Ήν γάρ και το των Πελασγών γένος Ελληνικόν εκ Πελοποννήσου αρχαίον…

...εχρήσατο δε τύχαις δυσπότμοις είς πολλά μεν και άλλα, μάλιστα δ΄ είς την πολύπλανον τε και ουδενός τόπου βέβαιον οίκησιν, πρώτον μεν γάρ περί το καλούμενον νύν Αχαικόν Άργος ώκησαν αυτόχθονες όντες, ως οί πολλοί περί αυτών λέγουσι , την δε επωνυμίαν έλαβον έξ αρχής ταύτην επί του Πελασγού βασιλέως.
Ήν δε ο Πελασγός έκ Διός, ως λέγεται, και Νιόβης της Φορωνέως, ή πρώτη γυναικί θνητή μίσγεται ο Ζεύς ως ο μύθος έχει.
Έκτη δε ύστερον γενεά Πελοπόννησον εκλιπόντες εις την τότε μέν Αιμονίαν νυν δε Θετταλίαν ονομαζομένην μετανέστησαν. Ηγούντο δε της αποικίας Αχαιός και Φθίος και Πελασγός οι Λαρίσης και Ποσειδώνος υιοί. Αφικόμενοι δ’ είς την Αιμονίαν τούς τε κατοικούντας εν αυτή βαρβάρους εξελαύνουσι και νέμονται την χώραν τριχή, τοίς ηγεμόσι ποιήσαντες ομωνύμους τας μοίρας, Φθιώτιν και Αχαίαν και Πελασγιώτιν.
Πέντε δε μείναντες αυτόθι γενεάς, έν αίς επί μήκιστον ευτυχίας ήλασαν τα κράτιστα των εν τη Θετταλία πεδίων καρπούμενοι. Περί την έκτην γενεάν εξελαύνονται Θετταλίας υπό τε Κουρητών και Λελέγων. Οί νύν Αιτωλοί και Λοκροί καλούνται. Και συχνών των περί τον Παρνασόν οικούντων. Ηγουμένου των πολεμίων Δευκαλίωνος του Προμηθέως μητρός δε Κλυμένης της Ωκεανού. Σκεδασθέντες δε κατά την φυγήν οί μεν είς Κρήτην απήλθον οι δε των Κυκλάδων νήσων τινάς κατέσχον, οι δε περί τον Όλυμπον τε και την Όσσαν, καλουμένην δε Ιστιαιώτιν ώκισαν άλλοι είς τε Βοιωτίαν και Φωκίδα Ελλήσποντον παραλίου πολλά χωρία κατέσχον και των παρακειμένων αυτή νήσων άλλας τε συχνάς και την νύν καλουμένην Λέσβον, αναμιχθέντες τοίς εκ της Ελλάδος στέλλουσι την πρώτην αποικίαν είς αυτήν άγοντος Μάκαρος του Κριάσσου. Το δε πλείον αυτών μέρος δια της μεσογείου τραπόμενον προς τους έν Δωδώνηκατοικούνυτας σφών συγγενείς. Οίς ουδείς ηξίου πόλεμον επιφέρειν ως ιεροίς. Χρόνον μεν τινά σύμμετρον αύτοθι διέτριψαν, επέι δε λυπηροί αυτοίς όντες ησθάνοντο ούχ ικανής ούσης άπαντας τρέφειν γής, εκλειπούσι την χώραν χρησμώ πειθόμενοι κελεύοντι πλείν είς Ιταλίαν ή τότε Σατορνία ελέγετο. Κατασκευασάμενοι δε ναύς πολλάς περαιούνται τον Ιόνιον……Φαλέριον δε και Φασκεννιον έτι και είς εμέ ήσαν οικούμεναι υπό Ρωμαίων, μικρ΄άττα διασώζουσαι ζώπυρα του Πελασγικού γένους, Σικελών υπάρχουσαι πρότερον εν ταύταις διέμεινε πολλά των αρχαίων διαιτημάτων οίς το Ελληνικόν πότ΄εχρήσατο επί μήκιστον χρόνον οίον ό τε των όπλων των πολεμιστηρίων κόσμος , ασπίδες Αργολικαί και δόρατα….
Διονύσιος Αλικαρνασσεύς Ρωμ. Αρχαιολογία 1 17 κεξ
Όσο περισσότερο πίσω μπορεί να ταξιδέψει κάποιος τόση περισσότερη αλήθεια βρίσκει.
Και είναι φυσικό, επειδή πλησιάζοντας περισσότερο τον χρόνο του γεγονότος, το έχεις εντονότερο στην μνήμη σου και είναι αληθές, δηλαδή δεν ξεχνιέται.
Με αυτό σαν θεώρημα, φτάνω στους Πελασγούς, που είναι οι άνθρωποι των παραλίμνιων ή παραθαλάσσιων πεδιάδων με κύριο περιβαλλοντολογικό χαρακτηριστικό τα λασπώδη εδάφη.
Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις «Πέλας» και «Γύια».
Πελας σύμφωνα με την εκτίμηση μου πηλός λάσπη, μετά από αλλεπάλληλες τροποποιήσεις. Από το ρήμα παλάσσω, κατά Ησύχιον παληός, πηλός, Λατινικά pelze=τέλμα βάλτος.
Γύιον ομηρική λέξη συναντάται πάντοτε στον πληθυντικό «Γύια», τα κατώτερα μέλη του σώματος.
Πέλαγος = επίπεδη επιφάνεια γης που πλημμύρισε
Πελασγοί > Πελαγσκοι = οι κάτοικοι της πεδιάδας
Πιθανόν εξ αυτού και επειδή ίσως ήταν από τις πρώτες κοινωνίες εδώ να υπάρχει και η έννοια του ρήματος πελάζω, δημιουργώ συναναστροφή κοινωνία.
Τα στοιχεία που συνεισφέρουν σε αυτή την διαδρομή είναι :
1. Η γεωλογική κατάσταση του πλανήτη εκείνες τις μακρινές εποχές.
2. Η ανάλυση και η έρευνα της γλώσσας, πέρα από τις συμβατικές ερμηνείες.
3. Οι ιστορικές καταγραφές.
4. Η κυτταρική μνήμη και η ερμηνεία με βάση την απλή λογική και την κατανόηση των συνθηκών, των αναγκών, των ανθρώπων.
Είναι δύσκολο να παρουσιασθεί το περιβάλλον του πλανήτη εκείνες τις εποχές, αν δεν έχει κάποιος άριστες γνώσεις γεωλογίας. Σίγουρα όμως οι συνθήκες που επικρατούσαν πρέπει να ήταν δύσκολες σε σχέση με την διαβίωση των ανθρώπων.
Ουράνια σώματα βομβάρδιζαν τον πλανήτη, κομήτες δημιουργούσαν συνθήκες κολάσεως, παγετώνες, παρθένα δάση σε ορεινούς όγκους με ανθρωποφάγα θηρία, είναι μερικοί από τους εχθρούς των προγόνων μας.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον σταδιακά ξεχώριζαν και αποστράγγιζαν τα ύδατα από την στεριά και χρόνο με το χρόνο εμφανίζονταν εκτάσεις πεδινές, και εύφορες ικανές να θρέψουν τον πληθυσμό. Μπορεί κάποιος να φανταστεί, τόπους με κυρίαρχο το στοιχείο το νερό και την λάσπη τον «πηλό».
Πηλός δωρικά παλός έχει σχέση με την ρίζα του λατινικού palleo.
Σε τοποθεσίες με αυτά τα χαρακτηριστικά ξεκίνησε τις πρώτες κατοικίες του ο άνθρωπος, αφού εγκατέλειψε τα σπήλαια. Η αρχαιολογία μιλά για λιμναίους προϊστορικούς οικισμούς, πράγμα που είναι απολύτως φυσιολογικό.
Τα πλεονεκτήματα που είχε ο άνθρωπος να δημιουργήσει οικισμούς σε αυτούς τους τόπους ήταν πολλά και σημαντικά για τις ανάγκες του. Εύρισκε εύκολα τροφή, και ελαχιστοποιούσε τους κινδύνους για την ζωή του, αποφεύγοντας τα άγρια δάση με τα επικίνδυνα θηρία. Σε αυτό το περιβάλλον ένας σημαντικός εχθρός ήταν τα φίδια, και αυτό αποδεικνύεται από την υψηλή θέση που είχαν τα ερπετά, σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων, καθώς και μέχρι σήμερα εμπνέουν ένα μυστηριακό φόβο.
Σύμμαχο τους εναντίον των ερπετών είχαν τον πελαργό, επειδή στην τροφή του περιλαμβάνονται και τα φίδια. http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2740&aID=1170
τιμωρούσαν δια νόμου όποιον σκότωνε πελαργό. Η άποψη αυτή ενισχύεται περισσότερο με το εδάφιο που ακολουθεί από διαφορετική πηγή :
“…Δώρος δε αυτήν ο ΄Ελληνος ειλήχει τα πρώτα και Δωρίς απ΄ εκείνου εκαλείτο πρότερον, ύστερον δε Ιστιαιώτις μετωνομάσθη. Θεσσαλία από Θεσσαλού, η πρότερον Πελασγία , εν ταύτη ουκ εξέστι πελαγρούς* κτείνειν, τους γάρ της χώρας όφεις αναιρούσιν.”
Στέφανος Βυζάντιος «Δώριον…
Αλλά και η μεταφορική έννοια, πώς τα παιδιά τα φέρνει ο πελαργός δίνει έμφαση στον ρόλο που έπαιζε το πτηνό στην ζωή του ανθρώπου. Έξω από την συνηθισμένη ερμηνεία των λέξεων, θα μπορούσε το όνομα του να αποδοθεί διαφορετικά. Δηλαδή ερμηνεύοντας τις λέξεις «πέλας» και «αργός», όχι σαν άσπρος και μαύρος, αλλά σαν πηλός (λάσπη) και καλλιεργήσιμη έκταση. Να διευκρινίσω πώς αργός σημαίνει φωτεινός, που είναι πολύ κοντά στην έκφραση «ξέφωτο», δηλαδή όταν πρόκειται περί έκτασης, ανοικτός καλλιεργήσιμος τόπος. Στην συνέχεια όπως γίνεται σε πολλές περιπτώσεις, έγινε μετάθεση των γραμμάτων ρ και γ, και η λέξη έγινε αγρός*.
(* Η πάρα πάνω ερμηνεία απλουστεύεται, επειδή στο εδάφιο του Στ. Βυζάντιου, που παρουσίασα, το πτηνό καταγράφεται όχι Πελαργός αλλά Πελαγρός.)
Αργότερα χρησιμοποιώντας τον «πηλό» έφτιαξε κατοικίες με πλίνθους, συνήθεια που έχει φτάσει μέχρι και σήμερα, και οικιακά σκεύη, τα οποία λόγω του υλικού που κατασκευάσθηκαν ονομάζουμε και σήμερα «Πήλινα.». Η δραστηριότητα δεν περιορίστηκε μόνο, στην κατασκευή σκευών χρηστικών, αλλά σε πλήθος εφαρμογών, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά και την τάση του να εκφραστεί σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Σημαντικότατα δείγματα αρχαϊκής τέχνης με πρώτη ύλη τον «πηλό» τα εδώλια .
Στο χτίσιμο των κατοικιών με πρώτη ύλη τον πηλό οφείλεται και ή ονομασία «πόλις».
Πολέω , περιπλανώμαι αλλά και μεταφορικά οργώνω καλλιεργώ.
Είναι φανερό πώς τα σημαίνοντα τις λέξεις γράμματα είναι κοινά Π και Λ.
Πιθανόν μεταγενέστερα στην συλλαβή Πελ να προστέθηκε και η λέξη Λας, και να σχηματίσθηκε η λέξη «Πέλλα», που αρχικά σήμαινε την πόλη της οποίας οι κατοικίες είχαν φτιαχτεί πλέον με λίθους. Στην Ελλάδα υπάρχει πλήθος ονομάτων περιοχών που εμπεριέχεται η συλλαβή Πελ, και Πηλ, που είναι η εξέλιξή της.
Κάποιες από αυτές μπορούν να ερμηνευτούν, σχεδόν αποδίδοντας τα χαρακτηριστικά του σημαινόμενου όπως ισχύει στην γλώσσα μας.
Πελλάνα η βασιλίδα πόλις, Πήλιον το χωμάτινο βουνό, επειδή δεν είναι βραχώδες. Πελαργός το πουλί που συχνάζει στους λασπωμένους αγρούς. Πέλαγος, πεδινή περιοχή που κατακλύσθηκε από νερά και έγινε λασπώδης. Πέλοψ εκείνος που το χρώμα των ματιών του μοιάζει με το χρώμα του πηλού. Πέλμα, το μέρος του σώματος που είναι συνεχώς λερωμένο με λάσπη. Είναι αρκετά απλό άλλα τόσο αληθινό. Οι άνθρωποι χωρίς υποδήματα, ήταν αναγκασμένοι να περπατούν μέσα σε λασπώδη εδάφη και είναι φυσικό, τα πόδια τους να ήταν μονίμως με λάσπη.
Στην γλώσσα μας είναι διακριτός ο ρόλος των συμφώνων και των φωνηέντων.
Τα φωνήεντα υπάρχουν για να δώσουν ηχητική ένταση στην συλλαβή, να καθορίσουν το χρόνο της εκπομπής (μακρά, βραχέα, δίχρονα), και να εκφράσουν συναισθήματα. Τα σύμφωνα υπάρχουν για να αποδώσουν με ηχητικό τρόπο δραστηριότητες του περιβάλλοντος, θα λέγαμε αποδίδουν με συντομία ή συμβολίζουν γεγονότα. Ανάλογα με το τμήμα των φωνητικών οργάνων που χρησιμοποιούμε για την προφορά τους κατατάσσονται σε οδοντικά, ουρανικά, χειλικά, υγρά ,ένρινα και διπλά.
Είναι φανερό με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο πώς το Ρ π.χ. αποδίδει την ροή, δηλαδή, μιμείται σε επίπεδο αναπαραγωγής τον θόρυβο που κάνει ένα ρυάκι.
Αυτό συμβαίνει με μεμονωμένα σύμφωνα ή και συνδυασμό περισσοτέρων, ποιος θα αμφισβητήσει πώς το γκρ δηλώνει αγριότητα, το μπρ κρύο, και το πλ παφλασμό.
Και σε αυτό το σημείο αρχίζει η μαγική ερμηνεία της ονομασίας των πρόγονων μας Πελασγών.
Στο λεξικό η λέξη Πελασγοί ορίζει τους μακρινούς μας προγόνους σημαίνει δηλαδή, το φύλο εκείνο που κατοικούσε στην ευρύτερη περιοχή ης ηπειρωτικής Ελλάδος αλλά και στο Αιγαίο πριν πλημμυρίσει..
Πώς ονομάζουμε σήμερα έναν άνθρωπο που κατοικεί σε ορεινή περιοχή;
Η απάντηση είναι χωρίς κανένα ενδοιασμό «Βουνήσιος».
Είναι παραδεκτό από όλους ότι η ονομασία είναι επίθετο που προσδιορίζει το ουσιαστικό ανάλογα, με διάφορες ιδιότητές, και συνήθειες του.
Επειδή λοιπόν διαβιούσαν σε πεδινούς τόπους με κύριο χαρακτηριστικό τον πηλό οι άνθρωποι ονομάσθηκαν «Πελασγοι». Δηλαδή κάτοικοι της λασπώδους γης.
Αντιθέτως, όσοι διαβιούσαν σε ορεινότερα μέρη, σε υψώματα είχαν διαφορετικό προσδιορισμό. Ονομάζονταν «Καύκωνες».
Καύκαλο, καυκί είναι λέξεις που στις μέρες μας αποδίδουν εννοιολογικά , ένα σχετικά υψηλό και συνάμα καθαρό τόπο με λίγη βλάστηση. Άλλο ένα ιδανικό μέρος για να εγκατασταθεί ο άνθρωπος, ούτως ώστε να μην αντιμετωπίζει κινδύνους από τα άγρια ζώα, που κυκλοφορούν σε δασώδεις «απάτητες» εκτάσεις.
« Άτλας γίνεται βασιλεύς πρώτος εν τη καλουμένη νύν Αρκαδία, ώκει δε περί το λεγόμενον Καυκώνιον όρος. Τούτω θυγατέρες ήσαν επτά αι νύν εν ουρανώ κατηστερίσθαι λεγόμεναι Πλειάδες επίκλησιν, ών μίαν μεν Ηλέκτραν Ζεύς γαμεί και γεννά παιδας εξ αυτής Ίασον και Δάρδανον. Ίασος μεν ούν ημίθεος μένει. Δαρδανος δε άγεται γυναίκα Χρυσήν Πάλλαντος θυγατέρα. Έξ ής αυτώ γίγνονται παίδες Ιδαίος και Δείμας. Ούτοι τέως μεν εν Αρκαδία παραλαβόντες την Άτλαντος δυναστείαν εβασίλευον. Έπειτα κατακλυσμού γενομένου μεγάλου περί την Αρκαδίαν τα μεν πεδία εξελιμνώθη και πολλού χρόνου γεωργείσθαι αδύνατα ήν. Οι δε άνθρωποι (ώκουν γαρ ανα τα όρη γλισχρώς ποριζόμενοι τας τροφάς)συμφρονήσαντες ως ούχ ικανή βόσκειν ‘εσται πάντας η περιούσα γή νέμονται σφάς αυτούς διχή. Και αυτών οί μεν εν Αρκαδία υπομένουσι βασιλέα καταστήσαντα Δείμαντα τον Δαρδάνου. Οί δε λοιποί απανίστανται Πελοποννήσου στόλω μεγάλω.»
Συν. Διονύσιος Αλικαρνασευς.
Ετυμολογία για τους Λέλεγες, πιθανόν εκ του ρήματος Λεύω, λευ=λαας, οι κάτοικοι πετρώδους γης. Καθώς επίσης και Βάσις+λευ+ς , η στήριξη και εξουσία των κατοίκων της πέτρας, για να θυμηθούμε εδώ τον μύθο περί δημιουργίας των ανθρώπων, καθώς ο Δευκαλίων και η Πείρα πετούσαν λίθους και γεννιόνταν άνθρωποι.
Και σήμερα ακόμη κυτταρικές μνήμες οδηγούν το μυαλό μερικών σε παρόμοιους συνειρμούς και μιλώ για μια γωνιά πέτρινη της Ελλάδας που κρύβει μέσα της όλη την ιστορία της δημιουργίας την Μάνη.
«Νινόη: η εν Καρία Αφροδισιάς οικισθείσα υπό Πελασγών Λελέγων, διό και εκλήθη Λελέγων πόλις, μετά δε Μεγάλη πόλις, είτα από Νίνου Νινόη, εθνικόν αυτής Νινοήτης».
Σούδα
Στην παλαιά διαθήκη στο κεφάλαιο της «Γένεσης», δηλαδή μπροστά στα μάτια μας αναφέρεται ο τρόπος της δημιουργίας του ανθρώπου. Καταγράφεται απλοϊκά, πώς ο θεός για να φτιάξει τον άνθρωπο χρησιμοποίησε χώμα και νερό, με τα οποία έκανε «πηλό». Έχει μεγάλη σημασία αυτή η αναφορά, διότι θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιήσει, ξύλο, ή πέτρα, ή οτιδήποτε άλλο. Δεν το έκανε όμως αν και δημιουργός χρησιμοποίησε «πηλό», και πρόσθεσε τα απαραίτητα «θεϊκά» υλικά για να δώσει στο δημιούργημα του την ανωτερότητα που επιθυμούσε.
Η βίβλος λοιπόν με την μορφή του παραβολικού μας δηλώνει την πραγματικότητα.
Και η πραγματικότητα είναι πώς ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο «Πελασγό».
Στην συνέχεια του έδωσε την εντολή κατεύθυνση «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε την γήν», το οποίο φυσικά εφαρμόσθηκε.
«Το τε γάρ των Πελασγών ήν φύλον και των Καυκώνων και Λελέγων. Είρηται δ΄ότι πολλαχού της Ευρώπης το παλαιόν ετύγχανε πλανώμενα».
Στράβων 12 8
Μετά την δημιουργία, ανέλαβε την συνέχεια η εξέλιξη. Ακολουθούν μετακινήσεις, αλλά και διαφοροποιήσεις, σε σχέση με ονομασίες, χαρακτηριστικά, αλλά και το σημαντικότερο την γλώσσα. Οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, συνεισφέρουν σε αυτές τις διαφοροποιήσεις, αλλά και πλήθος άλλων συνθηκών είναι δυνατόν να επηρέασε την διαμόρφωση μας, μέχρι το σημερινό μοντέλο.
«Και όρα φύλα Πελασγών. Αξιόλογον γαρ πλήθος δηλοί. Ού γαρ φύλον έφη, αλλά φύλα πληθυντικώς. Μέγα δε έθνος οι Πελασγοί κατά τον Γεωγράφον, όπερ και είς πλάτος αποδεικνύει αυτός. Πλανήται δε ήσαν και σποράδες πανταχού της γής. Ως και εν τοις του Περιηγητού κείται. Φησίν γουν αυτός ο Γεωγράφος και, ότι πλανήτες οι Λέλεγες, ως και οί Πελασγοί και οι Καυκωνες πολλαχού της Ευρώπης το παλαιόν πλανώμενοι, και Πελασγικόν δε πεδίον ιστορεί εν Λαρίσση τη Θετταλική.»
Ευστάθιος 1 560 19
«Η γυνή αύτη της νυν Ελλάδος, πρότερον δε Πελασγίης καλεομένης της αυτής ταύτης.»
 Ηρόδοτος 2 56
Ο Ησίοδος, στο σωζόμενο έργο του ΑΣΠΙΣ, αναφέρει ονόματα Λαπιθών και Κενταύρων, στίχοι 178-190:
Πιό μέσα η μάχη Λαπιθών των μακροκονταράτων
Καινέα άνακτα, Δρύαλου μαζί του Πειριθόου
Οπλέα και Εξάδιο και Φάληρο και Πρόλοχο,
και Μόψο γιο του Άμπυα και Τιταρίσιο του Άρη,
και το Θησέα του Αιγέα, όμοιο των θεώνε
Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι Κένταυροι έπαθαν μεγάλη ζημία και ο Θησεύς τούς οδήγησε από τα αρχαία πηλιορείτικα εδάφη τους, όπου κυνηγούσαν, στη χώρα των Αιθίκων, κοντά στο όρος Πίνδος. Δεν ήταν όμως εύκολο να υποτάξει τούς Κενταύρους, οι οποίοι είχαν ήδη φιλονικήσει για το βασίλειο του Ιξίονα με τον Πειριθου και πού τώρα, ανασυγκροτώντας τις δυνάμεις τους εισέβαλαν στο έδαφος των Λαπιθων. Αιφνιδίασαν και κατάσφαξαν τον κύριο στρατό των Λαπιθων και όταν οι επιζήσαντες κατέφυγαν στη Φολόη της Ήλιδας, οι εκδικητικοί Κένταυροι τούς εξεδίωξαν και μετέτρεψαν τη Φολόη σε δικό τους ληστρικό οχυρό.
Τελικά οι Λαπιθες εγκαταστάθηκαν στο Μαλέα.
«Αυθις δε εκείθεν ορμηθείς Αιγιμίω βασιλει Δωριέων συνεμμάχησε. Λάπιθαι γαρ περί γης όρων επολέμουν αυτώ Κορωνου στρατηγούντος, ο δε πολιορκούμενος επεκαλέσατο τον Ηρακλέα βοηθόν επί μέρη της γής. Βοηθήσας δε Ηρακλής απέκτεινε Κόρωνον μετά και άλλων, και την γήν άπασαν παρέδωκε ελευθέραν αυτώ. Απέκτεινε δε και Λαογόραν μετά των τέκνων».
Απολλοδωρος βιβλιοθηκη 2 154



Φυσικά ζητώ την επιείκεια του αναγνώστη για τα παραπάνω τα οποία δεν έχουν ιδιότητες επιστημονικής διατριβής, διέπονται όμως από πάθος για γνωση της αλήθειας και μπορεί να προκαλέσουν έρεισμα για περαιτέρω έρευνες που θ αποδείξουν πολύ περισσότερα.

Οι ετυμολογικές αιτιολογήσεις από το «Λεξικό της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης»
Του Ιωάννη Σταματάκου εκδόσεις Δεδεμαδη,

Παράρτημα.


Αιγίς = η προστασία  Αιγαίον = το προστατευμένο

Προϊστορικά φύλλα στην περιοχή της Αιγηίδας

1. Πελασγοί
2. Αρκάδες
3. Πέλοπες
4. Ταινάριοι
5. Καλαβροί
6. Τελχίνες
7. Κουρητες
8. Έλλοπες
9. Δρύοπες
10. Μέροπες
11. Κάρες
12. Λέλεγες
13. Δάρδανοι
14. Έλληνες
Αχαιοί
Αιολείς
Δωριείς
Μινύες
Ίωνες
Γραικοί
Θράκες
Φοίνικες
Ετεοκρήτες
Ιλλυριοί
Ηπειρώτες
Μολλοσοι
Σελλοί
Αίμονες
Δόλοπες
Μακοί
Ηδονοί
Μακηδονοί (Μακεδόνες)

Η Μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.) - Η πτώση της Σπάρτης

Η μάχη της Σελλασίας πραγματοποιήθηκε το 222 π.Χ. ανάμεσα στους Σπαρτιάτες του Κλεομένη και τους Μακεδόνες του Αντιγόνου Δώσωνα στη Σελλασία της Λακωνίας.
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του Άγι Δ'
Ο Άγις Δ' ήταν βασιλιάς της Σπάρτης που ανήλθε στο θρόνο της το 245 π.Χ. και ήταν γιος του Ευδαμίδα Β'. Έκανε μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό σύστημα της Σπάρτης, αλλά ο συμβασιλέας του, ο Λεωνίδας Β' τον ανέτρεψε στα σχέδιά του και οι αντιπάλοι του ακύρωσαν τις μεταρρυθμίσεις του και τον σκότωσαν.
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του Κλεομένη Γ'
Ο Κλεομένης Γ΄ ήταν βασιλιάς της Σπάρτης, γιος του Λεωνίδα Β' που ανήλθε στο θρόνο το 235 π.Χ. Έκανε και αυτός μεγάλες μεταρυθμίσεις. Επανένταξε τους νόμους του Λυκούργου, εκπαίδευσε το στρατό του με τα πρότυπα της μακεδονικής φάλαγγας, πρότεινε αναδασμό της γης και απελευθέρωση των ειλώτων. Έτσι οι πολίτες έφτασαν τους 4.000 από τους 700 που ήταν.
Ο πόλεμος με την Αχαϊκή Συμπολιτεία
Ο Κλεομένης με τους νόμους αυτούς προκάλεσε έντονη ανησυχία στις γύρω πόλεις και περισσότερο στην ανερχόμενη Αχαϊκή Συμπολιτεία. Ο Κλεομένης όμως εισέβαλλε στη Μεγαλόπολη και κατάφερε να τη λαφυραγωγήσει και να φύγει ανένόχλητος. Αμέσως μετά κατέλαβε τη Μαντίνεια και έδιωξε τους Αχαιούς. Αργότερα κατευθύνθηκε προς την Τεγέα και τις Φερές για να συγκρουστεί με τους Αχαιούς. Εκείνη τότε την εποχή στρατηγός των Αχαιών ήταν ο Υπερβάτας ο οποίος συγκέντρωσε 5.000 - 6.000 στρατιώτες και συγκρούστηκε με τον Κλεομένη στη Δύμη. Νικητής εξήλθε ο Κλεομένης και οι Αχαιοί του ζήτησαν ειρήνη. Ο Κλεομένης δεχόταν την ειρήνη με όρο να γίνει ο αρχηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Οι Αχαιοί δέχτηκαν, αλλά την κρίσιμη ημέρα της συνάντησης των Αχαιών με τον Κλεομένη για την υπογραφή των όρων της συνθήκης ο δεύτερος αρρώστησε.
Την ευκαιρία δεν την έχασε ο Άρατος που τότε μετά το θάνατο του Υπέρβατου ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Έτσι προσεταιρίστηκε τους Μακεδόνες που τότε βασιλιάς τους ήταν ο Αντίγονος Γ' ο Δώσων.
Ο Αντίγονος τότε έστειλε στην Πελοπόννησο 20.000 πεζούς και 1.400 ιππείς.
Μετά από συγκρούσεις στο Άργος, στα Μέγαρα και στη Μεγαλόπολη ο Κλεομένης έχασε τις κτήσεις του εκτός της Σπάρτης.
Πριν τη μάχη
Ο μακεδονικός μαζί με τον αχαϊκό στρατό κατευθύνονταν προς τη Σπάρτη. Οι σπαρτιατικές δυνάμεις που φρουρούσαν τα σύνορα, συναντήθηκαν και αντιπαρατέθηκαν στον αντίπαλο στρατό στην περιοχή της Σελλασίας.
Οι δυνάμεις των Μακεδόνων και των Αχαιών
Ο Αντίγονος Γ΄ Δώσων παρέταξε απέναντι από τους Σπαρτιάτες 27.600 πεζούς και 1.200 ιππείς.
Οι Αχαιοί ανάμεσα σε αυτό το στράτευμα παρέταξαν 3.000 πεζούς και 300 ιππείς.
Φαίνεται το πρόβλημα της Αχαϊκής Συμπολιτείας να παρατάξει πολλούς πεζούς σε μια μάχη.
Οι δυνάμεις των Σπαρτιατών
Ο Κλεομένης κατάφερε να παρατάξει έναν αριθμό 20.000 οπλιτών και να απελευθερώσει πολλούς δούλους. Ακόμη κατάφερε να πάρει 1.000 μισθοφόρους.
Οι παράταξεις των αντιπάλων
Η παράταξη των Μακεδόνων και των Αχαιών
Οι Μακεδόνες και οι Αχαιοί ήταν απέναντι από το λόφο Εύα. Στο δεξιό άκρο ήταν παρατεταγμένα τμήματα συμμάχων, στο σύνολό τους ψιλοί. Στο κέντρο, είχαν τοποθετηθεί οι Αχαιοί και πίσω το ιππικό τους. Αριστερά είχε ταχθεί ο Αντίγονος επικεφαλής της μακεδονικής φάλαγγας υπό την κάλυψη ελαφρά οπλισμένων.
Η παράταξη των Σπαρτιατών
Η παράταξη του Κλεομένη είχε ταχθεί στο λόφο Εύα. Αριστερά τάχθηκαν οι συμμάχοι και οι περίοικοι υπό τον Ευκλείδα αδερφό και συμβασιλέα του Κλεομένη. Στο δεξιό άκρο βρισκόταν ο ίδιος ο Κλεομένης, αρχηγός των Σπαρτιατών οπλιτών. Στο κέντρο είχαν ταχθεί οι ιππείς, οι ελαφρά οπλισμένοι και οι μισθοφόροι.
Η μάχη
Η μάχη άρχισε με την επίθεση των Μακεδόνων κατά των Σπαρτιατών. Οι Σπαρτιάτες όμως κατάφεραν και απώθησαν τους Μακεδόνες. Όμως οι Μακεδόνες κατάφεραν να διεισδύσουν στην παράταξη των Σπαρτιατών από μια προδοσία ενός αξιωματικού του Κλεομένη, του Δαμοτέλη. Οι Ιλλύριοι και οι Ακαρνάνες σύμμαχοι των Μακεδόνων επιτέθηκαν στο ακάλυπτο άκρο των Σπαρτιατών και τούς πλευροκόπησαν στο λόφο Εύα. Όμως στο δεξιό άκρο, ο Κλεομένης αιφνιδίασε τους αντιπάλους του και ο Αντίγονος σταμάτησε την επίθεσή του στο αριστερό άκρο για να αντιμετωπίσει το δεξιό.
Τότε το αριστερό άκρο των Σπαρτιατών υπό τον Ευκλειδα ανασυντάχθηκε και επιτέθηκε και εκείνο κατά των Μακεδόνων. Η μάχη μέχρι τότε ήταν υπέρ των Σπαρτιατών.
Ο Φιλοποίμην όμως, ο αρχηγός των Αχαιών, διέταξε την επίθεση των ιππέων στο αριστερό άκρο των Σπαρτιατών. Ο Ευκλείδας δεν κατάφερε να συγκρατήσει την επίθεση των Μακεδόνων ιππέων και οι Σπαρτιάτες υποχώρησαν. Ο Ευκλείδας πολεμούσε απελπισμένα και πέθανε σαν αληθινός Σπαρτιάτης πάνω στη μάχη. Οι νεκροί για τους Σπαρτιάτες ήταν 5.800.
Οι αντίπαλοι των Σπαρτιατών, οι Μακεδόνες πρέπει να είχαν 1.000 νεκρούς.
Η σημασία της μάχης
Τη σημασία της μάχης οι Έλληνες την κατάλαβαν πολύ αργότερα με τους Ρωμαίους.
Ο Κλεομένης ίσως μπορούσε να ενώσει τους Έλληνες απέναντι στους Ρωμαίους με κυριότερο λόγο τους νόμους του.
Η τοποθεσία της μάχης απείχε περίπου 15 χιλιόμετρα της Σπάρτης και αποτελούσε φυλάκιό της. Σήμερα είναι χωριό με πληθυσμό περίπου 550 κατοίκων.

Βιβλιογραφία :
Πολύβιος. Ιστορίες, ii. 65-70.
Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι, 27-28.
Παυσανίας. Description of Greece, ii. 9. § 2, 10. § 7, iv. 29. § 9, vii. 7. § 4, viii. 49. § 5.
E. Will. Histoire politique du monde hellénistique or the Political History of the Hellenistic World. Paris, 1075.
Shimron, Benjamin. Late Sparta: The Spartan Revolution, 243-146 B.C. Buffalo: State University of New York (Dept. of Classics), 1972, pgs. 50-55. ISBN 0-930881-01-X
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

Λυκούργος της Σπάρτης - Έργο και Νομοθεσία

Κατά τη διάρκεια του 8ου, 7ου και 6ου π.Χ, αιώνα κυριαρχούσα πολιτεία στην Ελλάδα ήταν η Σπάρτη.
Το καθεστώς της Σπάρτης αποδιδόταν στον Λυκούργο και οι κανόνες του συστήματος ονομάζονται «οι νόμοι του Λυκούργου».
Η λέξη νόμος μπορεί να μεταφραστεί «law», αν και έχει πλατύτερη έννοια απ' ό,τί αυτή η αγγλική λέξη. Περιλαμβάνει συνήθειες και έθιμα, που πρέπει ή δεν πρέπει να τηρηθούν, έστω και αν δεν ορίζονται με διάταξη ή δεν επιβάλλονται από τη δημόσια αρχή.
Όταν οι νόμοι της Σπάρτης αποδίδονται στον Λυκούργο, αυτό που εννοείται είναι ότι ο Λυκούργος διετύπωσε κανόνες και αξίωσε από τους Σπαρτιάτες να τους τηρήσουν: «εφύλαξε ταύτα μη παραβαίνειν», «σιγούρεψε ότι δεν θα τους παρέβαιναν» (Ηροδ. 1.65.5).
Το μυστικό της Πολιτείας της Σπάρτης, ήταν η παιδεία που παρείχε στα τέκνα της. Όσο κρατήθηκε «ζωντανή» η Μεγάλη Ρήτρα του Λυκούργου και οι παραδόσεις της Σπάρτης, κανείς ξένος κατακτητής δεν κατάφερε να πατήσει το πόδι του στην Σπάρτη.
Πάντοτε προκαλούσε την απορία αλλά και τον φθόνο των υπολοίπων, πως κατάφεραν αυτά τα πέντε πλινθόκτιστα χωριά (που αποτελούσαν την πόλη της Σπάρτης), τα οποία δεν περιβάλλονταν από προστατευτικό τείχος, η μοναδική πόλη όχι μόνο στον Ελληνικό κόσμο αλλά και στα πολιτισμένα έθνη της Μεσογείου και της Ασίας που δεν διέθετε έστω μια υποτυπώδη οχύρωση, να ηγούνται όλων για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΡΗΤΡΑ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ
Οι Δωριείς της Σπάρτης άρχισαν κυρίως να επεκτείνονται μετά την εποχή του Λυκούργου. Η Πολιτεία της Σπάρτης οφείλει πολλά από το ένδοξο μεγαλείο της στους νόμους που θέσπισε ο Λυκούργος για τους Λακεδαιμονίους. Ωστόσο, την ευνομία που ευλαβικά προσέφερε στην Πολιτεία την πλήρωσε με την αγανάκτηση των πλούσιων πολιτών της, και λίγο έλειψε με την ίδια του τη ζωή. Αναφέρεται χαρακτηριστικά στη βιογραφία του, που παραθέτει ο Πλούταρχος, το χτύπημα που δέχτηκε ο Λυκούργος στο πρόσωπο, από την βακτηρία του πλούσιου Σπαρτιάτη Άλκανδρου έπειτα από καταδίωξη.
"Ο Λυκούργος λίγο έλειψε να χάσει το ένα μάτι του, αλλά μπόρεσε να θεραπευτεί χάρη στην Αθηνά οφθαλμίτιδα, «Οπτιλλέτιν», γιατί οι Λάκωνες Δωριείς λέγουν τους οφθαλμούς οπτίλους και στην οποία ίδρυσε το ομώνυμο ιερό για να την ευχαριστήσει" (Πλούτ. Λυκ. 116. 55-56).
Ο Λυκούργος έζησε το πιθανότερο κατά τον 8ο αιώνα. Κατά τον Ηρόδοτο υπήρξε επίτροπος του βασιλέως Λεωβώτου και καταγόταν από τον κλάδο των Αγιαδών. Αντίθετα ο Αριστοτέλης (Αριστ. Πολ. Β. 10-15), τον παρουσιάζει ως επίτροπο του βασιλέως Χαρίλλου ή Χαρίλαου, έλκοντας έτσι την καταγωγή του από το γένος των Ευρυπωντιδών. Κανείς όμως εκ των δύο προαναφερθέντων δεν αμφισβητεί την ιστορικότητα του νομοθέτη.
Ο Πλούταρχος (Λυκ. 6), έρχεται έπειτα να βάλει και αυτός την υπογραφή του στην ιστορικότητα του Λυκούργου (όταν καταγράφοντας την Μεγάλη Ρήτρα), λέει πως καλούσε λαοσυνάξεις (Απέλλα), από καιρό σε καιρό (σε τακτικά δηλαδή διαστήματα), στο μέρος που είναι ανάμεσα στην γέφυρα Βάβυκα και τον ποταμό Κνακίωνα, το σημερινό δηλαδή ρέμα της Μαγούλας ή αλλιώς Τριπιώτικο ποτάμι.
Ο Λυκούργος όρισε ακόμη με την Ρήτρα του τη συνεδρίαση της Απέλλας κάθε πανσέληνο.
Ο Πλάτων επίσης θαύμαζε και επικροτούσε τους νόμους του, πιστεύοντας πως είναι θεϊκής προελεύσεως. Ακόμη και αρκετοί στωϊκοί φιλόσοφοι έδωσαν πίστη στον «μύθο» για την νομοθεσία του Λυκούργου.
Ένας από αυτούς που ήταν θαυμαστής του αρχαίου μεγαλείου της Σπάρτης (και είχε ο ίδιος προσωπικά μυήσει στη στωϊκή φιλοσοφία τους μεταρρυθμιστές βασιλείς Άγι τον Δ΄ και τον Κλεομένη τον Γ΄), ο φιλόσοφος Σφαίρος ο Βορυσθενίτης, σε δύο μελέτες του, Περί της Λακεδαιμονίων Πολιτείας και Περί Λυκούργου και Σωκράτους, πρόβαλε το Λυκούργειο πολίτευμα, ως το πολίτευμα που θα φέρει την ευτυχία στους ανθρώπους.
Υπάρχει επίσης μια πλειάδα αρχαίων συγγραφέων που παραδέχονται την ιστορικότητα του Λυκούργου, ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται οι Τίμαιος, Φύλαρχος, Διόδωρος, Ερατοσθένης, Απολλόδωρος, Σιμωνίδης, Διευτυχίδας.
Για να θεσπίσει τους νόμους του ο Λυκούργος θα ακολουθήσει και θα σεβαστεί πολλές από τις ήδη υπάρχουσες παραδόσεις και θεσμούς των Σπαρτιατών, όπως για παράδειγμα τον θεσμό της διπλής βασιλείας που προϋπήρξε όπως και η διανομή της κατακτηθείσης από τους Δωριείς γης σε κλήρους. Με τη ρήτρα του χώρισε την γη των Λακεδαιμονίων σε ίσους κλήρους, ίσους σε παραγωγική απόδοση το κυριότερο όμως είναι πως τους έκανε αναπαλλοτρίωτους, δηλαδή, ο κάτοχος του κλήρου δεν είχε το δικαίωμα να πωλήσει τον κλήρο του, γιατί ανήκε στην Πολιτεία των Σπαρτιατών.

Ο θεσμός των εφόρων πιστεύεται από τους σύγχρονους ιστορικούς, πως είναι πολύ μεταγενέστερος της Ρήτρας του Λυκούργου (Ηρόδ. Ιστ. Α΄. 65). Κατά τις εκστρατείες οι έφοροι (δύο των αριθμό), ήταν τα «μάτια της ρήτρας του Λυκούργου», χωρίς το δικαίωμα της επεμβάσεως. Βασικό τους μέλημα ήταν να ελέγχουν εάν τηρούνταν οι νόμοι του Λυκούργου.
Ένα παλίμψηστο του Βατικανού (Βατ. Ελληνικά, 2306), το οποίο αναφέρεται στις δικονομικές διαδικασίες των Λακεδαιμονίων, βεβαιώθηκε από τον J. J. Keaney “Theophrastus Greek Judicial Procedure”, ως γνήσιο και εκδόθηκε πολλές φορές, πιστοποιώντας πως: «Η Γερουσία, οι δύο βασιλείς και οι έφοροι συμπράττουν στην άσκηση της Δικαιοσύνης» (Richers 2001).

Επίσης οι έφοροι διαθέτουν δικό τους κατασκοπευτικό δίκτυο. Από την πρώιμη κλασική εποχή και μεταγενέστερα «οι έφοροι είναι υπεύθυνοι για την αστυνόμευση σε όλη την επικράτεια των Λακεδαιμονίων», (Cristien 2001).Ανέκαθεν οι Σπαρτιάτες κοιτούσαν με νοσταλγία το παρελθόν, τον καιρό που έζησε ο νομοθέτης τους, αναπολώντας την ευνομία των παρελθόντων ετών.
Τον Λυκούργο τίμησαν ως ημίθεο και τον περιέβαλαν με συμβολικές μορφές, τελούσαν δε προς τιμήν του ειδική ενιαύσιο εορτή τα Λυκούργεια. Στην πόλη της Σπάρτης υπήρχε και ναός του νομοθέτη, πίσω από τον οποίο βρισκόταν ο τάφος του υιού του Ευκόσμου.
Όπως σχολιάζει ο Ξενοφών οι νόμοι του Λυκούργου, αν και γράφτηκαν στην απώτατη αρχαιότητα, ήταν πάντα επίκαιροι. Εμπνεύστηκαν από τον νομοθέτη την εποχή των πρώτων απογόνων των Ηρακλειδών και μέχρι τις ημέρες του Ξενοφώντος ήταν «ζωντανοί» και κατάλληλοι για όλες τις περιστάσεις. Οι νόμοι του Λυκούργου γαλουχούσαν τους αρχιστράτηγους – πολέμαρχους ώστε να έχουν κοντά στο μαχητικό και στρατηγικό πνεύμα. Πολλοί από τους νόμους που είχε θεσπίσει ο Λυκούργος ήταν δυσδιάκριτοι ανάμεσα στις παραδόσεις των Σπαρτιατών.
Στην προ Λυκούργου εποχή, υπάρχουν αναφορές πως οι Σπαρτιάτες πλούτιζαν από το εμπόριο και ανθούσε η βιοτεχνία, καλλιεργούνταν δε συστηματικά οι καλές τέχνες.
Η Μεγάλη Ρήτρα του Λυκούργου σφυρηλατεί την ιδανική Πολιτεία. Ο Λυκούργος για να προστατεύσει τους ευπατρίδες και τις οικογένειές τους (ενώ παράλληλα θα θελήσει να κρατήσει το στράτευμα των Σπαρτιατών αλώβητο), θα περάσει στην εφαρμογή αυτών των μέτρων για να τους διασφαλίσει.
Ο νομοθέτης προσπάθησε να δομήσει κατά τέτοιον τρόπο την κοινωνία της πόλεως, ώστε η καθημερινότητά τους να περιστρέφεται γύρω απ’ την ζωή της τιμής.
Ο Σπαρτιάτης με γνώμονα την πολεμική αρετή ξεκινούσε έναν μεγάλο κύκλο, εκπαιδεύσεως που είχε ως αφετηρία του την παιδική ηλικία των επτά ετών.
Ο νομοθέτης βρέθηκε μεταξύ σφύρας και άκμονος, όταν προσπάθησε να επιβάλει στην Πολιτεία τα νέα του νομοσχέδια (Μεγάλη Ρήτρα), με στόχο, ο πολίτης της Σπάρτης όταν συμπλήρωνε τα τριάντα του έτη να έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα, ώστε να μπορεί, με την αξία του πλέον, να διεκδικήσει κάθε στρατιωτικό και πολιτικό αξίωμα […]. Μόλις στα είκοσι του έτη ο νέος της Σπάρτης ήταν απόφοιτος της μοναδικής για την εποχή, Ακαδημίας του Πολέμου και γινόταν μέλος μιας από τις φοβερότερες πολεμικές μηχανές που υπήρξαν ποτέ, με παγκόσμια φήμη.
Κύριος προσανατολισμός του Λυκούργου ήταν να δημιουργήσει καλούς και αγαθούς πολίτες, δηλαδή ανδρείους, καταδικάζοντας την μαλθακότητα και την πολυτέλεια, με τη λογική πως για να φθάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα ο πολίτης, πρέπει να αφιερωθεί εξολοκλήρου στον τρόπο ζωής που ήθελε να εφαρμόσει για τους Σπαρτιάτες.
Η εξοικονόμηση ελεύθερου χρόνου, επιτεύχθηκε χάρη στην Ρήτρα του Λυκούργου, που είδε πως κάποιος εργαζόμενος σε οποιαδήποτε εργασία, δεν θα μπορούσε ακόμη και αν το ήθελε να γυμνάζει συγχρόνως και το πνεύμα του. Συν τοις άλλοις, επέβαλε την απαραίτητη πειθαρχία στο στράτευμα, ώστε να δημιουργηθεί ένας στρατός πρότυπο.
Το κυνήγι εθεωρείτο μια πολύ ευχάριστη απασχόληση για τον ομοίο.

Οι πηγές καταγράφουν την εισαγωγή του σιδερένιου νομίσματος από τον Λυκούργο. Από τον Ξενοφώντα διαβάζουμε:
«Διότι πρώτον με τοιούτον όρισε νόμισμα, του οποίου και δέκα μόνον μνων αξίας αν εις την οικίαν μετακομιστεί, δεν θα μείνει απαρατήτητον ούτε από τους κυρίους ούτε από τους δούλους, επειδή και τόπον πολύν θα χρειαστεί και άμαξαν προς μεταφοράν (Λακ. Πολ. VII. 5).
«Εις την Σπάρτη όμως ο Λυκούργος απαγόρευσεν εις τους ελευθέρους πολίτας όλα τα είδη του χρηματισμού, ως μόνην δ’ εργασία των διέταξε να θεωρούν όσα εξασφαλίζουν την ελευθερία των πόλεων», (Ξεν. Λακ. Πολ. VII. 2).
Οι είλωτες αν και δεν ήταν ομοίοι δηλαδή πολίτες της πόλεως της Σπάρτης και συνεπώς δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα και λόγο ή βήμα αν θέλετε, στην Απέλλα για όσα διαδραματίζονταν, εν τούτοις ήταν ένα πολύ ισχυρό κομμάτι στο πολιτικό ψηφιδωτό που είχε δημιουργήσει ο Λυκούργος.
Παραδίδεται επίσης από τον Ξενοφώντα πως ο Λυκούργος ήταν αυτός που συνέταξε και τους κανονισμούς για τη μάχη των εφήβων (στον Πλατανιστά).
Στη «μάχη» αυτή χωρίς όπλα, η οποία ήταν καθοριστικής σημασίας αλλά και ένας σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη της ενηλικίωσης. Η «καρτερία» ήταν μια δοκιμασία επιδείξεως της αντοχής στον πόνο δημοσίως. Θεωρείται πως εισηγητής της τελετής της διαμαστιγώσεως (αγώνας καρτερίας), ήταν ο Λυκούργος.
Σίγουρα αυτό το μυστηριώδες πρόσωπο ο Λυκούργος, που η ύπαρξή του οριοβατεί ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα, θα πρέπει να είχε μελετήσει επί μακρόν την συμπεριφορά του λύκου και της κοινωνίας του, πριν συντάξει την Μεγάλη Ρήτρα. Άλλωστε και το όνομά του μήπως δεν παραπέμπει εκεί, κατά μια εκδοχή; Λυκούργος λύκος + έργον.
Επικρατέστερη άποψη βέβαια είναι το θέμα της λέξεως λυκ να προέρχεται από το ουσιαστικό λύκη, «πρωινό φως, χάραμα», συνεπώς πρέπει να εξεταστεί σοβαρά και η πιθανότητα να προέρχεται από το ουσιαστικό λυκαεργός – λυκούργειος, ο εργαζόμενος λαμπρά έργα. Η Πυθία κατά την επίσκεψη του Λυκούργου στους Δελφούς τον είχε προσφωνήσει ως Λυκόεργε, Λυκόεργο, που ήταν επίθετα του Απόλλωνος, (Ηρόδ. Ιστορίαι. Α΄. 65).
Ο λύκος δημιουργός, ο αρχιτέκτων, ο σοφός, Sol Invictus.
Οι ομοίοι με την ενηλικίωσή τους στελέχωναν τις δωδεκαμελείς ομάδες που ονομάζονταν συσκηνίες. Προφανώς, επειδή έμεναν μαζί σε σκηνές ή ιδιαίτερα οικήματα.
Αρκετοί από τους θεσμούς της συντηρητικής όπως νομίζεται Σπάρτης, όπως ήταν και αυτός της συσκηνίας προέρχονταν από μια παλιά παράδοση, ίσως όχι έτσι οργανωμένοι και δομημένοι, αφού θεωρείται έργο και αυτό του Λυκούργου. Μόνο μετά την συμπλήρωση του τριακοστού έτους της ηλικίας τους οι ομοίοι μπορούσαν να δειπνούν και να κοιμούνται στις οικίες τους με τις γυναίκες τους κάποιες ημέρες το χρόνο.
Και αυτό για τον Λυκούργο είχε σίγουρα παιδαγωγικό σκοπό, που είχε να κάνει μάλλον με την συζυγική διαγωγή και συμπεριφορά.
Ο Λυκούργος πιστεύοντας στην ευγονία των πολιτών, τους επέβαλε να γυμνάζονται. Εκτός των νέων και οι νέες της Σπάρτης ακολουθούσαν ένα πρόγραμμα αγωγής, ώστε εκτός των άλλων ωφελειών που είχαν, να τεκνοποιούν υγιή παιδιά. Ο Λυκούργος κατάφερε ώστε οι Σπαρτιάτες να έχουν φίλαθλο και ηρωικό πνεύμα.
Λέγεται πως ο Λυκούργος επέβαλε μέσα από την Ρήτρα άπαντες οι πολίτες της Σπάρτης να τρέφουν μακριά (μαλλιά) κόμη. Ο Λυκούργος όπως αναφέρεται στην Μεγάλη Ρήτρα εισηγήθηκε τον ερυθρό τρίβωνα, επειδή έβλεπε πως η απόχρωση αυτή ήταν ιδανικότερη για τους άνδρες, που έχουν ως στόχο να νικούν στο πεδίο της μάχης.
Ο ίδιος ο Λυκούργος, αναφέρεται πως είχε απαντήσει, όταν τον ρώτησαν γιατί όρισε την συχνή μετακίνηση του στρατοπέδου: «Για να προκαλούμε περισσότερο κακό στους εχθρούς», (Πλούτ. Ηθικά. 24. Λυκούργος).
Αλλά και στην Λακεδαίμονα μπορεί να παρατηρήσει κανείς πως υπάρχουν πανάρχαιες αναπαραστάσεις των Διοσκούρων, ως ιππέων. Μήπως συνάμα αποτυπώνουν την αριστοκρατική τάξη των ιππέων στην προ Λυκούργου εποχή; Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο τιμητικός τίτλος ιππείς να αντανακλά στη μνήμη μιας ιδιαίτερης τάξης ευγενών, που στο παρελθόν, ίσως προ Λυκούργου υπήρξαν έξοχο ιππικό σώμα.
Η θρυλική επανίδρυση της Σπάρτης στις όχθες του Ευρώτα από τον Λυκούργο σηματοδότησε μια σειρά από κοσμογονικές αλλαγές, οι οποίες με την σειρά τους θα επηρεάσουν αλυσιδωτά και ριζικά, πολιτικά συστήματα σε πολλές χρονικές περιόδους. Ο νομοθέτης Λυκούργος, δημιουργώντας με τις ρήτρες του μια ισορροπία εξουσιών, μεταξύ των αριστοκρατικών φατριών της πόλεως, συγχρόνως θα σημάνει την στρατιωτική πρωτοκαθεδρία της Σπάρτης.

Πηγή: Δημήτριος Θ. Κατσούλης, Εκδόσεις Παύλος, Αθήνα 2010

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ