23 Αυγούστου 2016

Ο περίφημος Κροκεάτης λίθος (lapis lacedaemonius)

Μια φακοειδές σφραγίδα από τον μοναδικό στον κόσμο κροκεάτη λίθο (λατ. lapis lacedaemonius ) χαραγμένα με μορφή του «Μινώταυρου»: με το άνω μέρος ενός ταύρου και μια αίγα που συνδέεται με τα ανθρώπινα πόδια με τα πόδια δεξιά. Μία ιερή οκτώσχημος ασπίς ανάμεσα στα πόδια του Μινώταυρου 1450-1350 π.Χ. Κρήτη -Πύργος Ψιλόνερο -Βρετ .Μουσείο αρ. ευρ. 163345: Siegel CMS V 201
Ο Κροκεάτης λίθος υπήρξε ένα από τα κύρια προϊόντα εξαγωγής των Μυκηναίων.
Αγγεία και σφραγίδες και άλλα αντικείμενα από Κροκεάτη λίθο, καθώς ακατέργαστοι λίθοι βρέθηκαν στην ακρόπολη των Μυκηνών και στις ανασκαφές στο παλάτι του Βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης.
Ο Κροκεάτης λίθος γεωλογικά χαρακτηρίζεται ως σκουροπράσινος πορφυρίτης (porfido verde antico), διάστικτος από ανοιχτόχρωμους ορθογώνιους κρυστάλλους.
Είναι τα «ψηφιά» κατά τους αρχαίους «κρόκες», δηλαδή τα μικρά θαλασσινά χαλίκια, που έδωσαν το όνομα «Κροκεαί» και Κροκεάτης, το νεότερο τοπωνύμιο της περιοχής όπου βρίσκεται το πέτρωμα. Το σημαντικό όμως είναι, ότι κοιτάσματα κροκεάτη λίθου υπάρχουν μόνο στην περιοχή των Κροκεών, από το σημερινό χωριό μέχρι τη Στεφανιά στη θέση Ψηφί, όπου και τα αρχαία λατομεία.
Κροκεαί, -Κροκεάτης Λίθος. Όπως πηγαίνεις κάτω κατά την Θάλασσα προς το Γύθειο περνάς από ένα χωριό αποκαλούμενο Κροκεαί και ένα λατομείο. Δεν είναι ένα συμπαγές πέτρωμα , αλλά οι πέτρες που βρίθουν από αυτό είναι όπως τα χαλίκια ποταμών. Είναι δύσκολο να κατεργαστούν, αλλά  κατεργασμένες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εξωραϊσμό ιερών ναών, και είναι ειδικά κατάλληλες για την διακόσμηση κολυμβητριών-λουτρών και κρηνών. Εδώ πριν από το χωριό στέκεται ένα μαρμάρινο ομοίωμα του Δία Κροκεάτη, και οι Διόσκουροι από χαλκό είναι στο λατομείο.- ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ 115 -180 μ.Χ Περιγραφή της Ελλάδας
Το ηφαιστειακό πέτρωμα που μοιάζει με ψηφιδωτό, παρά το ότι είναι πολύ δύσκολο να κατεργασθεί, ήταν περιζήτητο από τους Μυκηναίους για τη διακόσμηση των λουτρών και την κατασκευή αγγείων και σφραγίδων.
Σκεύος της μυκηναϊκής περιόδου από Κροκεάτη λίθο -Lapis lacedaemonius - βρέθηκε στο Ασπρόχωμα, Τάφος ΙΙΙ -1400-1300 π.Χ.-Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών

Χρησιμοποιήθηκε στα προϊστορικά χρόνια κυρίως για τη δημιουργία περίτεχνων αγγείων (κούπες, βάζα) και δακτυλιόλιθων (δακτυλόπετρες) με κομψές παραστάσεις, συνήθως ζώων.
Αντικείμενα από κροκεάτη λίθο βρέθηκαν στην ακρόπολη των Μυκηνών και στις ανασκαφές στο παλάτι του Βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης.
Ο 230 εκ ετών Κροκεάτης Λίθος, έχει και άλλα ονόματα που είναι ... PORFIDO verde antico- Lapis lacedaemonius -Lapis croceus - LapisTaygetas -Lapis Spartanus .
Η ομορφιά του λίθου όμως βρίσκετε στο εσωτερικό του.
Στην περιοχή βρίσκεις πολλές παραλλαγές του ιδίου πετρώματος και σχεδόν κάθε πέτρα κρύβει μέσα της και την δική της ξεχωριστή ομορφιά.
Το γεωλογικό όνομα που αποδίδει στον Κροκεάτη λίθο το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης είναι: Ανδεσίτης "Ο ανδεσίτης είναι το αντίστοιχο έκχυτο του διορίτη.
Οι φαινοκρύσταλλοι είναι πλαγιόκλαστα και ένα ή δύο φεμικά, συνήθως πυρόξενος, λιγότερο κεροστίλβη και πιο σπάνια βιοτίτης.
Υπάρχει σε αρκετές θέσεις στον ελληνικό χώρο, στη Θράκη, Μακεδονία, νησιά Αιγαίου.
Ένας ιδιαίτερος τύπος ανδεσίτη είναι ο Κροκεάτης λίθος, που υπάρχει στις Κροκεές της Πελοποννήσου."
Μία φακοειδές σφραγίδα από πράσινο κροκεάτη λίθο χαραγμένη με μορφή υβριδική με το κεφάλι και μπροστινά πόδια της ως μια αίγα, και το ανεστραμμένο σώμα και τα πίσω πόδια ενός λιονταριού. 1450-1300π.Χ.
Ο Κροκεάτης λίθος ( Ένα είδος Πορφυρίτη ) αν και αρκετά δυσκατέργαστος χρησιμοποιούταν κατά την αρχαιότητα για την κατασκευή αγγείων και σφραγίδων και για την διακόσμηση κτιρίων λουτρών και τάφων.
Ο Ιστορικός συγγραφέας Φράνκ Φρόστ (Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας )στο βιβλίο του (1971) «Ελληνική Κοινωνία» αναφέρει ότι ο Κροκεάτης λίθος υπήρξε ένα από τα κύρια προϊόντα εξαγωγής των Μυκηναίων.
Αγγεία και σφραγίδες και άλλα αντικείμενα από Κροκεάτη λίθο, καθώς και ακατέργαστος λίθος βρέθηκαν στην ακρόπολη των Μυκηνών και στις ανασκαφές στο παλάτι του Βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης. Βρετ. Μουσείο.
Κατά την αρχαιότητα, χρησιμοποιούταν ευρέως για την διακόσμηση κτιρίων, λουτρών και τάφων. Χαρακτηριστικό είναι ότι επιλέχθηκε για την διακόσμηση του απλού τάφου των τριακοσίων Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες.
Κροκεάτης Λίθος Μυκηναϊκή περίοδος ,Κροκεές Λακωνίας - Αρχ.Μουσείο Μυκηνών
Στα ρωμαϊκά χρόνια εξορυσσόταν πρώτιστα για οικοδομικό υλικό. Τα λατομεία κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας του Αδριανού, αποτελούν αυτοκρατορικό μονοπώλιο . Την παραγωγή και τη διακίνηση του κροκεάτη λίθου παρακολουθούσε ειδικός οικονόμος του αυτοκρατορικού οίκου.
Ο αρχαιολογικός χώρος των Ισθμίων από τα αριστερά με το ναό του Ποσειδώνα και δεξιά τα Κορινθιακά λουτρά της ρωμαϊκής περιόδου .-.Τα περίφημα λουτρά δίπλα στο ναό του Ποσειδώνα στην Κόρινθο είχαν διακοσμηθεί με Κροκεάτη λίθο....« Οι Κορίνθιοι έχουν λουτρά σε πολλά μέρη της πόλης, μερικά κατασκευάστηκαν με δημόσια δαπάνη και ένα από τον αυτοκράτορα Ανδριανό. Το ποιο φημισμένο από αυτά είναι κοντά στο ναό του Ποσειδώνα . Είναι φτιαγμένο από τον Σπαρτιάτη Ευρυκλίδη ο οποίος το διακόσμησε με διάφορα είδη πέτρας, και ειδικά αυτή που εξορύχθηκε από τις Κροκεές της Λακωνίας. Στα αριστερά της εισόδου είναι στημένος ένας Ποσειδώνας και μετά από αυτόν η Άρτεμις που κυνηγά. ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ 115 -180 μ.Χ Περιγραφή της Ελλάδας

Παράλληλα, εκείνη την περίοδο, κατασκευάζονται από τον Σπαρτιάτη Ευρυκλή τα περίφημα λουτρά της Κορίνθου, με χρήση του εν λόγω λίθου, τα οποία λέγεται ότι ήταν μεγαλοπρεπέστερα από τα λουτρά που έχτισε ο Αυτοκράτορας Αδριανός στην ίδια πόλη.


Τέλος, ο Παυσανίας (2ος αι. μ. Χ.) αναφέρει ότι στην είσοδο των Κροκεών υπήρχε άγαλμα του Δία από κροκεάτη λίθο. Γενικά πάντως, χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα σε πολυτελείς κατασκευές και ιδίως στα λουτρά (δημόσια – οικιακά)με το σύστημα opus sectile.


Ο Ιούνιος Βάσσος σε παρέλαση τσίρκου, πίνακας Opus Sectile από την εκκλησία του Ιουνίου Βάσσου,331-350μ.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo Ρώμης
Opus Sectile (Καλλιτεχνική εργασία με πλακάκια) αναφέρεται σε μια τεχνική που αναπτύχθηκε επί Ρωμαϊκής εποχής, όπου έσχιζαν τα υλικά σε λεπτά πλακάκια, τα γυάλιζαν και τα έκοβαν ανάλογα με το σχέδιο, και τα τοποθετούνταν σε τοίχους και πατώματα για να κάνουν μια εικόνα ή ένα σχέδιο.
Τα συνηθισμένα υλικά ήταν τα μάρμαρα, μαργαριτάρια και το γυαλί.
Αντίθετα από την τεχνική των μωσαϊκών, όπου τα ομοιόμορφα-ταξινομημένα κομμάτια τοποθετούνται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διαμορφώνουν ένα σχέδιο, τα πλακάκια ( Τεμάχια opus sectile ) είναι πολύ μεγαλύτερα και μπορούν να αποτελέσουν ένα μεγάλο μέρος του σχεδίου
Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΟΥ ΥΛΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΥΜΦΕΣ, 
Διακοσμητικός πίνακας με την τεχνική Opus Sectile έργο από τεμάχια κροκεάτη λίθου Εδώ ο Ύλας και οι Νύμφες- όπου ο Ύλας απαγάγεται από ποτάμιες Νύμφες (Νεράϊδες) στη Μυσία, κατά την διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας.- Διακοσμητικός πίνακας από την εκκλησία του Ιουνίου Βάσσου 331-350 μ.Χ.).Eθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo - Ρώμη, Ιταλία
Ο σημερινός επισκέπτης στη Ρώμη θα μπορέσει εύκολα να διακρίνει Κροκεάτη λίθο σε Καλλιτεχνικούς διακοσμητικούς πίνακες ( Opus Sectile ) (έργο από τεμάχια ) στο Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo στις βασιλικές του Αγίου Πέτρου (κεντρική αυλή/ πλατεία κ.α.) και της Παναγίας Maggiore (Δάπεδο Cosmati, Cosmatesque) και άλλα αρχαία πολυτελή κτίρια.
Κροκεάτης υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες στην πόλη Trevignano Romano κοντά στη Ρώμη όπου
βρίσκονται τα ερείπια των παλατιών του αυτοκράτορα Δομητιανού, καθώς και στα χαλάσματα της
αρχαίας Πομπηίας και την εκκλησία του Αγίου Μάρκου στην Βενετία.
Το σημείο στέψης του Αυτοκράτορα όπως διατείνονται στο μουσείο -ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη με το «Ομφάλιον» και την περιμετρική αυτού διακόσμηση ,όπου στους περιμετρικούς κύκλους στέκονταν οι υπασπιστές του αυτοκράτορα και ένας κύκλος περιέχει και Κροκεάτη λίθο
Για την διακόσμηση κτιρίων και εκκλησιών χρησιμοποιήθηκε και κατά την Βυζαντινή περίοδο, όπως
στο ναό της Αγίας Σοφίας ( δάπεδο) στην Κωσταντινούπολη.
Κροκεάτης λίθος από τα δάπεδα της Αγίας Σοφίας 
στην Κωνσταντινούπολη
Περί το 1260 ο Βασιλιάς της Αγγλίας Χένρι ο 3ος Χρησιμοποίησε Κροκεάτη λίθο για την διακόσμηση του δαπέδου του Westminster Abbey καθεδρικού ναού της Αγγλικανικής εκκλησίας. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και κατά την προ Οθωμανική περίοδο για την διακόσμηση Μουσουλμανικών κτιρίων στο Κάϊρο της Αιγύπτου.
Ο Κροκεάτης λίθος διαλέχτηκε τελευταία για την διακόσμηση του απλού τάφου των τριακοσίων
Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες.
Το δάπεδο με κροκεάτη λίθο του Westminster Abbey καθεδρικού ναού της Αγγλικανικής εκκλησίας που έφτιαξε ο Χένρι ο 3ος
Westminster Abbey .επισκευή του δαπέδου
Αντίθετα με την αρχαία εποχή η επεξεργασία του Κροκεάτη λίθου με σύγχρονα μηχανήματα είναι αρκετά εύκολη.
Κροκεάτης λίθος σε στύλους με Ιωνικό κιονόκρανο στο San Saba ed Ansano , στη Ρώμηαλλά και τα δάπεδα
Με μια χαμηλού κόστους επένδυση, με εφευρετικότητα και καλλιτεχνική φαντασία οι σημερινοί Κροκεάτες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν βιοτεχνικές επιχειρήσεις και να παράγουν υψηλής ποιότητας διακοσμητικά προϊόντα όπως: αγγεία, αγαλματίδια, μετάλλια αγώνων, ετικέτες γραφείων, χάντρες , κοσμήματα πλακάκια δαπέδου έπιπλα κ.α. για διάθεση στην Ελληνική και την διεθνή αγορά.
Κροκεάτης λίθος σε βάση κίονα στην εκκλησία San Saba ed Ansano , στη Ρώμη, από την περίοδο περίπου του 1205.
Λεπτομέρεια δαπέδου από την San Saba ed Ansano, στη Ρώμη, με κροκεάτη λίθο.

Οι Ρωμαίοι εξόρυξαν και πήραν μεγάλες ποσότητες λίθου ( Lapis Lacedaemonius όπως τους
αποκαλούσαν δηλαδή Λίθος των Λακεδαιμονίων, των Σπαρτιατών) τον οποίον χρησιμοποίησαν
κυρίως ως διακοσμητικό οικοδομικό υλικό σε προσόψεις και δάπεδα πολυτελών κτιρίων. Η μεταφορά του λίθου στα διάφορα μέρη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, μέσω του αρχαίου λιμανιού των Σπαρτιατών στην περιοχή Τρίνησα του δήμου Κροκεών.
Η τοπική παράδοση λέγει ότι οι πέτρες μεταφέρθηκαν από το Ψηφί έως τα Τρίνησα από χέρι σε χέρι από μια στρατιά δούλων εργατών. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι περπατώντας την ίδια διαδρομή σήμερα βλέπεις αρκετές πέτρες, σπαρμένες εδώ και κει, από αυτές που έπεφταν από τα χέρια των εργατών.
Ο αυτοκράτορας Δομιτιανός τον χρησιμοποίησε για την διακόσμηση του παλατιού του, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται στην πόλη Trevignano Romano κοντά στη Ρώμη.
Ελληνορωμαϊκή αρχιτεκτονική σχεδιαστική αναπαράσταση -Το «τρίκλινον» του παλατιού του Δομιτιανού στην Ρώμη Παλατίνα

Δύο δείγματα από το παλάτι του αυτοκράτορα Διομιτιανού που περιέχουν κροκεάτη λίθο

Κομμάτια του πετρώματος συναντά κανείς και στο Βατικανό.
Ο σημερινός επισκέπτης στη Ρώμη θα μπορέσει εύκολα να διακρίνει κροκεάτη λίθο σε καλλιτεχνικούς διακοσμητικούς πίνακες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo, στις βασιλικές του Αγίου Πέτρου και της Santa Maria Maggiore, καθώς και σε άλλα πολυτελή κτίρια. 
            Κροκεάτης λίθος στο Βατικανό

Μερικές εκκλησίες της Ρώμης είναι διακοσμημένα με "cosmatesche" όπως αποκαλούνται αυτές οι διακοσμήσεις στην Ιταλική αλλά και παντού, όπου λαμπρές οικογένειες του δωδέκατου και δέκατου τρίτου αιώνα χρησιμοποίησαν την τεχνική αυτή στην τέχνη τους για να δημιουργήσουν μια σειρά από συνθέσεις, διάσπαρτες στις εκκλησίες της πόλης
Κροκεάτης σε εκκλησία σε διάκοσμο δαπέδου στην Ρώμη
Η ονομασία Cosmati , ((Δάπεδο Cosmati, Cosmatesque) καθιερώθηκε λόγω της συχνής εμφάνισης του ονόματος Κοσμάς, που από τα εργαστήρια τους είχαν παραδοθεί από γενιά σε γενιά τα μυστικά του ψηφιδωτού και οι πιο ευφάνταστες εφαρμογές του σε δάπεδα, μοναστήρια, και στην επίπλωση των εκκλησιών.
Εκκλησία Παναγίας Μεγαλόχαρης Χτισμένη περί το 432 μ.Χ. Ρώμη, Ιταλία ,με Ιωνικούς κίονες και ψηφιδωτά σχέδια στα δάπεδα .
Εκκλησία Παναγίας Μεγαλόχαρης432 μ.Χ. Ρώμη, Ιταλία.Λεπτομέρεια δαπέδου -Φωτ Γ. Αλεποχωρίτης 2001
Εκκλησία Παναγίας Μεγαλόχαρης 432 μ.Χ. Ρώμη, Ιταλία.Λεπτομέρεια δαπέδου -Φωτ Γ. Αλεποχωρίτης 2001
Εκκλησία Παναγίας Μεγαλόχαρης (Santa Maria Maggiore, ) 432 μ.Χ. Ρώμη, Ιταλία Τα πράσινα στοιχεία είναι κυρίως κροκεάτης λίθος
Δάπεδο του Αγ.Μάρκου στην Βενετία
Διάκοσμος στην εκκλησία του Αγ. Μάρκου στην Βενετία με Κροκεάτη λίθο
Λεπτομέρεια από δάπεδο του Αγ. Μάρκου στην Βενετία με Κροκεάτη λίθο
Τμήμα δαπέδου με Κροκεάτη λίθο από την Έπαυλη (Βίλα) του Αυτοκράτορα Ανδριανού κοντά στην Ρώμη, κατασκευασμένη στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ
Τμήμα δαπέδου από τις μικρές θέρμες με Κροκεάτη λίθο από την Έπαυλη (Βίλα) του Αυτοκράτορα Ανδριανού κοντά στην Ρώμη, κατασκευασμένη στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ
Θέρμες Taurine στην περιοχή του Λάτσιο Ρώμη Ιταλία Κροκεάτης λίθος σε διάκοσμο
Δάπεδο του καθεδρικού ναού του Spoletium Σπολέτο κεντρική Ιταλική 
Υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το Σπολέτο ανακτά το κύρος του, χωρίς ωστόσο να αναφέρεται συχνά σε ιστορικά ντοκουμέντα.
Ο Μαρτιάλης αναφέρεται στο κρασί της περιοχής, ενώ ο Αιμιλιανός -ο οποίος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τους πολεμιστές του στη Μοισία- σφαγιάστηκε εκεί μετά την επιστροφή του το 253 μ.Χ., έχοντας βασιλέψει μόλις δυο με τρεις μήνες.
Διατάγματα του Μέγα Κωνσταντίνου (326) και του Ιουλιανού (362) φέρονται να προέρχονται από το Σπολέτο, το οποίο αργότερα αποτέλεσε σπουδαίο οχυρό κατά των Βανδάλων και Γότθων εισβολέων. Τα τείχη του πάντως κατέπεσαν υπό την εισβολή του Τορτίλα.
Εύρημα από το σπήλαιο "Αλεπότρυπα'- Κροκεάτης λίθος Η νεολιθική κοινότητα στο Διρό αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Νεότερης και της Τελικής Νεολιθικής περιόδου (4800-3200 π,Χ.). Η ζωή της κοινότητας διακόπηκε απότομα γύρω στα 3200 π.Χ. από ισχυρό σεισμό που είχε ως αποτέλεσμα να φράξει η είσοδος του σπηλαίου.
Οι εγκλωβισμένοι στο σπήλαιο πέθαναν από την πείνα, ενώ όσοι βρέθηκαν στο ύπαιθρο, εγκατέλειψαν την περιοχή γιατί στερήθηκαν το πόσιμο νερό.
Κροκεάτης λίθος σε σφραγιδόλιθο του 1400- 1050 π.Χ.
ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ :
www.krokeai.com
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ - ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
http://www.krokeai.com/Krokeatis_Lithos_Lacedaemonius.htm
Δημήτρης Κατσέτος, Ρότσεστερ Νέας Υόρκης Η.Π.Α
http://www.notospress.gr
news.bbc.co.uk
www.mani.org.
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΟΝΑ


ellinondiktyo.blogspot.gr

12 Αυγούστου 2016

Πόσοι είμαστε, στην 1η απογραφή του Ελληνικού κράτους 1834.


1.Δ. Καρυουπόλεως  Κάτοικοι 560 Οικογένειες 149
Καρυούπολις Κάτοικοι 154 Οικογένειες 39
Πασαβάς Κάτοικοι 97 Οικογένειες 20 
Νεοχώρι Κάτοικοι 174 Οικογένειες 50
Άγ. Βασίλειος Κάτοικοι 46 Οικογένειες 15
Καυκί Κάτοικοι 31 11Χωσάρι 20 Οικογένειες 5
Φλήτσον Κάτοικοι 26 Οικογένειες 8
Μονή Αγ. Παρασκευής Κάτοικοι 5 Οικογένειες 1
Μονή Καταφυγιωτίσσης Κάτοικοι 7 Οικογένειες (-)

2.Δ. Πυρρίχου Κάτοικοι 851 Οικογένειες 227
Πυρρίχον (Βαχού) Κάτοικοι 594 Οικογένειες 157
Τσεροβάς Κάτοικοι 247 Οικογένειες 69 
Όροχα Κάτοικοι 5 Οικογένειες 1
Νερόμυλοι Νικόλαου-Πανιατάκη Κάτοικοι 1 Οικογένειες (-)
Μονή της Παρθένου Κάτοικοι 4 Οικογένειες (-)


Βρείτε και εσείς πόσοι είσαστε τότε 

7 Αυγούστου 2016

Στο σπήλαιο Διρού πριν 9000 χρόνια


Με θέα σε έναν ήσυχο ελληνικό όρμο η Σπηλιά της Αλεπότρυπας περιέχει λείψανα από οικισμό Λίθινης Εποχής, τάφους, μια λίμνη και μια αμφιθεατρική αίθουσα στην οποία έχουν πραγματοποιηθεί απίστευτες τελετές που έλαβαν χώρα πριν, τουλάχιστον, 5.000 χρόνια.
Όλα αυτά ήταν σφραγισμένα από τον κόσμο μέχρι τους σύγχρονους καιρούς και οι επιστήμονες μόλις τώρα αναφέρουν αυτά τα οποία παρέμειναν εκεί μέσα.

«Δεν υπάρχει σχεδόν κανένας νεολιθικός οικισμός σε όλην την Ευρώπη, όπως αυτός εδώ- με τόσες
πολλές ταφές», λέει η αρχαιολόγος Αναστασία Παπαθανασίου από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, διευθύντρια της Ομάδας Έργου του σπηλαίου του Δυρού.

Η ομάδα έχει αποκαλύψει μέχρι στιγμής περίπου 160 ταφές στο εσωτερικό του σπηλαίου και χρονολογούνται από 7.000 έως 5200 χρόνια πριν, όταν άρχισε να εξαπλώνεται η γεωργία στην Ευρώπη.
Στο εσωτερικό, το σπήλαιο καλύπτεται από ένα λιπαρό στρώμα στάχτης που προκλήθηκε από τις τελετουργικές πυρκαγιές που πραγματοποιήθηκαν στους τάφους που υπάρχουν εκεί.

«Η διατήρησή τους είναι εξαιρετική», λέει η Παπαθανασίου. Από τα διατηρημένα πράγματα διαπιστώνεται ότι οι αγρότες της Λίθινης Εποχής είχαν μια βαρύτητα στη βρώση του κριθαριού και του σίτου με λίγο κρέας ή ψάρι.
Οι αναλύσεις των θαμμένων σκελετών δείχνουν ανθρώπους που δεν διαφέρουν πολύ από τους σημερινούς ανθρώπους της Μεσογείου – σχεδόν στο ύψος των σημερινών Ελλήνων- αν και είναι ελαφρώς αναιμικοί λόγω της έλλειψης του κρέατος στη διατροφή τους».

Περίπου το 31 τοις εκατό των θαμμένων κρανίων εμφανίζουν μία κληρονομική γραμμή, όπου οι πλάκες των οστών συναντιούνται πάνω από το μέτωπο, που δείχνουν συγγένεια, λέει η Παπαθανασίου και θα προσθέσει ότι τα κρανία, επίσης, έχουν πολλά σημεία από επουλωμένα χτυπήματα και κοψίματα. «Πάλεψαν πολύ».
«Ζούσαν σε ένα χωριό έξω από τη σπηλιά», λέει ο Mike Galaty του Millspas College στο Τζάκσον του Μισσισιπή (ΗΠΑ), με τον συνδιευθύνοντα του ερευνητικού έργου, William Parkinson του Field Museum του Σικάγο.
«Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς γινόταν στη διάρκεια του τελετουργικού, αλλά φαίνεται ότι θυσίαζαν ζώα, έσπαγαν αγγεία και άλλα κεραμικά και δημιουργούσαν μεγάλες φωτιές στο εσωτερικό της σπηλιάς».

Ο Έλληνας αρχαιολόγος Γιώργος Παπαθανασόπουλος, ο οποίος ήταν επικεφαλής των ανασκαφών στην τοποθεσία από την αρχή που έγινε τη δεκαετία του 1970, πιθανολογεί ότι η αρχαία ελληνική έννοια του Άδη, μία ζοφερή και ομιχλώδης κατοικία των νεκρών- μπορεί να έχει τις ρίζες της στις τελετουργίες που λάβαιναν χώρα στο σπήλαιο.

Η πρώτη εκ νέου ανακάλυψη του σπηλαίου έγινε από εντόπιους το 1958 και οι Έλληνες αξιωματούχοι του τουρισμού την είδαν ως τουριστική έλξη.
Όταν οι αρχαιολόγοι συνειδητοποίησαν τι κρυβόταν εκεί, έκαναν προσπάθειες να μην ποδοπατηθεί ο χώρος από τους τουρίστες.
Κατά τα επόμενα χρόνια το σπήλαιο του Δυρού θα χαρτογραφηθεί σε όλη την έκτασή του καθώς και ο χώρος του οικισμού της Λίθινης Εποχής, γύρω από τον κόλπο.
Αλεπότρυπα: Η σπηλιά που ενέπνευσε την πύλη του Άδη;

Ένα σπήλαιο με έκταση όσο 4 γήπεδα ποδοσφαίρου και με την δική του υπόγεια λίμνη μπορεί να είναι το μέρος που ενέπνευσε το πανάρχαιο μύθο για τον θεό του κάτω κόσμου, τον Άδη, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους.
Η σπηλιά, με το όνομα Αλεπότρυπα, έστεκε ανεξερεύνητη για αιώνες στον κόλπο του Διρού στην Μάνη, ώσπου ένας άνδρας που είχε βγάλει το σκύλο του βόλτα βρήκε μια μικρή της είσοδο γύρω στο 1950.
Οι ειδικοί πέρασαν τις τελευταίες δεκαετίες κάνοντας ανασκαφές στην σπηλιά και πιστεύουν ότι εκατοντάδες ήταν οι άνθρωποι που έμειναν μέσα στην Αλεπότρυπα, κάνοντάς την έτσι ένα από τα παλαιότερα προϊστορικά χωριά στην Ευρώπη, μέχρι την κατάρρευση της εισόδου της που έθαψε όλους τους κατοίκους της ζωντανούς πριν 5000 χρόνια.

Οι αρχαιολόγοι τώρα φέρνουν στο φως εργαλεία, πήλινα αγγεία, οψιανούς (ηφαιστιογενή πετρώματα), καθώς και ασημένια και χάλκινα αντικείμενα που χρονολογούνται από την Νεολιθική εποχή, που ξεκίνησε περίπου πριν 9000 χρόνια, λίγο πριν την εποχή του Λίθου.

Όμως το πιο σημαντικό εύρημα – ότι η σπηλιά χρησιμοποιούταν ως νεκροταφείο και για ταφικές τελετές – οδήγησε τους αρχαιολόγους ερευνητές στο να πιστεύουν ότι μπορεί να ενέπνευσε τον μύθο του κάτω κόσμου του Άδη.

Ο πρώτος αρχαιολόγος που έκανε ανασκαφές μέσα στην Αλεπότρυπα, Γιώργος Παπαθανασόπουλος (φωτό), υποστηρίζει ότι για τους Νεολιθικούς κατοίκους, η σπηλιά ήταν ο κάτω κόσμος του Άδη.
Σύμφωνα με τον Μάικλ Γκάλατι, αρχαιολόγο απ΄το Κολέγιο Μιλσαψ του Μιζούρι, : «Μπορείς εύκολα να διακρίνεις γιατί ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος έκανε αυτήν την υπόθεση. Το σπήλαιο όντως δίνει την εντύπωση του κάτω κόσμου, με τον Άδη και τον ποταμό Αχέροντα.
Η Αλεπότρυπα υπήρξε ακριβώς πριν την εποχή του Μπρούντζου στην Μυκηναϊκή Ελλάδα, οπότε είναι σαν να βλέπει κανείς την ανάδυση των πραγμάτων που οδήγησαν στην εποχή των ηρώων στην Ελλάδα.
Φανταστείτε το μέρος αυτό να φωτίζεται από δαδιά, γεμάτο ανθρώπους που ανάβουν φωτιές και καίνε του νεκρούς.
Tα ταφικά μνημεία και οι τελετές που έλαβαν χώρα δίνουν στην σπηλιά την αίσθηση το κάτω κόσμου. Είναι σαν τον Άδη, συμπληρωμένο από τον ποταμό Αχέροντα.»

Ο Έλληνας αρχαιολόγος ανέκαθεν υποστήριξε ότι η σπηλιά ήταν ένας τόπος προσκυνήματος όπου ετάφησαν επιφανείς άνδρες, δίνοντας την εντύπωση ότι επρόκειτο για την πραγματική είσοδο στον Άδη, την πηγή της ελληνικής γοητείας για τον κάτω κόσμο.

Το σπήλαιο είναι μακρύτερο από 1000 μέτρα και έχει μία τεράστια κεντρική αίθουσα, όμως οι αρχαιολόγοι έχουν πολύ δρόμο ακόμα για να εξερευνήσουν ολόκληρο αυτό το θαύμα της φύσης.
Ο κ.Γκάλατι πρόσθεσε: «Δεν ξέρουμε πόσο πιο βαθιά φτάνει η σπηλιά. Με κάθε επιφύλαξη, εάν συνεχίσουμε έτσι μπορεί να βρούμε μέχρι και Νεάτερνταλ εκεί κάτω. Απλά δεν έχουμε σκάψει ακόμα τόσο βαθιά ώστε να μπορούμε να εξακριβώσουμε κάτι τέτοιο».
Εκπληκτική ανακάλυψη στο Διρό: Βρήκαν τάφο με ζευγάρι σε στάση εναγκαλισμού – Τον αρχαιότερο στον κόσμο
Μια διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε στάση εναγκαλισμού, καθώς και μια δεύτερη διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε εξαιρετικά συνεσταλμένη στάση σε συνάφεια με σπασμένες αιχμές βελών, αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα ευρήματα της ανασκαφής στη θέση «Ξαγκουνάκι» στον περιβάλλοντα χώρο του σπηλαίου Αλεπότρυπα, που εντάσσεται στο πενταετές Ανασκαφικό και Μελετητικό έργο Διρού.

Αναλυτικά η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού:Μια διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε στάση εναγκαλισμού, καθώς και μια δεύτερη διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε εξαιρετικά συνεσταλμένη στάση σε συνάφεια με σπασμένες αιχμές βελών αποτελούν δυο από τα σημαντικότερα ευρήματα της ανασκαφής στη θέση «Ξαγκουνάκι» στον περιβάλλοντα χώρο του σπηλαίου Αλεπότρυπα, που εντάσσεται στο πενταετές Ανασκαφικό και Μελετητικό έργο Διρού.
Οι ταυτόχρονες διπλές ταφές δεν είναι συχνό φαινόμενο και πολύ περισσότερο συχνό αρχαιολογικό εύρημα. Επιπλέον οι διπλές ταφές σε στάση εναγκαλισμού είναι εξαιρετικά σπάνιες και αυτή του Διρού αποτελεί μια από τις αρχαιότερες του κόσμου, αν όχι την αρχαιότερη, μέχρι σήμερα.
Έχει χρονολογηθεί με άνθρακα C14 στο 3800 π.Χ., ενώ ανάλυση DNA των οστών των δύο ατόμων απέδειξε ότι πρόκειται για έναν άνδρα και μία γυναίκα.

Σε στρώματα της Τελικής Νεολιθικής από το 4200 ως το 3800 π.Χ. αποκαλύφθηκαν επίσης: διπλή αδιατάρακτη, πρωτογενής παιδική ταφή σε αγγείο, καθώς και αδιατάρακτη ταφή εμβρύου.
Το πρόγραμμα, που ολοκληρώθηκε το 2014, πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του επίτιμου εφόρου Αρχαιοτήτων Δρος Γ.Α. Παπαθανασόπουλου από διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδας (υπεύθυνη Δρ. Α. Παπαθανασίου) σε συνεργασία με Έλληνες και ξένους επιστήμονες και υπό την εποπτεία των Ε΄ΕΠΚΑ και 5ης ΕΒΑ.
Στόχο του είχε την ολοκλήρωση των ερευνών και την προετοιμασία της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων της μακροχρόνιας ανασκαφής στο σπήλαιο Αλεπότρυπα και την ανασκαφική διερεύνηση του περιβάλλοντος χώρου.

Νέες χρονολογήσεις και εξειδικευμένες αναλύσεις διεύρυναν σημαντικά την περίοδο χρήσης του σπηλαίου από την Αρχαιότερη ως την Τελική Νεολιθική (6.000-3.200 π.Χ.) και επιβεβαίωσαν την μακροχρόνια λειτουργία του ως οικιστικού και ταφικού χώρου.
Στα υπερκείμενα στρώματα αποκαλύφθηκε κυκλικό οστεοφυλάκιο, διαμέτρου τεσσάρων μέτρων, ορισμένο από αργούς λίθους, που φέρει βοτσαλόστρωτο δάπεδο.

Μεγάλη ποσότητα ανθρώπινων σκελετικών καταλοίπων που αντιπροσωπεύουν δεκάδες ατόμων, περισυλλέχθηκε από την επιφάνεια του δαπέδου σε συνάφεια με χαρακτηριστικά ευρήματα της ΥΕ ΙΙΙ (Μυκηναϊκής Εποχής) όπως κεραμική, χάντρες, εγχειρίδιο.
Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική κατασκευή για την προσχεδιασμένη μεταφορά και δευτερογενή ταφή δεκάδων ατόμων, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην Μυκηναϊκή εποχή.




Μουσείο Νεολιθικού Πολιτισμού Διρού
Στην είσοδο του προϊστορικού σπηλαίου της Αλεπότρυπας στο Διρό, εκτίθενται τα ευρήματα των ανασκαφών που έφεραν στο φως τη ζωή μιας πολυάνθρωπης και δυναμικής νεολιθικής κοινότητας που έζησε και άκμασε εντός του σπηλαίου από το 5300 ως το 3200 π.Χ.
Το σπήλαιο, που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1958, εξερευνήθηκε συστηματικά για τέσσερις δεκαετίες από τον αρχαιολόγο Γ. Παπαθανασόπουλο.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα με τα παλαιότερα από αυτά να χρονολογούνται το 6000 π.Χ.

Η έκθεση περιλαμβάνει νεολιθικά ειδώλια, λίθινα και οστέινα εργαλεία, πήλινα αγγεία, σύνεργα υφαντικής, όπλα, κοσμήματα και πολλά μικροαντικείμενα που υποδηλώνουν τον πλούτο και το μέγεθος της νεολιθικής κοινότητας του Διρού.
Τη συλλογή ολοκληρώνουν οστά θηραμάτων, ευρήματα από ομαδική ταφή και ο ανθρώπινος σκελετός μιας γυναίκας που τοποθετείται στην τελευταία περίοδο κατοίκησης του σπηλαίου (3200 π.Χ.) πριν αυτό φραχτεί από μεγάλο σεισμό.

Μέσα στο φυσικό χώρο του σπηλαίου, το Μουσείο φέρνει τον επισκέπτη κοντά στον τρόπο ζωής, τις καθημερινές συνήθειες, τα τελετουργικά και τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις των ανθρώπων της νεολιθικής εποχής.

Στο προϊστορικό σπήλαιο της Αλεπότρυπας, σε έναν χώρο με μοναδική αρχαιολογική σπουδαιότητα αναφορικά με τη Νεολιθική εποχή, λειτουργεί η έκθεση του Μουσείου Νεολιθικού Πολιτισμού Διρού.
Τα ευρήματα των ανασκαφών του αρχαιολόγου Γ. Παπαθανασόπουλου υποδηλώνουν ότι εδώ άκμασε και αναπτύχθηκε μια πολυάνθρωπη δυναμική κοινωνία που εξελίχτηκε σε σημαντικό ναυτικό και εμπορικό κέντρο. Νεότερες μάλιστα μετρήσεις τοποθετούν χρονικά τα πρώτα ευρήματα στο 6000 π.Χ.
Δίπλα στην είσοδο ο επισκέπτης βλέπει το σχεδιάγραμμα του σπηλαίου καθώς και έναν χάρτη με τα κυριότερα κέντρα νεολιθικού πολιτισμού που έχουν εντοπιστεί στη χώρα.
Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται τα ευρήματα καθημερινής χρήσης, όπως εργαλεία και όπλα κατασκευασμένα από λίθο, κόκκαλο, χαλκό και τον πολύτιμο για την εποχή οψιανό Μήλου, σύνεργα υφαντικής -οστέινες βελόνες και σφοντύλια- πήλινα και μαρμάρινα ειδώλια, κοσμήματα από οστά, λίθο και άργυρο και διάφορα άλλα μικροαντικείμενα, που δηλώνουν τον πλούτο, την έκταση και το υψηλό επίπεδο ζωής της νεολιθικής κοινότητας του Διρού.
Στην ίδια αίθουσα ο επισκέπτης βλέπει τα οστά των θηραμάτων που βρέθηκαν εντός τους σπηλαίου, από βόδια, αιγοπρόβατα, ψάρια και μαλάκια ενώ σημειώνεται ότι οι ανασκαφές εντόπισαν εστίες για φωτιά, αποθήκες τροφίμων και διάφορες άλλες λιθόκτιστες κατασκευές.

Στο βάθος της αίθουσας, εκτίθενται πήλινα αγγεία με ανάγλυφη και ζωγραφιστή διακόσμηση καθώς και ευρήματα από την ομαδική ταφή που έφεραν στο φως οι ανασκαφές του Γ. Παπαθανασόπουλου τη δεκαετία του ’90, και χρονολογούνται την τελευταία περίοδο κατοίκησης του σπηλαίου πριν αυτό φραχθεί από μεγάλο σεισμό (3200 π.Χ.)
Στο κέντρο της αίθουσας, εκτίθεται, όπως ακριβώς βρέθηκε, ο σκελετός μιας νεαρής γυναίκας.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνών, η Αλεπότρυπα χρησιμοποιήθηκε στην Νεώτερη και Τελική Νεολιθική εποχή 5300-3200 π.Χ., κι είχε συνεχή κατοίκηση για 2500-3000 χρόνια.
Το σπήλαιο, που εντοπίστηκε το 1958 από τους σπηλαιολόγους Γιάννη και Άννα Πετροχείλου, έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα νεολιθικά σπήλαια της Ευρώπης.
Μέσα από την έκθεση ο επισκέπτης έρχεται κοντά στις καθημερινές συνήθειες, τα τελετουργικά και τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις των ανθρώπων της νεολιθικής εποχής, αποκτώντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής του Νεολιθικού ανθρώπου.
ΣΥΝΈΒΑΛΛΑΝ
Στέλιος Παπαναστασίου
apocalypsejohn.com
www.manivoice.gr/
www.echedoros-a.gr
Φωτογραφία.
lakonistas
Golden Greece
G Venizeleas
Χ Κανάκης

ellinondiktyo.blogspot.gr