, ο πρώιμος σύγχρονος ανθρώπινος πληθυσμός, που αντιπροσωπεύεται από το Απήδημα 1, πιθανώς αντικαταστάθηκε από τους Νεάντερταλ, η παρουσία των οποίων στη Νότια Ελλάδα είναι σαφώς τεκμηριωμένη, λαμβάνοντας υπόψιν και το κρανίο Απήδημα 2 από την ίδια τοποθεσία», πρόσθεσε.
Ωστόσο, και οι Νεάντερταλ με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν από τους σύγχρονους ανθρώπους. Κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, περίπου 40.000 χρόνια πριν, οι νεοαφιχθέντες σύγχρονοι άνθρωποι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η παρουσία τους επιβεβαιώνεται από την ανασκαφή λεπτοδουλεμένων λίθινων εργαλείων και άλλων ευρημάτων.
Από την άλλη, οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν περίπου την ίδια περίοδο. «Αυτή η ανακάλυψη υπογραμμίζει τη σημασία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην εξέλιξη του ανθρώπου», τόνισε η κα Χαρβάτη.
Από ελληνικής πλευράς στη μελέτη συμμετείχαν επίσης ο καθηγητής Βασίλης Γοργούλης (διευθυντής του Τμήματος Ιστολογίας - Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών), η καθηγήτρια Μυρσίνη Κουλούκουσα (διευθύντρια του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ), ο Φώτης Καρακωστής (Πανεπιστήμιο Τίμπινγκεν), ο Παναγιώτης Καρκάνας (Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών Αθηνών), η καθηγήτρια ακτινολογίας Λία Μουλοπούλου (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ) και ο επίκουρος καθηγητής ακτινολογίας Βασίλης Κουτουλίδης (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ). Μεταξύ των ξένων επιστημόνων είναι ο κορυφαίος διεθνώς παλαιοντολόγος Κρις Στρίνγκερ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.
Οι επιστήμονες επεσήμαναν τις λιγοστές γνώσεις που ακόμη υπάρχουν για τα ανθρώπινα απολιθώματα στη νοτιοανατολική Ευρώπη και τη σημασία της Ελλάδας για την κατανόηση της ανθρώπινης εξέλιξης και των πρώτων μεταναστευτικών κινήσεων.
Έτσι, σχεδιάζουν περαιτέρω μελέτες του ανευρεθέντος υλικού στο σπήλαιο Απήδημα, το οποίο ήδη εθεωρείτο σημαντικό στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και απέκτησε επιπρόσθετη αξία υπό το φως των νέων ανακαλύψεων.
Το σπήλαιο Απήδημα ανεσκάφη στις δεκαετίες του 1970-80 από ερευνητές του Μουσείου Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποφέροντας σημαντικά ευρήματα που φιλοξενούνται στο Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1886 και είναι ένα από τα παλαιότερα του είδους του στην Ευρώπη.
Η νέα έρευνα πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας στην K. Χαρβάτη, καθώς και του Γερμανικού Ερευνητικού Ιδρύματος (DFG).
Σχεδόν παράλληλα, δημοσιεύθηκε μια άλλη επιστημονική μελέτη από ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), που εξέτασαν και αυτοί τα δύο κρανία από το σπήλαιο Απήδημα, καταλήγοντας σε ένα διαφορετικό συμπέρασμα, ότι αυτά αντιπροσωπεύουν μια μεταβατική φάση ανάμεσα στον Ευρωπαίο «Όρθιο άνθρωπο» (Homo erectus) και στους Νεάντερταλ, κάτι με το οποίο όμως δεν συμφωνεί η ερευνητική ομάδα υπό την Κ. Χαρβάτη.

9 Σεπτεμβρίου 2021

Γη της Ελιάς είπατε; Θα σας πω εγώ τι είναι Μανιάτισσα



Γράφει ο Νίκος Μπουρλάκης

Αν περιμένετε τη Γη της Ελιάς για να μάθετε τι είναι η Μανιάτισσα, τότε διαβάστε έναν Μανιάτη που την περιγράφει μέσα από τα μάτια του, τα βιώματα και τις εμπειρίες του-
Θα σου πω εγώ τι είναι Μανιάτισσα.
Είναι δυο υπέροχα μεγάλα μαύρα μάτια γεμάτα δυναμισμό που σε κοιτάνε εκφραστικά, όπως το κορίτσι της φωτογραφίας που απαθανάτισε ο υπέροχος Γιάννης Βουρλιτης, ένας θαυμάσιος φωτογράφος στο Γύθειο.
Μανιάτισσα είναι το μαύρο της φορεσιάς που την κάνει ακόμα πιο δυνατή και αποφασισμένη.
Είναι η γυναίκα που δε μιλάει αλλά ξέρει πάντα τι να κάνει.
Είναι το κορίτσι που θυσίασε (εκείνη την εποχή της φωτογραφίας) τις σπουδές του για να με μεγαλώσει τα αδέρφια του όσο οι γονείς ήταν στο χωράφι.
Και φυσικά από ανήλικη ακόμα να κάνει και τις δουλειές του σπιτιού. Δύσκολο πράγμα. Και άδικο… Αλλά η οικογένεια πάνω απ’ ολα…
Ξέρετε πόσα κορίτσια από τη Μάνη «πλήρωσαν» με αυτό τον τρόπο τη σκληρή περίοδο της φτώχιας μεταπολεμικά;
Φυσικά και το κρατούν απωθημένο… Όμως δε θα παραπονεθούν ποτέ.
Είναι εκείνη που θα κάνει όλες τις βαριές δουλειές και θα σηκώσει όλες τις μεγάλες πικρες της ζωής χωρίς να βγάλει δάκρυ ή να παραπονεθεί…
Είναι εκείνη που όταν χρειαστεί, όπως στο Διρό και στον Πολυάραβο θα πάρει και τα όπλα να τσακίσει όποιον απειλήσει το σπίτι και την οικογένεια της.
Είναι εκείνη που εκφράζει ότι ο άντρας είναι το κεφάλι αλλά η γυναίκα είναι ο λαιμός.
Είναι η απαράμιλλη ομορφιά της Διπλαρακου και της Τσοπέη. Και η λάμψη της Βουγιουκλάκη… Μανιατοπουλες όλες. Για να μη ξεχνιόμαστε
Η Αλίκη που δεν την άφηναν να γίνει ηθοποιός. Και τράβηξαν κλήρο για να τη «σκοτώσουν» αλλά πρόλαβε κι έφυγε. Έγινε σταρ αλλά δεν κράτησε κακία στην οικογένειά της. Κι έδειξε απαράμιλλο δυναμισμό.
Και μαζί ισχυρή προσωπικότητα, τόσο ισχυρή όσο οι πέτρινοι πύργοι, της Βούλας Δαμιανάκου.

Δε ξέρω πόσο μεγάλη είναι αυτή η φωτογραφία… Ο φωτογράφος της Μάνης, Γιάννης Βουρλίτης δίπλα στον Γιάννη Ρίτσο (από τη Μονεμβασιά), τον Νικηφόρο Βρεττάκο (από τις Κροκεές) και τη Βούλα Δαμιανάκου.
Η μεγάλη Μανιάτισσα από την Μυρσίνη ήταν εκείνη που φιλοξενούσε στη Μάνη τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν κι αρνιόταν να τον παραδώσει στις ελληνικές αρχές ώστε να τον στείλουν στην Τουρκία.

Είναι οι μητέρες μας. Οι Μανιάτισσες…
Η γριά Κολοκούραινα που βλέπετε στη φωτογραφία ήταν 104 ετών τότε.
Και είπε στον Γιάννη Βουρλίτη «εμένα δε θα καταφέρεις να με φωτογραφίσεις γιατί είμαι κοσμογυρισμένη. Δε με ξεγελάς»… 
Τελικά αποδείχθηκε ότι δεν είχε πάει πιο μακριά από την Σπάρτη.
Είναι εκείνες που σήκωσαν όλο το πένθος σε μια οικογένεια χωρίς να δεις το δάκρυ να κυλά από τα μάτια τους!
Φυσικά κι έχουν συναισθήματα… Αλλά προέχει να μείνει η οικογένεια δυνατή, ενωμένη και να μη λυγίσει.
Η Μανιάτισσα είναι μητέρα και πατέρας μαζί.
Είναι εκείνη που δε θα σου πει μεγάλες κουβέντες, αλλά όσες πρέπει.
Κι αν τις κατάλαβες, καλό δικό σου.
  
Το μοιρολόι από τις Μανιάτισσες δεν είναι απλώς μια… καλτ κατάσταση.
Είναι ο απόλυτος σεβασμός και η τιμή στο νεκρό συγγενή, φίλο, γείτονα που πρέπει να πάει τραγουδισμένος στο μεγάλο του ταξίδι!
Ντροπή κι αίσχος σε όσους το συνδυάζουν με χιούμορ και με μεσαίωνα…
Τώρα δε χρειάζεται τη «Γη της Ελιάς» για να μάθεις τι είναι η Μανιάτισσα.
Άλλωστε είναι γνωστό
«…Περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις ημέρες, περπατητής σε τρεις μήνες και για να δεις τη ψυχή της θέλεις τρεις ζωές. Μία για τη θάλασσα, μία για τα βουνά της και μία για τους ανθρώπους της…»
Γη αδούλωτη. Άνθρωποι υπερήφανοι..
Σαν τον Χαρίλαο Βασιλάκο…
Που όρκισε τους απογόνους του να μην πουν τι έγινε στον Μαραθώνιο του 1896 για να μην πληγωθεί η Ελλάδα

27 Ιουλίου 2021

Η ξεχασμένη ιαματική πηγή των Θερμοπυλών...

....όπου πλενόταν ο μυθικός Ηρακλής και οι Σπαρτιάτες του Λεωνίδα για να ανακτήσουν δυνάμεις. 
Σήμερα παρακμάζει..

Οι Θερμοπύλες έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τη μάχη των 300 του Σπαρτιάτη Λεωνίδα.
Στην πραγματικότητα η ιστορία τους χάνεται πολύ βαθύτερα στον χρόνο.
Η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη κρυμμένα μυστικά. Ένα από αυτά είναι τα ιαματικά λουτρά.
Σε κοντινή απόσταση από την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, κοντά στο μνημείο της ιστορικής μάχης, αναβλύζουν τα θερμά νερά των πηγών.
Λέγεται ότι τα νερά των πηγών είναι ιαματικά.© Μηχανή του Χρόνου 
Οι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι στο σημείο είχαν ξαποστάσει οι άντρες του Λεωνίδα.
Βουτούσαν στα θερμά λουτρά για να ανακτήσουν δυνάμεις και να επουλώσουν τα τραύματά τους. Όπως φανερώνει και το όνομά τους, πιστεύεται ότι τα νερά είναι ιαματικά, δηλαδή θεραπευτικά. Ιδιαίτερα άνθρωποι που υποφέρουν από ορθοπαιδικές, ρευματικές, γυναικολογικές και νευρολογικές παθήσεις υποστηρίζουν ότι βρίσκουν ανακούφιση στα λουτρά.
Ορισμένοι λένε ότι η υγεία τους αποκαταστάθηκε πλήρως.

Η θερμοκρασία του νερού είναι σταθερά στους 40°C. 

Η θερμοκρασία του νερού που αναβλύζει από τις πηγές είναι 40C χειμώνα – καλοκαίρι. © Μηχανή του Χρόνου 
Από την αρχαιότητα στο σήμερα
Οι Θερμοπύλες είναι μία από τις 700 ιαματικές πηγές που υπάρχουν στην χώρα.
Η ύπαρξή τους ήταν γνωστή στους Έλληνες από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι πηγές δημιουργήθηκαν από τον Ήφαιστο, ύστερα από παράκληση της θεάς Αθηνάς. Εκεί πλενόταν και ανακτούσε τις δυνάμεις του ο Ηρακλής μετά τους άθλους.
Οι ιαματικές πηγές σχηματίζουν μικρό καταρράκτη και βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από την Εθνική Οδό.© Μηχανή του Χρόνου 
Το 1935 έγινε μία προσπάθεια εκμετάλλευσης και οργάνωσης των πηγών με τη δημιουργία υδροθεραπευτηρίου, ξενοδοχείου και άλλων χώρων αναψυχής.Μέσω σωλήνων κι άλλων ανθρώπινων παρεμβάσεων, το νερό της πηγής ανασηκώθηκε από τη φυσική ροή του σε ικανό ύψος ώστε να δημιουργείται ένας καταρράκτης. Για πάνω από μισό αιώνα το θεραπευτικό κέντρο λειτουργούσε αδιάκοπα.
Σκίτσο από εφημερίδα του 1940.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία το ξενοδοχείο έχει κλείσει και οι πηγές έχουν εγκαταλειφθεί.
Η είσοδος είναι ελεύθερη σε όλους και το τοπίο τριγύρω μοιάζει να βρίσκεται σε εγκατάλειψη.
Από το 2009, η επισκεψιμότητα έχει μειωθεί κατακόρυφα.
Πλέον, μόνοι επισκέπτες των λουτρών είναι διερχόμενοι ταξιδιώτες, ντόπιοι και πάσχοντες που αναζητούν θεραπεία.
Τα τελευταία χρόνια, στην εγκαταλελειμμένη ξενοδοχειακή μονάδα πλάι στα λουτρά έχει δημιουργηθεί προσφυγικός καταυλισμός.
Οι διαμένοντες είναι πλεόν οι τακτικότεροι θαμώνες των θερμών πηγών.
Τα διαρκή αιτήματα των κατοίκων της Φθιώτιδας να αξιοποιηθεί και πάλι ο φυσικός θησαυρός των Θερμοπυλών προς το παρόν δεν βρίσκουν ανταπόκριση.
Μέχρι να εισακουστούν, τα ιαματικά λουτρά παραμένουν ένα μυστικό και θαυματουργό θέρετρο της φύσης, ανοιχτό και προσβάσιμο σε όποιον το αναζητήσει....
www.mixanitouxronou.gr/