Μπροστά στον πολυπληθέστατο στρατό των Περσών, ο Λεωνίδας με 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς προέβαλε γενναία αντίσταση, εκμεταλλευόμενος και τη φυσική διαμόρφωση της θέσης. Όταν ο Ξέρξης του απέστειλε αγγελιαφόρο και του ζήτησε να παραδώσει τα όπλα και να παραδοθεί, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς απάντησε «Μολών λαβέ», δηλαδή «έλα να τα πάρεις», θέλοντας έτσι να τον προκαλέσει να δώσει μάχη και να αποδείξει την αξία του. Το διαχρονικό «μολών λαβέ» έχει περάσει πλέον στην ιστορία, έχει γίνει καθημερινή φράση και του έχει χαρίσει αιώνια αίγλη. Με αντίθετους συμβολισμούς έχει καταγραφεί και η προδοσία του Εφιάλτη, ο οποίος οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Ελλήνων από την Ανοπαία οδό και εξασφάλισε τη νίκη του περσικού στρατού. Όλοι οι Έλληνες στρατιώτες σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο βασιλιάς Λεωνίδας, ο οποίος έγινε σύμβολο πατριωτικής αυτοθυσίας.
2) Ο Παυσανίας (510 π.Χ. — 470 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης στρατηγός, που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως ο αρχηγός του συνασπισμένου ελληνικού στρατού στη μάχη των Πλαταιών κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων. Η νίκη στη μάχη αυτή, εναντίον των Περσών υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο, ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς εξάλειψε την περσική απειλή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την επόμενη νίκη των Ελλήνων, στη μάχη της Μυκάλης, ξεκίνησε η ελληνική αντεπίθεση κατά της Περσικής αυτοκρατορίας. Ο Ηρόδοτος γράφει "ο Παυσανίας, γιος του Κλεόμβροτου και εγγονός του Αναξανδρίδα πέτυχε την πιο ένδοξη νίκη από όλες όσες γνωρίζουμε μέχρι σήμερα". Μετά τις νίκες στις Πλαταιές και στην Μάχη της Μυκάλης, οι Σπαρτιάτες έχασαν το ενδιαφέρον που είχαν να ελευθερώσουν τις ελληνικές πόλεις στην Μικρά Ασία. Αυτό επιχείρησαν να κάνουν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες τους έστειλαν τον Παυσανία να διευθύνει τον στρατό τους.
3) Ο Δημάρατος ήταν ο 15ος βασιλιάς της αρχαίας Σπάρτης από τη γενιά των Ευρυποντιδών, που κυβέρνησε προσεγγιστικά από το 510 μέχρι το 491 π.Χ. Πατέρας και προκάτοχός του στο θρόνο υπήρξε ο βασιλιάς Αρίστων. Το όνομά του σημαίνει τον προερχόμενο από ευχές του δήμου, επειδή ο Αρίστων ήταν άτεκνος παρά τους τρεις γάμους του και ο λαός φέρεται να παρακαλούσε τους θεούς να γεννηθεί διάδοχος. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι μοιράστηκε με τον Κλεομένη Α΄ την τιμή να διώξει τον τύραννο των Αθηνών Ιππία. Από την πλευρά του ο Πλούταρχος συνδέει τα ονόματά τους στον πόλεμο κατά του Άργους. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Δημάρατος είχε διακριθεί σε διάφορες περιστάσεις για τις πράξεις του και μάλιστα αποτέλεσε το μοναδικό βασιλιά της χώρας του που στέφθηκε νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην αρματοδρομία με τέσσερα άλογα. Εντούτοις, κατέληξε σύμβουλος στην αυλή των Περσών. Ή θητεία του Δημάρατου σημαδεύτηκε από τις έντονες διαφωνίες του με τον συμβασιλέα του Κλεομένη. Η θητεία του πάντως έλαβε πρώιμο τέλος όταν η ρήξη αυτή έγινε οριακή με αφορμή δύο σοβαρά περιστατικά κατά τα οποία ο Δημάρατος εξέθεσε πολύ τον Κλεομένη. Αυτά αφορούσαν στην Αθήνα και την Αίγινα. Κλεομένης και Λεωτυχίδα έδιωξαν από τον θρόνο τον Δημάρατο. Μετέβη στην Ηλεία με πρόσχημα ένα ταξίδι προσκυνήματος κι εκεί άρχισε να στρατολογεί συμμάχους. Ωστόσο η δράση του έγινε αντιληπτή και η Σπάρτη έστειλε απεσταλμένους να τον φέρουν πίσω. Αφού διέφυγε για λίγο στη Ζάκυνθο, ο Δημάρατος κατόπιν ταξίδεψε στην Ασία, στην αυλή του Βασιλιά Δαρείου Α'. Στην Περσία ο Δημάρατος έλαβε φιλόξενη υποδοχή και αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι βοήθησε τον Ξέρξη Α' να διαδεχτεί τον πατέρα του ενάντια στα υπόλοιπα αδέρφια του. Ωστόσο, όταν ελήφθη η απόφαση να καταληφθεί η Ελλάδα, φέρεται ότι έστειλε κρυφά ένα μήνυμα στην πατρίδα του τη Σπάρτη, γνωστοποιώντας τις προθέσεις των Περσών. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, ο Δημάρατος τον ακολούθησε με την ιδιότητα του συμβούλου. Πιθανώς να ήλπιζε στην εκδίκηση ή στην επαναφορά του στο θρόνο της Σπάρτης. Ο Παυσανίας μεταφέρει την πληροφορία ότι οι απόγονοί του έζησαν στην Περσία για πολλά χρόνια ακόμη, ενώ ο Ξενοφών αναφέρει τους απογόνους του, Ευρυσθένη και Προκλή, να κυβερνούν την Πέργαμο, την Τευθρανία και την Αλίσαρνα, οι οποίες και παραδόθηκαν από τον Ξέρξη στο Δημάρατο για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας.
4) Ο Κλεομένης Α΄ ήταν βασιλιάς της Σπάρτης στο διάστημα 519-490 ή 489 π.Χ.. Ήταν γιος του βασιλιά Αναξανδρίδα και ετεροθαλής αδελφός του Λεωνίδα Α΄ των Θερμοπυλών. Ο Κλεομένης ισχυροποίησε τη Σπάρτη δίνοντας σάρκα και οστά στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και συντρίβοντας τον πιο υπολογίσιμο εχθρό της πόλης του στην Πελοπόννησο, το Άργος. Ανεξάρτητα των κινήτρων του ανέτρεψε την τυραννίδα της Αθήνας του Ιππία, ενώ αργότερα βοήθησε την εγκαθίδρυση των αρίστων του Ισαγόρα κατά του Κλεισθένη, γόνου τυράννου της Σικυώνας που στην Αθήνα προσποιούνταν τον δημοκράτη, εξορίζοντας 700 οικογένειες φίλα προσκείμενες του Κλεισθένη. Όταν πήγε να καταργήσει και τη Γερουσία, οι Αθηναίοι εξεγέρθηκαν με συνέπεια να καταφύγει και να κλειστεί μαζί με τον Ισαγόρα ικέτης στην Ακρόπολη. Τελικά οι Αθηναίοι τον άφησαν να φύγει μαζί με τον στρατό του ενώ ακολούθησε η καταδίκη σε θάνατο όλων των Αθηναίων οπαδών του. Εκτός των παραπάνω εξουδετέρωσε την δικαιολογημένη εκ της αθηναϊκής τακτικής φιλοπερσική μερίδα της Αίγινας, η τυχόν υποστήριξη της οποίας προς τους Πέρσες λίγο αργότερα, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, θα μπορούσε να αποβεί και καθοριστικής σημασίας, αφού δεν θα ήξεραν που να καταφύγουν τότε οι Αθηναίοι, οι μόνοι που εγκατέλειψαν την πόλη τους, στους Περσικούς πολέμους. Τελικά όμως θεωρήθηκε παρανοϊκός, εξορίστηκε και φυλακίστηκε. Κατηγορήθηκε συγκεκριμένα ότι εκθρόνισε, δωροδοκώντας το Μαντείο των Δελφών, τον συμβασιλέα του Δημάρατο των Ευρυποντιδών, ότι συγκέντρωσε στρατό Αρκάδων με στόχο να ανατρέψει την κυβέρνηση της Σπάρτης και ότι τελικά ήταν παράφρων και επικίνδυνος.
5) Ο Αγησίλαος Β' (444 π.Χ. - 360 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Σπάρτης, 19ος από την Δυναστεία Ευρυποντιδών, ο οποίος κυβέρνησε από το 398 μέχρι και το θάνατό του το 360 π.Χ. Ο Πλούταρχος στην ομώνυμη βιογραφία του για τον Αγησίλαο τον ονομάζει ως " τον ηγεμόνα και βασιλιά όλης της Ελλάδας" και σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του ταυτίστηκε με τις τύχες και τα επιτεύγματα της πατρίδας του. Μικρός στο ανάστημα και κουτσός από τη γέννησή του ο Αγησίλαος έγινε βασιλιάς εντελώς απροσδόκητα στην ηλικία των 45-46 ετών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του διεξήγαγε επιτυχείς εκστρατείες στη Μικρά Ασία εναντίον των Περσών και αντιμετώπισε με επιτυχία τον αντισπαρτιατικό συνασπισμό των ελληνικών πόλεων στη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου. Ωστόσο ατυχείς διπλωματικές ενέργειές του οδήγησαν στην ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα Βοιωτίας το 371 π.Χ. και την απώλεια της ηγεμονίας τους στον ελληνικό χώρο. Η δεκαετία 371-362 αποδείχθηκε κρίσιμη για την επιβίωση της Σπάρτης ως ανεξάρτητης πόλης-κράτους και ο Αγησίλαος έγινε μάρτυρας αυτών των δυσάρεστων για την πατρίδα του γεγονότων. Πέθανε στα 84 του χρόνια στην Κυρηναϊκή κατά το ταξίδι της επιστροφής από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο, όπου είχε πάει μαζί με άλλους Έλληνες μισθοφόρους για να βοηθήσει τους Αιγύπτιους φαραώ Τέω και Νεκτανεβώ Β΄ στην επανάστασή τους εναντίον των Περσών.
6) Ο Άγις Γ΄' (πέθανε το 331 π.Χ.), ήταν ο 21ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από τη Δυναστεία Ευρυποντιδών (338 π.Χ. - 331 π.Χ.) η μία από τις δύο βασιλικές δυναστείες στην Αρχαία Σπάρτη, η άλλη ήταν η Δυναστεία των Αγιαδών. Ο Άγις Γ΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου Γ΄ (360 π.Χ. - 338 π.Χ.), εγγονός του διάσημου βασιλέα Αγησίλαου Β΄ (400 π.Χ. - 360 π.Χ.).
Η Αντιμακεδονική εξέγερση ξέσπασε στην Πελοπόννησο το 332/1,όταν ο Αντίπατρος ήταν απασχολημένος με την καταστολή άλλης εξέγερσης στη Θράκη. Ο Άγις Γ΄ κατόρθωσε να σημειώσει κάποιες τοπικές επιτυχίες και να συνενώσει την Αντιμακεδονική Σταυροφορία το σύνολο των Πελοποννήσιων πλην των Παλληνέων, των Αρείων και των Μεγαλοπολιτών, που έμειναν πιστοί στους Μακεδόνες. Αλλά το κίνημά του δεν είχε καμία απήχηση στους άλλους Έλληνες. Ενώ ο στρατός του πολιορκούσε τη Μεγαλόπολη, ο Αντίπατρος εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Σε μία σφοδρή μάχη που έγινε κοντά στην πόλη (Φθινόπωρο του 331 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες, παρά την ανδρεία με την οποία πολέμησαν, νικήθηκαν από τις διπλάσιες μακεδονικές δυνάμεις και ο ίδιος ο Άγις σκοτώθηκε, οι ελάχιστοι που διασώθηκαν δραπέτευσαν. O Άγις Γ΄ πολέμησε ηρωικά με πολλά τραύματα, όταν είδε ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη διέταξε τους άνδρες του να δραπετεύσουν για να σωθούν, ο ίδιος πολεμούσε και σκότωνε αν και τραυματισμένος μέχρι που δέχτηκε το μοιραίο χτύπημα. Τον διαδέχθηκε ο αδελφός του, Ευδαμίδας Α΄.
7) Ο Κλεόμβροτος Α΄ (πέθανε στις 6 Ιουλίου 371 π.Χ.) ήταν Βασιλιάς της Σπάρτης από την Δυναστεία των Αγιαδών (380 π.Χ. - 371 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά Παυσανία Α΄, εγγονού του ομώνυμου διάσημου στρατηγού Παυσανία νικητή στην Μάχη των Πλαταιών, ο Παυσανίας Α΄ διαδέχθηκε τον αδελφό του Αγησίπολις Α΄ (380 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ οδήγησε την Αρχαία Σπάρτη και τους Πελοποννήσιους συμμάχους του σε μάχη απέναντι στην ταχύτατα ανερχόμενη εκείνη την εποχή Θήβα. Ακολούθησε η Μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) στην οποία ο ευφυέστατος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας απρόσμενα συνέτριψε τους Σπαρτιάτες με πολύ μικρότερο στρατό, στην μάχη έπεσε και ο ίδιος ο Κλεόμβροτος Α΄. Πολλοί ιστορικοί κατηγορούν τον Κλεόμβροτο Α΄ σαν φίλο με τους Θηβαίους κάτι για το οποίο ίσως τον είχε κατηγορήσει ο συμβασιλέας του Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης. Οι ιστορικοί της εποχής του τον κατηγόρησαν για την φιλία του με την Θήβα που έφερε μια τόσο ταπεινωτική ήττα αλλά οι σύγχρονοι ιστορικοί το αρνούνται. Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν ο δεύτερος Σπαρτιάτης βασιλιάς που έπεσε σε μάχη από την εποχή που ο δοξασμένος Λεωνίδας έπεσε στην Μάχη των Θερμοπυλών. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Αγησίπολις Β΄.
8) Ο Άγις Δ΄ (περί το 265 π.Χ. - 241 π.Χ.) ήταν ο 25ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από την δυναστεία των Ευρυποντιδών, γνωστός σαν ιδεολόγος με στόχο να προχωρήσει σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Πλούταρχος γράφει ότι ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος της Σπάρτης. Ο Άγις Δ΄ είχε επίσης έναν μικρότερο αδελφό, ο μετέπειτα βασιλιάς Αρχίδαμος Ε΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του επίσημα σε ηλικία 20 ετών (245 π.Χ.), βρήκε την πόλη σε περίοδο μεγάλης κρίσης και έβαλε στόχο να την ανορθώσει. Η Αρχαία Σπάρτη είχε εκφυλιστεί σημαντικά, δεν ακολουθούσε τον παλιό λιτό τρόπο ζωής που την έκανε ένδοξη. Με την ανάληψη της εξουσίας ο Άγις Δ΄ έβαλε στόχο να επαναφέρει την Σπάρτη στο παλιό της μεγαλείο και να καθιερώσει ξανά τους νόμους του Λυκούργου. Οι βασικοί του στόχοι ήταν να χαρίσει τα χρέη, να κάνει αναδιανομή της γης, να δώσει γη στους Περίοικους ικανούς να πολεμήσουν και στις γυναίκες "σε ηλικία ακμής με ωραία εμφάνιση". Οι μεταρρυθμίσεις του έφεραν μεγάλο ενθουσιασμό στις φτωχότερες τάξεις, κέρδισε και την υποστήριξη τριών επιφανών πλούσιων Σπαρτιατών ανάμεσα τους και του θείου του Αγησίλαου που ανέλαβαν να τις εφαρμόσουν. Χώρισαν την Σπαρτιάτικη γη σε δύο τμήματα, το πρώτο τμήμα το μοίρασε σε 4.500 ίσους κλήρους για τους Σπαρτιάτες πολίτες και τους επιφανείς περίοικους και ξένους, το δεύτερο τμήμα το μοίρασε σε 15.000 ίσα τμήματα για τους υπόλοιπους Περίοικους. Η Γερουσία αποφάσισε να φέρει το θέμα σε συζήτηση, ο Λύσανδρος ένας από τους τρεις άντρες απόγονος των ηρώων της μάχης των Αιγών κάλεσε τον λαό της Σπάρτης σε Συνέλευση, εκεί ο βασιλιάς, η μητέρα του και η γιαγιά του πρόσφεραν την τεράστια περιουσία τους στην πόλη. Η πράξη αυτή ενθουσίασε τον λαό, δυσαρεστήθηκε έντονα ο άλλος βασιλιάς από την δυναστεία των Αγιαδών Λεωνίδας Β΄ που είχε μάθει να ζει πολυτελώς από την αυλή του βασιλιά της Συρίας Σελεύκου Β΄ και δεν ήθελε να χάσει τα προνόμια του. Ο Λύσανδρος κατηγόρησε δημόσια τον Λεωνίδα Β΄ για παραβίαση των νόμων, διαβίωση σε ξένη γη και γάμο με ξένη γυναίκα. Ο Λεωνίδας Β΄ εκθρονίστηκε και εξορίστηκε, τον αντικατέστησε ο γαμπρός του Κλεόμβροτος Β΄ σαν συμβασιλέας που ήταν οπαδός των μεταρρυθμίσεων του Άγιδος.
Ο Άγις Δ΄ συνελήφθη από τους πλούσιους Εφόρους και δικάστηκε με τις κατηγορίες της προδοσίας και της ανατροπής του πολιτεύματος σε Τυραννία, απάντησε ότι είναι αποφασισμένος να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις του με κάθε μέσο χωρίς να λυγίσει ούτε με τον θάνατο. Οι Έφοροι διέταξαν αμέσως την εκτέλεση του με στραγγαλισμό, η ποινή εκτελέστηκε γρήγορα για να προλάβουν ένα μεγάλο πλήθος οπαδών του που είχε φτάσει στην φυλακή να τον ελευθερώσει.
Ο Άγις Δ΄ ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης που δολοφονήθηκε από τους Εφόρους άν και ο Παυσανίας γράφει εσφαλμένα ότι έπεσε στην μάχη. Η χήρα του Αγιάτις παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την βία τον 18χρονο γιο και διάδοχο του Λεωνίδα Β΄ Κλεομένη Γ΄. Παρά το γεγονός ότι ο γάμος έγινε με τέτοιο τρόπο αποδείχτηκε εξαιρετικά πετυχημένος, ο δεύτερος σύζυγος της εφάρμοσε το ίδιο πιστά τις μεταρρυθμίσεις του πρώτου. Θεωρείται από πολλούς συγγραφείς αδύναμος, αλλά η νεανική του σεμνότητα σε συνδυασμό με την βασιλική αξιοπρέπεια τον καθιστούν σαν έναν από τους πιο αγαπητούς αρχαίους βασιλείς και έγινε αντικείμενο λογοτεχνίας πολλών συγγραφέων.
4) Ο Κλεομένης Α΄ ήταν βασιλιάς της Σπάρτης στο διάστημα 519-490 ή 489 π.Χ.. Ήταν γιος του βασιλιά Αναξανδρίδα και ετεροθαλής αδελφός του Λεωνίδα Α΄ των Θερμοπυλών. Ο Κλεομένης ισχυροποίησε τη Σπάρτη δίνοντας σάρκα και οστά στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και συντρίβοντας τον πιο υπολογίσιμο εχθρό της πόλης του στην Πελοπόννησο, το Άργος. Ανεξάρτητα των κινήτρων του ανέτρεψε την τυραννίδα της Αθήνας του Ιππία, ενώ αργότερα βοήθησε την εγκαθίδρυση των αρίστων του Ισαγόρα κατά του Κλεισθένη, γόνου τυράννου της Σικυώνας που στην Αθήνα προσποιούνταν τον δημοκράτη, εξορίζοντας 700 οικογένειες φίλα προσκείμενες του Κλεισθένη. Όταν πήγε να καταργήσει και τη Γερουσία, οι Αθηναίοι εξεγέρθηκαν με συνέπεια να καταφύγει και να κλειστεί μαζί με τον Ισαγόρα ικέτης στην Ακρόπολη. Τελικά οι Αθηναίοι τον άφησαν να φύγει μαζί με τον στρατό του ενώ ακολούθησε η καταδίκη σε θάνατο όλων των Αθηναίων οπαδών του. Εκτός των παραπάνω εξουδετέρωσε την δικαιολογημένη εκ της αθηναϊκής τακτικής φιλοπερσική μερίδα της Αίγινας, η τυχόν υποστήριξη της οποίας προς τους Πέρσες λίγο αργότερα, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, θα μπορούσε να αποβεί και καθοριστικής σημασίας, αφού δεν θα ήξεραν που να καταφύγουν τότε οι Αθηναίοι, οι μόνοι που εγκατέλειψαν την πόλη τους, στους Περσικούς πολέμους. Τελικά όμως θεωρήθηκε παρανοϊκός, εξορίστηκε και φυλακίστηκε. Κατηγορήθηκε συγκεκριμένα ότι εκθρόνισε, δωροδοκώντας το Μαντείο των Δελφών, τον συμβασιλέα του Δημάρατο των Ευρυποντιδών, ότι συγκέντρωσε στρατό Αρκάδων με στόχο να ανατρέψει την κυβέρνηση της Σπάρτης και ότι τελικά ήταν παράφρων και επικίνδυνος.
5) Ο Αγησίλαος Β' (444 π.Χ. - 360 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Σπάρτης, 19ος από την Δυναστεία Ευρυποντιδών, ο οποίος κυβέρνησε από το 398 μέχρι και το θάνατό του το 360 π.Χ. Ο Πλούταρχος στην ομώνυμη βιογραφία του για τον Αγησίλαο τον ονομάζει ως " τον ηγεμόνα και βασιλιά όλης της Ελλάδας" και σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του ταυτίστηκε με τις τύχες και τα επιτεύγματα της πατρίδας του. Μικρός στο ανάστημα και κουτσός από τη γέννησή του ο Αγησίλαος έγινε βασιλιάς εντελώς απροσδόκητα στην ηλικία των 45-46 ετών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του διεξήγαγε επιτυχείς εκστρατείες στη Μικρά Ασία εναντίον των Περσών και αντιμετώπισε με επιτυχία τον αντισπαρτιατικό συνασπισμό των ελληνικών πόλεων στη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου. Ωστόσο ατυχείς διπλωματικές ενέργειές του οδήγησαν στην ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα Βοιωτίας το 371 π.Χ. και την απώλεια της ηγεμονίας τους στον ελληνικό χώρο. Η δεκαετία 371-362 αποδείχθηκε κρίσιμη για την επιβίωση της Σπάρτης ως ανεξάρτητης πόλης-κράτους και ο Αγησίλαος έγινε μάρτυρας αυτών των δυσάρεστων για την πατρίδα του γεγονότων. Πέθανε στα 84 του χρόνια στην Κυρηναϊκή κατά το ταξίδι της επιστροφής από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο, όπου είχε πάει μαζί με άλλους Έλληνες μισθοφόρους για να βοηθήσει τους Αιγύπτιους φαραώ Τέω και Νεκτανεβώ Β΄ στην επανάστασή τους εναντίον των Περσών.
6) Ο Άγις Γ΄' (πέθανε το 331 π.Χ.), ήταν ο 21ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από τη Δυναστεία Ευρυποντιδών (338 π.Χ. - 331 π.Χ.) η μία από τις δύο βασιλικές δυναστείες στην Αρχαία Σπάρτη, η άλλη ήταν η Δυναστεία των Αγιαδών. Ο Άγις Γ΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου Γ΄ (360 π.Χ. - 338 π.Χ.), εγγονός του διάσημου βασιλέα Αγησίλαου Β΄ (400 π.Χ. - 360 π.Χ.).
Η Αντιμακεδονική εξέγερση ξέσπασε στην Πελοπόννησο το 332/1,όταν ο Αντίπατρος ήταν απασχολημένος με την καταστολή άλλης εξέγερσης στη Θράκη. Ο Άγις Γ΄ κατόρθωσε να σημειώσει κάποιες τοπικές επιτυχίες και να συνενώσει την Αντιμακεδονική Σταυροφορία το σύνολο των Πελοποννήσιων πλην των Παλληνέων, των Αρείων και των Μεγαλοπολιτών, που έμειναν πιστοί στους Μακεδόνες. Αλλά το κίνημά του δεν είχε καμία απήχηση στους άλλους Έλληνες. Ενώ ο στρατός του πολιορκούσε τη Μεγαλόπολη, ο Αντίπατρος εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Σε μία σφοδρή μάχη που έγινε κοντά στην πόλη (Φθινόπωρο του 331 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες, παρά την ανδρεία με την οποία πολέμησαν, νικήθηκαν από τις διπλάσιες μακεδονικές δυνάμεις και ο ίδιος ο Άγις σκοτώθηκε, οι ελάχιστοι που διασώθηκαν δραπέτευσαν. O Άγις Γ΄ πολέμησε ηρωικά με πολλά τραύματα, όταν είδε ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη διέταξε τους άνδρες του να δραπετεύσουν για να σωθούν, ο ίδιος πολεμούσε και σκότωνε αν και τραυματισμένος μέχρι που δέχτηκε το μοιραίο χτύπημα. Τον διαδέχθηκε ο αδελφός του, Ευδαμίδας Α΄.
7) Ο Κλεόμβροτος Α΄ (πέθανε στις 6 Ιουλίου 371 π.Χ.) ήταν Βασιλιάς της Σπάρτης από την Δυναστεία των Αγιαδών (380 π.Χ. - 371 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά Παυσανία Α΄, εγγονού του ομώνυμου διάσημου στρατηγού Παυσανία νικητή στην Μάχη των Πλαταιών, ο Παυσανίας Α΄ διαδέχθηκε τον αδελφό του Αγησίπολις Α΄ (380 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ οδήγησε την Αρχαία Σπάρτη και τους Πελοποννήσιους συμμάχους του σε μάχη απέναντι στην ταχύτατα ανερχόμενη εκείνη την εποχή Θήβα. Ακολούθησε η Μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) στην οποία ο ευφυέστατος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας απρόσμενα συνέτριψε τους Σπαρτιάτες με πολύ μικρότερο στρατό, στην μάχη έπεσε και ο ίδιος ο Κλεόμβροτος Α΄. Πολλοί ιστορικοί κατηγορούν τον Κλεόμβροτο Α΄ σαν φίλο με τους Θηβαίους κάτι για το οποίο ίσως τον είχε κατηγορήσει ο συμβασιλέας του Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης. Οι ιστορικοί της εποχής του τον κατηγόρησαν για την φιλία του με την Θήβα που έφερε μια τόσο ταπεινωτική ήττα αλλά οι σύγχρονοι ιστορικοί το αρνούνται. Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν ο δεύτερος Σπαρτιάτης βασιλιάς που έπεσε σε μάχη από την εποχή που ο δοξασμένος Λεωνίδας έπεσε στην Μάχη των Θερμοπυλών. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Αγησίπολις Β΄.
8) Ο Άγις Δ΄ (περί το 265 π.Χ. - 241 π.Χ.) ήταν ο 25ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από την δυναστεία των Ευρυποντιδών, γνωστός σαν ιδεολόγος με στόχο να προχωρήσει σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Πλούταρχος γράφει ότι ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος της Σπάρτης. Ο Άγις Δ΄ είχε επίσης έναν μικρότερο αδελφό, ο μετέπειτα βασιλιάς Αρχίδαμος Ε΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του επίσημα σε ηλικία 20 ετών (245 π.Χ.), βρήκε την πόλη σε περίοδο μεγάλης κρίσης και έβαλε στόχο να την ανορθώσει. Η Αρχαία Σπάρτη είχε εκφυλιστεί σημαντικά, δεν ακολουθούσε τον παλιό λιτό τρόπο ζωής που την έκανε ένδοξη. Με την ανάληψη της εξουσίας ο Άγις Δ΄ έβαλε στόχο να επαναφέρει την Σπάρτη στο παλιό της μεγαλείο και να καθιερώσει ξανά τους νόμους του Λυκούργου. Οι βασικοί του στόχοι ήταν να χαρίσει τα χρέη, να κάνει αναδιανομή της γης, να δώσει γη στους Περίοικους ικανούς να πολεμήσουν και στις γυναίκες "σε ηλικία ακμής με ωραία εμφάνιση". Οι μεταρρυθμίσεις του έφεραν μεγάλο ενθουσιασμό στις φτωχότερες τάξεις, κέρδισε και την υποστήριξη τριών επιφανών πλούσιων Σπαρτιατών ανάμεσα τους και του θείου του Αγησίλαου που ανέλαβαν να τις εφαρμόσουν. Χώρισαν την Σπαρτιάτικη γη σε δύο τμήματα, το πρώτο τμήμα το μοίρασε σε 4.500 ίσους κλήρους για τους Σπαρτιάτες πολίτες και τους επιφανείς περίοικους και ξένους, το δεύτερο τμήμα το μοίρασε σε 15.000 ίσα τμήματα για τους υπόλοιπους Περίοικους. Η Γερουσία αποφάσισε να φέρει το θέμα σε συζήτηση, ο Λύσανδρος ένας από τους τρεις άντρες απόγονος των ηρώων της μάχης των Αιγών κάλεσε τον λαό της Σπάρτης σε Συνέλευση, εκεί ο βασιλιάς, η μητέρα του και η γιαγιά του πρόσφεραν την τεράστια περιουσία τους στην πόλη. Η πράξη αυτή ενθουσίασε τον λαό, δυσαρεστήθηκε έντονα ο άλλος βασιλιάς από την δυναστεία των Αγιαδών Λεωνίδας Β΄ που είχε μάθει να ζει πολυτελώς από την αυλή του βασιλιά της Συρίας Σελεύκου Β΄ και δεν ήθελε να χάσει τα προνόμια του. Ο Λύσανδρος κατηγόρησε δημόσια τον Λεωνίδα Β΄ για παραβίαση των νόμων, διαβίωση σε ξένη γη και γάμο με ξένη γυναίκα. Ο Λεωνίδας Β΄ εκθρονίστηκε και εξορίστηκε, τον αντικατέστησε ο γαμπρός του Κλεόμβροτος Β΄ σαν συμβασιλέας που ήταν οπαδός των μεταρρυθμίσεων του Άγιδος.
Ο Άγις Δ΄ συνελήφθη από τους πλούσιους Εφόρους και δικάστηκε με τις κατηγορίες της προδοσίας και της ανατροπής του πολιτεύματος σε Τυραννία, απάντησε ότι είναι αποφασισμένος να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις του με κάθε μέσο χωρίς να λυγίσει ούτε με τον θάνατο. Οι Έφοροι διέταξαν αμέσως την εκτέλεση του με στραγγαλισμό, η ποινή εκτελέστηκε γρήγορα για να προλάβουν ένα μεγάλο πλήθος οπαδών του που είχε φτάσει στην φυλακή να τον ελευθερώσει.
Ο Άγις Δ΄ ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης που δολοφονήθηκε από τους Εφόρους άν και ο Παυσανίας γράφει εσφαλμένα ότι έπεσε στην μάχη. Η χήρα του Αγιάτις παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την βία τον 18χρονο γιο και διάδοχο του Λεωνίδα Β΄ Κλεομένη Γ΄. Παρά το γεγονός ότι ο γάμος έγινε με τέτοιο τρόπο αποδείχτηκε εξαιρετικά πετυχημένος, ο δεύτερος σύζυγος της εφάρμοσε το ίδιο πιστά τις μεταρρυθμίσεις του πρώτου. Θεωρείται από πολλούς συγγραφείς αδύναμος, αλλά η νεανική του σεμνότητα σε συνδυασμό με την βασιλική αξιοπρέπεια τον καθιστούν σαν έναν από τους πιο αγαπητούς αρχαίους βασιλείς και έγινε αντικείμενο λογοτεχνίας πολλών συγγραφέων.
 |
| . |
9) Ο Κλεομένης Γ΄ (265 π.Χ./260 π.Χ. - 219 π.Χ.) μέλος του Οίκου των Αγιαδών ήταν ένας από τους δύο Βασιλείς της Αρχαίας Σπάρτης (235 π.Χ. - 222 π.Χ.) γιος και διάδοχος του βασιλέως Λεωνίδα Β΄. Ο Κλεομένης Γ΄ έμεινε πασίγνωστους για τις προσπάθειες του να μεταρρυθμίσει το βασίλειο της Σπάρτης. Αναμόρφωσε τα συσσίτια και το στρατό, μοίρασε τη γη στους ακτήμονες Σπαρτιάτες και επανάφερε τον αυστηρό τρόπο ζωής των νέων. Την περίοδο (229 π.Χ. - 222 π.Χ.) ο Κλεομένης Γ΄ βρέθηκε σε πόλεμο με την Αχαϊκή Συμπολιτεία που διοικούσε ο Άρατος ο Σικυώνιος. Αφού έχασε από τους Αχαιούς στη Μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.) δραπέτευσε στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο, μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση αυτοκτόνησε (219 π.Χ.)
10) Ο Νάβις ήταν ο τελευταίος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης (207 π.Χ. - 192 π.Χ.) με καταγωγή από τους Ηρακλείδες. Καταγόταν από την βασιλική οικογένεια των Ευρυποντιδών και ήταν γιος του Δημάρατου. Σύζυγός του ήταν η Αγαπήνα (ή Απήγα ή Απία), ανιψιά του παλαιού τυράννου του Άργους Αριστομάχου, συμμάχου και φίλου του Κλεομένη Γ΄ και υιός του ο Αρμένας, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τον Ρωμαίο Τίτο Φλαμινίνο και πέθανε ως αιχμάλωτος. Την εποχή της βασιλείας του ξέσπασαν ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος, ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος και ο εναντίον του Πόλεμος κατά Νάβις, όταν πήρε τον θρόνο και εκτέλεσε τους άλλους δύο διεκδικητές έβαλε στόχο να ιδρύσει ξανά την Σπαρτιάτικη ηγεμονία. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος ο Νάβις συμμάχησε με τους Μακεδόνες και ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας του έδωσε δώρο το Άργος. Ο Νάβις παίρνοντας το Άργος επέβαλε και εκεί τα ίδια μέτρα, διώχνοντας τους ολιγαρχικούς και μοιράζοντας την περιουσία τους. Όταν ηττήθηκε ο Φίλιππος οι Ρωμαίοι με παρακίνηση από την Αχαϊκή Συμπολιτεία επιτέθηκαν και νίκησαν τον Νάβις, κατόπιν συμμάχησε με την Αιτωλική Συμπολιτεία (192 π.Χ.) αλλά τον πρόδωσε και τον δολοφόνησε. Ο Νάβις θεωρείται ο τελευταίος μεγάλος μεταρρυθμιστής στην Αρχαία Σπάρτη.
10) Ο Νάβις ήταν ο τελευταίος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης (207 π.Χ. - 192 π.Χ.) με καταγωγή από τους Ηρακλείδες. Καταγόταν από την βασιλική οικογένεια των Ευρυποντιδών και ήταν γιος του Δημάρατου. Σύζυγός του ήταν η Αγαπήνα (ή Απήγα ή Απία), ανιψιά του παλαιού τυράννου του Άργους Αριστομάχου, συμμάχου και φίλου του Κλεομένη Γ΄ και υιός του ο Αρμένας, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τον Ρωμαίο Τίτο Φλαμινίνο και πέθανε ως αιχμάλωτος. Την εποχή της βασιλείας του ξέσπασαν ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος, ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος και ο εναντίον του Πόλεμος κατά Νάβις, όταν πήρε τον θρόνο και εκτέλεσε τους άλλους δύο διεκδικητές έβαλε στόχο να ιδρύσει ξανά την Σπαρτιάτικη ηγεμονία. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος ο Νάβις συμμάχησε με τους Μακεδόνες και ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας του έδωσε δώρο το Άργος. Ο Νάβις παίρνοντας το Άργος επέβαλε και εκεί τα ίδια μέτρα, διώχνοντας τους ολιγαρχικούς και μοιράζοντας την περιουσία τους. Όταν ηττήθηκε ο Φίλιππος οι Ρωμαίοι με παρακίνηση από την Αχαϊκή Συμπολιτεία επιτέθηκαν και νίκησαν τον Νάβις, κατόπιν συμμάχησε με την Αιτωλική Συμπολιτεία (192 π.Χ.) αλλά τον πρόδωσε και τον δολοφόνησε. Ο Νάβις θεωρείται ο τελευταίος μεγάλος μεταρρυθμιστής στην Αρχαία Σπάρτη.
 |
| . |
11) Η Γοργώ (506 π.Χ. - μετά το 480 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα της μάχης των Θερμοπυλών. Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Η Γοργώ, είχε γεννηθεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κλεομένη Α' και αποτελούσε τη μοναδική απόγονο και κληρονόμο του. Ήταν δηλαδή πατρούχος, όπως αποκαλούσαν οι Σπαρτιάτες την μοναδική κληρονόμο της πατρικής εξουσίας, αφού στη Σπάρτη και οι κόρες θεωρούνταν νόμιμοι κληρονόμοι. Έτσι η Γοργώ κληρονόμησε μια πολύ σημαντική περιουσία από τον πατέρα της.
Όταν ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο. Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.
Στη Γοργώ αποδίδεται η γνωστή φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος τους άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για χάρη της πατρίδας απαιτώντας είτε να επιστρέψουν με την ασπίδα τους έχοντας πολεμήσει με γενναιότητα, είτε να τους φέρουν νεκρούς πάνω σε αυτή. Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει στη συνέχεια και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Οταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
12) Ο Διηνέκης ήταν ένας από τους 300 Σπαρτιάτες που έλαβαν μέρος στη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. υπό τον βασιλιά Λεωνίδα. Ήταν ένας από τους γενναιότερους και πιο διακεκριμένους Σπαρτιάτες, γνωστός για τη μεγάλη του εμπειρία, αφού είχε πολεμήσει σε πάρα πολλές μάχες. Ήταν αγαπητός στο Λεωνίδα και υπάρχουν αποσπάσματα που τους παρουσιάζουν να γευματίζουν μαζί.
Ο Διηνέκης έμεινε γνωστός εξαιτίας της απάντησης του «καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιά», όταν κάποιος παρατήρησε ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί ώστε τα βέλη τους θα σκέπαζαν τον ήλιο. Η φράση αυτή έμελλε να γίνει συνώνυμη της ανδρείας, της τόλμης και της περιφρόνησης του θανάτου, μιας και αυτός όταν έρχεται στο πεδίο της μάχης, τιμημένα, αποτελεί το ύψιστο ιδανικό κάποιου για τη χώρα - πόλη του. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι την τρίτη και τελευταία μέρα της μάχης και αφού ο Λεωνίδας είχε πληγωθεί θανάσιμα, ο Διηνέκης μαζί με ορισμένους από τους συντρόφους του 4 φορές τράβηξαν το πτώμα του από τα χέρια των εχθρών μέχρις ότου πέθαναν όλοι τους από τον καταιγισμό βελών. Το παράδοξο με τον Διηνέκη ήταν πως κανονικά δεν είχε το δικαίωμα να πολεμήσει στην μάχη των Θερμοπυλών, διότι έπρεπε βάσει του σπαρτιατικού νόμου να έχει τουλάχιστον ένα γιο για να συνεχίσει την γενιά του. Ο Διηνέκης αντίθετα είχε τέσσερις κόρες, όμως μέσω της παρέμβασης μιας δούλης, που ισχυρίστηκε πως γέννησε το γιο του, του δόθηκε το δικαίωμα να λάβει μέρος στη μάχη.
13) Ο Λύσανδρος (... - 395 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός και στρατηγός, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη των Σπαρτιατών κατά των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο το 404 π.Χ. Ήταν ικανότατος στρατηγός και ναύαρχος των Λακεδαιμονίων, υπέρμετρα όμως φιλόδοξος και χωρίς ηθικούς φραγμούς. Διεκπεραίωσε νικηφόρα τη ναυμαχία κοντά στο Νότιο Ακρωτήριον, όπως και τη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς. Κατόπιν πολιόρκησε την Αθήνα, την υποχρέωσε σε παράδοση και κατέστρεψε τα Μακρά Τείχη το 404 π.Χ. Ήταν εκείνος που εγκατέστησε σπαρτιατική φρουρά στην Ακρόπολη της Αθήνας και το καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων. Απέτυχε στην προσπάθειά του κατά του Αγησιλάου Β' να γίνει βασιλιάς της Σπάρτης.
Όταν ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο. Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.
Στη Γοργώ αποδίδεται η γνωστή φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος τους άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για χάρη της πατρίδας απαιτώντας είτε να επιστρέψουν με την ασπίδα τους έχοντας πολεμήσει με γενναιότητα, είτε να τους φέρουν νεκρούς πάνω σε αυτή. Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει στη συνέχεια και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Οταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
12) Ο Διηνέκης ήταν ένας από τους 300 Σπαρτιάτες που έλαβαν μέρος στη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. υπό τον βασιλιά Λεωνίδα. Ήταν ένας από τους γενναιότερους και πιο διακεκριμένους Σπαρτιάτες, γνωστός για τη μεγάλη του εμπειρία, αφού είχε πολεμήσει σε πάρα πολλές μάχες. Ήταν αγαπητός στο Λεωνίδα και υπάρχουν αποσπάσματα που τους παρουσιάζουν να γευματίζουν μαζί.
Ο Διηνέκης έμεινε γνωστός εξαιτίας της απάντησης του «καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιά», όταν κάποιος παρατήρησε ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί ώστε τα βέλη τους θα σκέπαζαν τον ήλιο. Η φράση αυτή έμελλε να γίνει συνώνυμη της ανδρείας, της τόλμης και της περιφρόνησης του θανάτου, μιας και αυτός όταν έρχεται στο πεδίο της μάχης, τιμημένα, αποτελεί το ύψιστο ιδανικό κάποιου για τη χώρα - πόλη του. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι την τρίτη και τελευταία μέρα της μάχης και αφού ο Λεωνίδας είχε πληγωθεί θανάσιμα, ο Διηνέκης μαζί με ορισμένους από τους συντρόφους του 4 φορές τράβηξαν το πτώμα του από τα χέρια των εχθρών μέχρις ότου πέθαναν όλοι τους από τον καταιγισμό βελών. Το παράδοξο με τον Διηνέκη ήταν πως κανονικά δεν είχε το δικαίωμα να πολεμήσει στην μάχη των Θερμοπυλών, διότι έπρεπε βάσει του σπαρτιατικού νόμου να έχει τουλάχιστον ένα γιο για να συνεχίσει την γενιά του. Ο Διηνέκης αντίθετα είχε τέσσερις κόρες, όμως μέσω της παρέμβασης μιας δούλης, που ισχυρίστηκε πως γέννησε το γιο του, του δόθηκε το δικαίωμα να λάβει μέρος στη μάχη.
 |
| . |
14) Ο Καλλικρατίδας ήταν Σπαρτιάτης ναύαρχος που έδρασε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και στάλθηκε στο Αιγαίο πέλαγος για να αναλάβει την αρχηγία του σπαρτιατικού στόλου από τον Λύσανδρο (406 π.Χ.). Η θητεία του στον σπαρτιατικό στόλο ήταν μικρή. Ο Διόδωρος Σικελιώτης μας πληροφορεί ότι ήταν άκακος και δεν διέπραξε ποτέ αδίκημα. Το πλήρωμά του συχνά ήταν ανυπάκουο. Μάλιστα έλεγε πως αν γυρνούσε στη Σπάρτη, θα έκανε τα πάντα για να συμφιλιώσει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Αναγκάστηκε όμως να ζητήσει χρήματα από τον Κύρο, αλλά εκείνος δεν του τα έδωσε. Τυπικά ο Κύρος είχε συμμαχία με την Σπάρτη και είχε υποσχεθεί χρηματοδότηση. Στον Καλλικρατίδα όμως του είπε να περιμένει τρεις μέρες. Αυτή η ταπεινωτική αναβολή εξόργισε τον τίμιο Έλληνα που ονόμασε αθλιότατους όλους τους Έλληνες που συνωστίζονται στην Περσική αυλή κολακεύοντας τους βαρβάρους για λίγα αργύρια. Ορκίσθηκε δε με την επιστροφή του στη Σπάρτη να εργαστεί για να φέρει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες σε ειρήνευση. Κατέπλευσε τότε στη Μίλητο και ζήτησε κι από τους κατοίκους χρήματα. Οι Μιλήσιοι του τα έδωσαν. Το 406 π.Χ. πραγματοποιήθηκε η ναυμαχία των Αργινουσών, όπου οι Αθηναίοι τον νίκησαν και ο ίδιος μαχόμενος πέθανε. Στη θέση του ναυάρχου του σπαρτιατικού στόλου τον διαδέχθηκε ο Λύσανδρος.
15) Ο Βρασίδας (Αρχαία Σπάρτη, 5ος αι. π.Χ. – Αμφίπολη, περ. 422 π.Χ.) υπήρξε στρατηγός της αρχαίας Σπάρτης κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό. Επίσης υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας.
16) Ο Λυκούργος θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης που καθιέρωσε τον στρατιωτικό προσανατολισμό της σπαρτιατικής κοινωνίας σύμφωνα με χρησμό του Απόλλωνα από το μαντείο των Δελφών. Όλες οι μεταρρυθμίσεις του απευθύνονταν στις τρεις αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα (μεταξύ των πολιτών), στρατιωτική ικανότητα και λιτότητα. Αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς και φιλόσοφους Ηρόδοτο, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Πολύβιο, Πλούταρχο και Επίκτητο. Πολλοί αρχαίοι ιστορικοί πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνος για τις κοινοβουλευτικές και μιλιταριστικές μεταρρυθμίσεις που μεταμόρφωσαν τη σπαρτιατική κοινωνία και κυρίως τη Μεγάλη Ρήτρα.
16) Ο Λυκούργος θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης που καθιέρωσε τον στρατιωτικό προσανατολισμό της σπαρτιατικής κοινωνίας σύμφωνα με χρησμό του Απόλλωνα από το μαντείο των Δελφών. Όλες οι μεταρρυθμίσεις του απευθύνονταν στις τρεις αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα (μεταξύ των πολιτών), στρατιωτική ικανότητα και λιτότητα. Αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς και φιλόσοφους Ηρόδοτο, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Πολύβιο, Πλούταρχο και Επίκτητο. Πολλοί αρχαίοι ιστορικοί πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνος για τις κοινοβουλευτικές και μιλιταριστικές μεταρρυθμίσεις που μεταμόρφωσαν τη σπαρτιατική κοινωνία και κυρίως τη Μεγάλη Ρήτρα.
 |
| . |
17) Ο Χίλων (ή Χείλων) ο Λακεδαιμόνιος (περ. 600 π.Χ. - 520 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός, νομοθέτης, φιλόσοφος και ελεγειακός ποιητής, και αναφέρεται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας.
Γεννήθηκε το 600 π.Χ. στη Σπάρτη και ήταν γιος του Δαμαγέτου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έχαιρε ιδιαίτερης τιμής και εκτιμήσεως. Οι συμπατριώτες του, μάλιστα, τον εξέλεξαν και Έφορο, το 556 π.Χ. (κατά την 56η Ολυμπιάδα). Η θητεία του κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη και μάλιστα με μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του εισηγήθηκε και πέτυχε τη μεταρρύθμιση του καθεστώτος του Λυκούργου, με την εξύψωση του θεσμού των Εφόρων και τον αποφασιστικό περιορισμό, κατά τον τρόπο αυτό, της βασιλικής δύναμης και εξουσίας, προς όφελος της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο Χείλων πέθανε το 520 π.Χ. στην Πίσσα της Σικελίας. Κατά την παράδοση (και τον Έρμιππο) πέθανε σε ηλικία 80 ετών κατά τα προλεχθέντα, από τη μεγάλη του συγκίνηση και την υπερβολική χαρά του, όταν αγκάλιασε το γιο του, που μόλις είχε επιστρέψει Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της «πυγμής» (πυγμαχίας), οπότε και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές.
18) Ο Ανταλκίδας ήταν Λακεδαιμόνιος ναύαρχος και πολιτικός. Υποστηρικτής της συντηρητικής παράταξης της Σπάρτης. Εκπρόσωπος των Σπαρτιατών στις διαπραγματεύσεις Ελλήνων και Περσών στις Σάρδεις. Ως ναύαρχος το 386 π.Χ. απέκλεισε τον αθηναϊκό στόλο στον Ελλήσποντο, με συνέπεια να αποδεχθούν οι Αθηναίοι την ειρήνη του βασιλέως. Η Ανταλκίδειος ειρήνη (ή Βασίλειος ειρήνη ή Ειρήνη του Βασιλέως) ήταν η έκβαση του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.), που σηματοδότησε το τέλος του. Οι Σπαρτιάτες εξαντλημένοι από τον πόλεμο με τους Αθηναίους, τους Θηβαίους, τους Ευβοείς και τους λοιπούς Έλληνες έστειλαν ένα ναύαρχό τους, τον Ανταλκίδα, να υπογράψει ειρήνη με τους Πέρσες του Αρταξέρξη Β΄ (386 π.Χ.). Με τη συνθήκη αυτή συμφωνήθηκε μεταξύ των Σπαρτιατών και του Πέρση βασιλιά α) να παραδοθούν σε αυτόν οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και η Κύπρος β) να διακηρυχθεί η αυτονομία των ελληνικών πόλεων εκτός από τις αθηναϊκές κληρουχίες της Λήμνου, της Ίμβρου και της Σκύρου και γ) να επιβλέπουν οι Σπαρτιάτες την τήρηση της ειρήνης στον ελλαδικό χώρο. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη επικράτησε για λίγα χρόνια ηρεμία στον ελληνικό κόσμο, ωστόσο άρχισαν και πάλι οι συγκρούσεις, αυτή τη φορά μεταξύ Βοιωτών και Σπαρτιατών. Ο νέος αυτός πόλεμος κατέληξε στην κατάρρευση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τους Θηβαίους με τη Θηβαϊκή ηγεμονία.
Γεννήθηκε το 600 π.Χ. στη Σπάρτη και ήταν γιος του Δαμαγέτου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έχαιρε ιδιαίτερης τιμής και εκτιμήσεως. Οι συμπατριώτες του, μάλιστα, τον εξέλεξαν και Έφορο, το 556 π.Χ. (κατά την 56η Ολυμπιάδα). Η θητεία του κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη και μάλιστα με μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του εισηγήθηκε και πέτυχε τη μεταρρύθμιση του καθεστώτος του Λυκούργου, με την εξύψωση του θεσμού των Εφόρων και τον αποφασιστικό περιορισμό, κατά τον τρόπο αυτό, της βασιλικής δύναμης και εξουσίας, προς όφελος της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο Χείλων πέθανε το 520 π.Χ. στην Πίσσα της Σικελίας. Κατά την παράδοση (και τον Έρμιππο) πέθανε σε ηλικία 80 ετών κατά τα προλεχθέντα, από τη μεγάλη του συγκίνηση και την υπερβολική χαρά του, όταν αγκάλιασε το γιο του, που μόλις είχε επιστρέψει Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της «πυγμής» (πυγμαχίας), οπότε και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές.
18) Ο Ανταλκίδας ήταν Λακεδαιμόνιος ναύαρχος και πολιτικός. Υποστηρικτής της συντηρητικής παράταξης της Σπάρτης. Εκπρόσωπος των Σπαρτιατών στις διαπραγματεύσεις Ελλήνων και Περσών στις Σάρδεις. Ως ναύαρχος το 386 π.Χ. απέκλεισε τον αθηναϊκό στόλο στον Ελλήσποντο, με συνέπεια να αποδεχθούν οι Αθηναίοι την ειρήνη του βασιλέως. Η Ανταλκίδειος ειρήνη (ή Βασίλειος ειρήνη ή Ειρήνη του Βασιλέως) ήταν η έκβαση του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.), που σηματοδότησε το τέλος του. Οι Σπαρτιάτες εξαντλημένοι από τον πόλεμο με τους Αθηναίους, τους Θηβαίους, τους Ευβοείς και τους λοιπούς Έλληνες έστειλαν ένα ναύαρχό τους, τον Ανταλκίδα, να υπογράψει ειρήνη με τους Πέρσες του Αρταξέρξη Β΄ (386 π.Χ.). Με τη συνθήκη αυτή συμφωνήθηκε μεταξύ των Σπαρτιατών και του Πέρση βασιλιά α) να παραδοθούν σε αυτόν οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και η Κύπρος β) να διακηρυχθεί η αυτονομία των ελληνικών πόλεων εκτός από τις αθηναϊκές κληρουχίες της Λήμνου, της Ίμβρου και της Σκύρου και γ) να επιβλέπουν οι Σπαρτιάτες την τήρηση της ειρήνης στον ελλαδικό χώρο. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη επικράτησε για λίγα χρόνια ηρεμία στον ελληνικό κόσμο, ωστόσο άρχισαν και πάλι οι συγκρούσεις, αυτή τη φορά μεταξύ Βοιωτών και Σπαρτιατών. Ο νέος αυτός πόλεμος κατέληξε στην κατάρρευση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τους Θηβαίους με τη Θηβαϊκή ηγεμονία.
19) Από τους 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες, οι δύο θα προσβληθούν κατά τη διάρκεια της πολυήμερης πορείας προς τις Θερμοπύλες από οφθαλμία, μια πολύ σοβαρή ασθένεια που δημιουργεί φλεγμονή στο μάτι και οδηγεί τον πάσχοντα στην τύφλωση. Ο Λεωνίδας που βλέπει την κατάστασή τους, δίνει διαταγή να επιστρέψουν άμεσα εάν το επιθυμούν στη Σπάρτη, καθώς ήταν εμφανώς ανήμποροι να συνδράμουν στη μάχη που θα ακολουθούσε. Ο μεγάλος ιστορικός και περιηγητής, Ηρόδοτος, μας έχει παραδώσει και ονόματα των στρατιωτών που αρρώστησαν: ήταν Αριστόδημος και Εύρυτος. Ο πρώτος, υποφέροντας από τους πόνους επιστρέφει στην πατρίδα. Ο Εύρυτος όμως σφίγγει τα δόντια και δηλώνει ότι θα συνεχίσει όσο και όπως μπορεί. Από μικρός είχε εκπαιδευτεί για να ρίχνεται στη μάχη και τώρα που του δινόταν η ευκαιρία δεν ήθελε να τη χάσει. Ο σχεδόν τυφλός Εύρυτος μαθαίνοντας για την κυκλωτική κίνηση των Περσών, ζητά από τον είλωτα που είχε μαζί να ετοιμάσει την πανοπλία και να τον οδηγήσει στη «φωτιά» του πολέμου. Πράγματι ο δούλος τον πηγαίνει στο πεδίο της μάχης και μόλις του αφήνει το χέρι, αποχωρεί βιαστικά. Διακρίνοντας μονάχα σκιές που έρχονταν κατά πάνω του, ο Εύρυτος πολέμησε γενναία αψηφώντας τον θάνατο. Αν και είχε την ευκαιρία να γλιτώσει, δεν το έπραξε. Ήθελε να υπερασπιστεί τα ιδανικά με τα οποία γαλουχήθηκε, αφήνοντας την τελευταία πνοή δίπλα στον βασιλιά του όπως και οι υπόλοιποι Σπαρτιάτες συμπολεμιστές.
20) Τι απέγινε όμως ο Αριστόδημος που επέστρεψε πίσω εξαιτίας του οφθαλμολογικού προβλήματος και δεν πολέμησε; Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο βιβλίο Ζ’ («Πολύμνια») πως «ο Αριστόδημος, καθώς του έλειψε το κουράγιο, έσωσε τη ζωή του. Τώρα, και στην περίπτωση που μόνο εκείνος θα ’νιωθε πονόματο και θα γύριζε πίσω στη Σπάρτη, ή στην περίπτωση που και οι δυο τους (σ.σ. αυτός και ο Εύρυτος) θα μεταφέρονταν εκεί, έχω τη γνώμη πως οι Σπαρτιάτες δε θα εκδήλωναν καμιά οργή εναντίον τους· τώρα όμως που ο ένας τους σκοτώθηκε, ενώ ο άλλος, έχοντας τον ίδιο λόγο απαλλαγής δεν προτίμησε να πεθάνει, δε γινόταν παρά ν’ αφήσουν να ξεσπάσει σφοδρή η οργή τους στον Αριστόδημο». Ο ιστορικός αναφέρει ότι ο Αριστόδημος ζούσε μέσα στη ντροπή και την περιφρόνηση. Κανένας Σπαρτιάτης δεν του έδινε ν’ ανάψει απ’ τη φωτιά του, ούτε κουβέντιαζε μαζί του. Όπου κι αν πήγαινε, τον συνόδευε ο εμπαιγμός, καθώς του έβγαλαν τ᾽ όνομα «Αριστόδημος ο Κιοτής», αυτός δηλαδή που κιοτεύει, δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο. Ένα χρόνο αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 479 π.Χ. «ξέπλυνε από πάνω τη μομφή που του φόρτωσαν και ξανακέρδισε την τιμή του» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος καθώς παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα όρασης δεν είχε αποκατασταθεί, έλαβε μέρος κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στη νικηφόρα μάχη των Πλαταιών και πολέμησε γενναία.
20) Τι απέγινε όμως ο Αριστόδημος που επέστρεψε πίσω εξαιτίας του οφθαλμολογικού προβλήματος και δεν πολέμησε; Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο βιβλίο Ζ’ («Πολύμνια») πως «ο Αριστόδημος, καθώς του έλειψε το κουράγιο, έσωσε τη ζωή του. Τώρα, και στην περίπτωση που μόνο εκείνος θα ’νιωθε πονόματο και θα γύριζε πίσω στη Σπάρτη, ή στην περίπτωση που και οι δυο τους (σ.σ. αυτός και ο Εύρυτος) θα μεταφέρονταν εκεί, έχω τη γνώμη πως οι Σπαρτιάτες δε θα εκδήλωναν καμιά οργή εναντίον τους· τώρα όμως που ο ένας τους σκοτώθηκε, ενώ ο άλλος, έχοντας τον ίδιο λόγο απαλλαγής δεν προτίμησε να πεθάνει, δε γινόταν παρά ν’ αφήσουν να ξεσπάσει σφοδρή η οργή τους στον Αριστόδημο». Ο ιστορικός αναφέρει ότι ο Αριστόδημος ζούσε μέσα στη ντροπή και την περιφρόνηση. Κανένας Σπαρτιάτης δεν του έδινε ν’ ανάψει απ’ τη φωτιά του, ούτε κουβέντιαζε μαζί του. Όπου κι αν πήγαινε, τον συνόδευε ο εμπαιγμός, καθώς του έβγαλαν τ᾽ όνομα «Αριστόδημος ο Κιοτής», αυτός δηλαδή που κιοτεύει, δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο. Ένα χρόνο αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 479 π.Χ. «ξέπλυνε από πάνω τη μομφή που του φόρτωσαν και ξανακέρδισε την τιμή του» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος καθώς παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα όρασης δεν είχε αποκατασταθεί, έλαβε μέρος κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στη νικηφόρα μάχη των Πλαταιών και πολέμησε γενναία.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%85%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82_%CE%92%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%93%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%94%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AC%CE%B2%CE%B9%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%81%CE%B3%CF%8E_%CE%B7_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B7%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%8D%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.istorikathemata.com/2008/02/kallikratidas-biografia.html?m=1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82_(%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%AF%CE%BB%CF%89%CE%BD_%CE%BF_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.google.com/amp/s/www.newsbeast.gr/greece/arthro/6296678/oi-diaforetikes-istories-dyo-stratioton-toy-leonida-poy-echasan-tin-orasi-toys-pigainontas-stis-thermopyles%3famp=1
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%85%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82_%CE%92%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%93%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%94%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AC%CE%B2%CE%B9%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%81%CE%B3%CF%8E_%CE%B7_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B7%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%8D%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.istorikathemata.com/2008/02/kallikratidas-biografia.html?m=1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82_(%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%AF%CE%BB%CF%89%CE%BD_%CE%BF_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.google.com/amp/s/www.newsbeast.gr/greece/arthro/6296678/oi-diaforetikes-istories-dyo-stratioton-toy-leonida-poy-echasan-tin-orasi-toys-pigainontas-stis-thermopyles%3famp=1
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ
