Ορσηίς - Η μητέρα των Ελλήνων

Ναιάδα Νύμφη, 480 π.Χ. Μουσείο Τεχνών Νέας Υόρκης

Στην ελληνική μυθολογία η Ορσηίδα (Ορσηίς) ήταν η νύμφη που έμελλε να γίνει η μητέρα όλων των Ελλήνων. Η νύμφη Ορσηίδα παντρεύτηκε το γιο του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, Έλλην...

Στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, βρίσκεται ο "Ναός των Ελλήνων"... ο οποίος είναι κατασκευασμένος (προ δεκαετίας) από τον μαραθωνοδρόμο Αριστοτέλη Κακογεωργίου.
Στο προαύλιο αυτού του "Ναού των Ελλήνων", υπάρχει το μοναδικό πανελλαδικά μαρμάρινο σύμπλεγμα (ανδριάντας) της ολότελα άγνωστης μητέρας των Ελλήνων, που στην ιερή αγκαλιά της, κρατά τρυφερά τα παιδιά της Δώρο, Ξούθο, Αίολο, απ’ τους οποίους προήλθαν οι βασικές φυλές των Ελλήνων!
Σύμφωνα με τον μύθο (σ.σ. Διαβάστε το άρθρο μας για τον "Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα"), μετά τον κατακλυσμό, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα πήγαν στους Δελφούς και στο ιερό της Θέμιδας για να εκφράσουν και σ αυτή την ίδια επιθυμία. Η θεά τους άκουσε και τους απάντησε με τον παρακάτω χρησμό: Αν ήθελαν να φέρουν στη ζωή νέους ανθρώπους θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίχνουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους.Εκείνοι κατάλαβαν την ερμηνεία του χρησμού και αφού έκαναν ότι τους έλεγε ο χρησμός άρχισαν να πετάνε πέτρες πίσω από την πλάτη τους, αφού αυτές προέρχονταν από τα σπλάχνα της μάνας Γης.
Οι πέτρες που πετούσε ο Δευκαλίωνας μεταμορφώνονταν σε άνδρες και αυτές που πετούσε η Πύρρα μεταμορφώνονταν σε γυναίκες. Από την πρώτη δε πέτρα που πέταξε ο Δευκαλίωνας προήλθε οΈλληνας, γενάρχης των Ελλήνων.
Ο γενάρχης των Ελλήνων ο Έλλην γέννησε με την Ορσηίδα τρεις γιους, τον Δώρο τον Ξούθο και τον Αίολο τους πρώτους αρχηγούς των Ελλήνων.
Ο Ξούθος βασίλεψε στη Πελοπόννησο και έκανε δύο γιους, τον Αχαιό και τον Ίωνα από τους οποίους οι Αχαιοί και οι Ίωνες πήραν τα ονόματά τους. Ο Αίολος βασίλεψε στη Θεσσαλία και οι κάτοικοι ονομάσθηκαν Αιολείς απ' αυτόν. Ο Δώρος και οι άνθρωποι του που ονομάστηκαν Δωριείς εγκαταστάθηκαν στις περιοχές ανατολικά του Παρνασσού.
Ο Απολλόδωρος μας λέγει:
[Α 7,2] [...] Ζεὺς δὲ πέμψας Ἑρμῆν πρὸς αὐτὸν ἐπέτρεψεν αἱρεῖσθαι ὅ τι βούλεται· ὁ δὲ αἱρεῖται ἀνθρώπους αὐτῷ γενέσθαι. καὶ Διὸς εἰπόντος ὑπὲρ κεφαλῆς ἔβαλλεν αἴρων λίθους, καὶ οὓς μὲν ἔβαλε Δευκαλίων, ἄνδρες ἐγένοντο, οὓς δὲ Πύρρα, γυναῖκες. ὅθεν καὶ λαοὶ μεταφορικῶς ὠνομάσθησαν ἀπὸ τοῦ λᾶας ὁ λίθος. γίνονται δὲ ἐκ Πύρρας Δευκαλίωνι παῖδες Ἕλλην μὲν πρῶτος, ὃν ἐκ Διὸς γεγεννῆσθαι <ἔνιοι> λέγουσι, <δεύτερος δὲ> Ἀμφικτύων ὁ μετὰ Κραναὸν βασιλεύσας τῆς Ἀττικῆς, θυγάτηρ δὲ Πρωτογένεια, ἐξ ἧς καὶ Διὸς Ἀέθλιος. [Α 7,3] Ἕλληνος δὲ καὶ νύμφης Ὀρσηίδος Δῶρος Ξοῦθος Αἴολος. αὐτὸς μὲν οὖν ἀφ᾽ αὑτοῦ τοὺς καλουμένους Γραικοὺς προσηγόρευσεν Ἕλληνας, τοῖς δὲ παισὶν ἐμέρισε τὴν χώραν· καὶ Ξοῦθος μὲν λαβὼν τὴν Πελοπόννησον ἐκ Κρεούσης τῆς Ἐρεχθέως Ἀχαιὸν ἐγέννησε καὶ Ἴωνα, ἀφ᾽ ὧν Ἀχαιοὶ καὶ Ἴωνες καλοῦνται, Δῶρος δὲ τὴν πέραν χώραν Πελοποννήσου λαβὼν τοὺς κατοίκους ἀφ᾽ ἑαυτοῦ Δωριεῖς ἐκάλεσεν, Αἴολος δὲ βασιλεύων τῶν περὶ τὴν Θεσσαλίαν τόπων τοὺς ἐνοικοῦντας Αἰολεῖς προσηγόρευσε, καὶ γήμας Ἐναρέτην τὴν Δηιμάχου παῖδας μὲν ἐγέννησεν ἑπτά, Κρηθέα Σίσυφον Ἀθάμαντα Σαλμωνέα Δηιόνα Μάγνητα Περιήρην, θυγατέρας δὲ πέντε, Κανάκην Ἀλκυόνην Πεισιδίκην Καλύκην Περιμήδην.[...]
Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Α', 7,2-3.
Μετάφραση:
"[...]Ο Ζεύς, στέλνοντας του τον Ερμή, τον προέτρεψε να διαλέξει ότι θέλει. Κι αυτός διάλεξε να του γεννήσει ανθρώπους. Όπως του είπε λοιπόν ο Ζευς, έπαιρνε λίθους και τους πετούσε πάνω από το κεφάλι του. Όσοι πέταξε ο Δευκαλίωνας έγιναν άνδρες, όσοι έταξε η Πύρρα γυναίκες. Για αυτό και ονομάστηκαν λαοί μεταφορικά, από το λάας που είναι ο λίθος. Ο Δευκαλίωνας απέκτησε από την Πύρρα δυο υιούς, πρώτο τονΈλληνα, που όπως λένε κάποιοι, γεννήθηκε από τον Δία και δεύτερο τον Αμφικτύονα, που έγινε βασιλιάς στην Αττική μετά τον Κραναό, και μία θυγατέρα, την Πρωτογένεια, που από τον Δία γέννησε τον Αέθλιο. Από τον Έλληνα και τη νύμφη Ορσηίδαγεννήθηκαν ο Δώρος, ο Ξούθος και ο Αίολος. Αυτός ονόμασε Έλληνες τους λεγόμενους Γραικούς και μοίρασε τη χώρα τα παιδιά του. Ο Ξούθος, που πήρε την Πελοπόννησο, απέκτησε από την Κρέουσα, κόρη του Ερεχθέα, τον Αχαιό και τον Ίωνα, από τους οποίους ονομάστηκαν οι Αχαιοί και οι Ίωνες. Ο Δώρος έλαβε την περιοχή πέρα από την Πελοπόννησο και ονόμασε τους κατοίκους της με το όνομά του Δωριείς. Ο Αίολος, ως βασιλέας στην περιοχή της Θεσσαλίας, ονόμασε του κατοίκους της Αιολείς, παντρεύτηκε την Εναρέτη, κόρη του Δηίμαχου, και απέκτησε επτά γιούς, τον Κρηθέα, τον Σίσυφο, τον Αθάμαντα, τον Σαλμωνέα, τον Δηιόνα, τον Μάγνητα και τον Περιήρη, και πέντε κόρες, τις Κανάκη, Αλκυόνη, Πεισιδίκη, Καλύκη και Περιμήδη. [...]"

Ελληνικό Αρχείο

«ΣΚΥΡΑΣ» το ποτάμι της Μάνης.

Ο ποταμός Σκύρας στον χάρτη

«Προελθόντι δε από του μνήματος εκδίδωσιν ες θάλασσαν ποταμός, ονομα δε οι Σκύρας, ότι κατά τούτον ανώνυμον τεως όντα Πύρρος ο Αχιλλέως έσχε ταίς ναυσίν, ηνίκα επί τον Ερμιόνης γάμον έπλευσεν εκ Σκύρου, διαβάντων δε τον ποταμόν εστί ιερόν αρχαίον…απωτέρω Διός βωμού….» 
Παυσανίου ΛΑΚΩΝΙΚΑ ΧΧV παρ.1
«Αφού προχωρήσωμεν από το μνήμα του Λά, συναντούμε τον ποταμό Σκύρα, ο οποίος χύνεται στην θάλασσα και έλαβε το όνομα του-γιατί προηγουμένως ήταν ανώνυμος- όταν εφτασε εκεί με πλοία από την Σκύρο ο γυιός του Αχιλλέα Πύρρος για τους γάμους του με τηνΕρμιόνη. Αφού περάσουμε τον ποταμό συναντούμε αρχαίο ιερό, πέρα από τον βωμό του Διός.»

Χλωρίδα στην όχθη του ποταμού

Στα νότια του χωριού Αγερανός, και στον κόλπο του χωριού Καμάρες, που λέγεται και κόλπος Κάτω Βαθιού, χύνεται στην θάλασσα ένα ποτάμι, που λέγεται «ρεμα της Δίχοβας», και θεωρείται ο ποταμός Σκύρας του Παυσανίου, από τους Leake και Curtius.
Θα συμφωνήσω απόλυτα με όλα τα παραπάνω. Πράγματι το ποτάμι που αναφέρει ο Παυσανίας είναι ο Ποταμός Σκύρας.
Το ότι ήταν πριν ανώνυμος, μάλλον ακλουθεί και σήμερα την «ροή» του επειδή τον συναντάμε με διαφορετικές ονομασίες ανάλογα με την περιοχή που διασχίζει.
Αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την εκροή του, βρίσκονται οι πηγές του ποταμού.
Πηγή του ποταμού είναι το «Σελιναρι», η βρύση της Δροσοπηγής, που βρίσκεται, στο σημείο ένωσης δύο βουνών, της Αρέας και του βουνού της Παλιοκοτρώνας.
Πιθανόν το  «Σελιναρι» να είναι το δώρο του  Σειληνού, λόγω της ονομασίας που μέχρι σήμερα έχει. Επιπλέον το νερό που αναβλύζει διαθέτει σημαντικές ιαματικές ιδιότητες, σύμφωνα με τις παραδόσεις.

Προγόνια, οτι απόμεινε απο το πλατανόδασος, μετά τις καταστροφικές φωτιές.

Αρχίζει λοιπόν την πορεία του το ποτάμι, και μετά από δύο χιλιόμετρα η ονομασία του διαμορφώνεται σε «Προγόνια», καθώς κατηφορίζει ανάμεσα σε ένα καταπληκτικό πλατανόδασος, και μετατρέπεται σε ορμητικό χείμαρρο, τους χειμερινούς μήνες.
Συνεχίζει στην ακρη του κάμπου του Βαχού, τα «Ισιώματα» και στα Καλαποθαριανικα.
Στην συνέχεια ακλουθεί παράλληλη πορεία με τον αμαξιτό δρόμο που ενώνει το Γύθειο με την Αρεόπολη. Εδώ το βρίσκουμε σαν «Πλατύ ποταμό», πάντα να κυλάει ανάμεσα σε Πλατάνια. Στην περιοχή Λεβάκου ενώνεται με τον κυρίως χείμαρρο, και ένας παραπόταμος, το ρέμα της «Οριαχας»,  που έχει τις πηγές του στον Λόφο της  «Παλιάς Καρυούπολης».

Του Πασα η βρύση, οπως ειναι σημερα...."τσιμενταρισμένη"

Περνώντας από τα Ντεμιριάνικα, φτάνει στου «Πασά τη βρύση», όπου και εγκαταλείπει τον αμαξιτό και συνεχίζει μέσα από την άφορη κοιλάδα της Φράγκας για την Δίχοβα και τις Καμάρες όπου είναι και οι εκβολές του.

Λιγοστο το νερο του ποταμιου το Φθινόπωρο

Μικρη λιμνούλα στο ποτάμι και βούρλα. 

Σε αρκετα σημεια απομένουν πεισματικά ομορφα πλατάνια τυλιγμένα με κισσό.

Αν και στις μέρες μας, έχουν μειωθεί αρκετά οι δραστηριότητες εξ αιτίας του ποταμού, δεν μπορεί να λησμονήσουν όσοι τα έζησαν, όλα εκείνα που αποδίδει το νερό, και που για την περιοχή της Μάνης πολλαπλασιάζονται λόγω της σπανιότητας του.
Πέρα από την αρδευτική του διάσταση, και το πότισμα των ζώων, χρησίμευε για το πλύσιμο των κλινοσκεπασμάτων, κινούσε νερόμυλο, και προσέφερε τροφή πλήθος καβούρια και χέλια.
Παρουσιάζω λοιπόν για πρώτη φορά τον Σκύρα, δηλώνοντας την ιστορία του, αλλά και  την μεγάλη περιβαλλοντολογική σημασία που έχει για την περιοχή της Μάνης.
Τίποτα δεν είναι απόλυτο…ετσι λοιπόν ο καθένας μπορεί να συνειδητοποιήσει πως ακόμη και η «ξερή» Μάνη έχει τα ποτάμια της στο μέτρο που η φύση της χάρισε.