Πατριά Γρηγοράκη (ιστορικά στοιχεία)

Καπετανίες της Μάνης.... (απόσπασμα)

ο κάστρο του Αντώνμπεη Γρηγοράκη στον Αγερανό της Ανατολικής Μάνης

Η καπετανία της Ανατολικής Μάνης, που παραχωρήθηκε αρχικά στον Αντώνιο Καβαλιεράκη Φωκά,
δεν είναι γνωστό μέχρι πότε έμεινε αδιαίρετη στην οικογένειά του.
Περιλάμβανε την επαρχία Φωκά, Τρυγονά, Κολοκυνθίου και Λάγιας, δηλαδή τα χωριά Βαχό, Καρυούπολη*, (την παλιά Καρυούπολη) Τσεροβά, και όλη την Ανατολική Μάνη από το Σκουτάρι και νοτιότερα.
Να σημειωθεί ότι η επαρχία Μαλεβρίου και η περιοχή Αγερανού-Γυθείου ήταν τότε έρημες  κατοίκων.
Ο εποικισμός τους από Μανιάτες έγινε αργότερα.
Καπετάνιος της Ανατολικής Μάνης ορίστηκε ο μεγαλογεννήτης Αντωνάκης Καβαλιεράκης-Φωκάς, ο οποίος κατοικούσε στην Καρυούπολη* (την Παλιά Καρυούπολη, εντοιχισμένη χρονολογία ανέγερσις οικίας Καβαλιερακη στην νέα Καρυούπολη είναι το 1749) της επαρχίας Φωκά ή Φουκά και στο σπίτι του έγινε η συνάντηση των καπετάνιων της Μάνης, κατά την οποία αποφασίστηκε η συνδιαλλαγή με τους Τούρκους.
Το 1718* οι τρεις καπετάνιοι Αντώνιος Καβαλιεράκης Φωκάς, Ξανθός Γιατρός και Γιαννάκης Κουτήφαρης συναντήθηκαν στο μοναστήρι της Τίμιοβας, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Γιάννιτσα (Ελαιοχώριο) της Καλαμάτας, για να συζητήσουν τα προβλήματα του τόπου.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Ξανθός Γιατρός κάλεσε τον Γιαννάκη Κουτήφαρη, να φάνε μαζί ένα τσαμπί σταφύλι, που κρατούσε ο ίδιος.
Το τσαμπί όμως ήταν στο μισό του μέρος δηλητηριασμένο.
Ο Ξανθός έτρωγε από το καθαρό και ο Γιαννάκης από το φαρμακωμένο, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να πεθάνει.
Το 1769 αναφέρεται ο καπετάν Μανώλης Καβαλιεράκης, αλλά μέρος της καπετανίας της Ανατολικής Μάνης έχουν και οι Γρηγοράκηδες.
Το 1750 βρίσκουμε καπετάνιο στο Σκουτάρι το Δημήτριο Γρηγοράκη, που δεν ζούσε στα Ορλωφικά και ήταν ο πατέρας του Τζανήμπεη Γρηγοράκη.
Ο Τζανήμπεης υπογραφόταν ως Καπετανάκης-Γρηγοράκης, που αποτελούσε τίτλο για τους απογόνους ενός καπετάνιου.
Ο ριμαδόρος της Μάνης Νικήτας Νηφάκης έγραψε για τον Τζανήμπεη-Τζανέτμπεη Γρηγοράκη τους ακόλουθους στίχους: “Το γένος το παππουδικόν λέγεται Γρηγοράκης και πατρική αξία του ήτον Καπετανάκης.”
Μετά το θάνατο του καπετάν Δημητρίου Γρηγοράκη ανέλαβε την καπετανία ο γιος του Γεώργιος, ο οποίος αναφέρεται το 1765 ως καπετάνιος και έχει υπογράψει και αυτός το έγγραφο του 1769 προς την αυτοκρατόρισσα Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας.
Το έγγραφο αυτό έχουν ακόμη υπογράψει ο Μιχαήλ Τρουπάκης, ο Πανάγος Χρηστέας καπετάνιος του Ζυγού (Πλάτσας) και ο Μανώλης Καβαλιεράκης, ο διάδοχος του Αντωνίου Καβαλιεράκη-Φωκά.
Οι Γρηγοράκηδες διακρίνονται σε δύο κλάδους, τους Γρηγοριάνους που είναι ο κλάδος του Τζανήμπεη και τους Κουτσογρηγοριάνους που είναι ο κλάδος του Αντώνμπεη Γρηγοράκη.

Η Μάνη στη δεύτερη τουρκοκρατία Δ (1715-1821)
                                   
(θυμάμαι το χωρατό που λέγοταν από τους παλιότερους της οικογένειας, για τον ευφυέστατο μπαρμα τους, τον «μπαρμπα Γρηγόρη». ‘Όταν κάποια στιγμή βρέθηκε σε δύσκολή θέση, διπλωματικότατα ξέφυγε λέγοντας : «Τι μπέης και κουτσουμπέης μου λέτε, ο Γρηγόρης ο Παπαδόθωμας είμαι»)

 Η επέκταση των συνόρων της Μανης ...(απόσπασμα)                                  

Παλαιότερα τα σύνορα της Μάνης έφθαναν στα βορειοανατολικά μέχρι το Σκουτάρι, αλλά επεκτάθηκαν και έφθασαν μέχρι το Κακοσκάλι και τα Τρίνησα.
Πότε όμως ακριβώς έγινε η επέκταση, δεν είναι εξακριβωμένο με βεβαιότητα.
Μία τέτοια σημαντική επέκταση των συνόρων ήταν τότε αναγκαία, για να απορροφηθεί ένα μέρος του υπερπληθυσμού, που ασφυκτιούσε στη Μέσα Μάνη.
Στην κίνηση αυτή κύριο ρόλο διαδραμάτισε η οικογένεια Γρηγοράκη, με αποτέλεσμα ο κλάδος του Τζανήμπεη να εγκατασταθεί στο Μαυροβούνι και το Γύθειο και ο κλάδος του Αντώνμπεη, δηλαδή οι Κουτσογρηγοριάνοι, στο Βαθύ.
Εκτός από τους Γρηγοράκηδες πολλοί ακόμη Μανιάτες, που τους ακολούθησαν στην επιδρομή εναντίον των Τούρκων, κατέλαβαν και αυτοί κτήματα για να εγκατασταθούν στη νεοαποκτηθείσα περιοχή…..

Τη συνδέει δε με την υποχώρηση των Τούρκων μέχρι τα φρούρια του Πασσαβά και της Βαρδούνιας.
Το επεισόδιο του ανασκολοπισμού τού Εξαρχου Γρηγοράκη το συνδέει με υποχώρηση των Τούρκων μέχρι το Κακοσκάλι.
Δεν δεσμεύεται χρονολογικά για κανένα από τα επεισόδια.
Μόνο για τον ανασκολοπισμό γράφει ότι έγινε μετά την αναγόρευση του Τζανέτου Κουτούφαρη (1777) σε μπέη της Μάνης……..

Ο Τάκης Κανδηλώρος τοποθετεί το ίδιο περιστατικό, δηλαδή την επίθεση στο Σκουτάρι, σε άλλο χρόνο και το συνδέει με την επέκταση των συνόρων της Μάνης, κανείς όμως δεν μας δίνει αποδεικτικά στοιχεία του ισχυρισμού του:
“...Εξορμήσαντες λοιπόν περί το 1763 ο Μώρα Βαλεσής και οι Μπαρδουνιώται Τούρκοι επέπεσαν αιφνιδίως επί του Σκουτάρεως. Ο Γρηγοράκης εκάλεσε επειγόντως τους πλησιεστέρους Μανιάτας, συνήφθη δε εις την θέσιν Αγιοπήγαδα μάχη πεισματώδης, καθ’ ην έπεσαν εκατοντάδες Τούρκων, των λοιπών εκδιωχθέντων πέραν του Πασσαβά μέχρι Μπαρδούνιας. Τα πτώματα των φονευθέντων ερρίφθησαν εις τα φρέατα, άτινα έκτοτε ωνομάσθησαν βρωμοπήγαδα...”.
Εάν τα αναγραφόμενα από τον Κανδηλώρο πλησιάζουν την αλήθεια, τότε μπορούμε να υποθέσουμε, ότι οι αναφερόμενες ταραχές που δημιούργησε ο Κουτσογρηγόρης με τον Κουμουνδουράκη ήταν την ίδια χρονιά.
Ο Ανώνυμος υμνογράφος του Τζανήμπεη Γρηγοράκη ισχυρίζεται, ότι η επέκταση των συνόρων της Μάνης έγινε μετά τα Ορλωφικά και τον αφανισμό των Αλβανών (καλοκαίρι 1779), τότε που κλήθηκε ο Εξαρχος Γρηγοράκης με τη συνοδεία του στην Τριπολιτσά, το 1780, για να φιλοξενηθεί από τον Τούρκο Πασά.
Αντί όμως φιλοξενίας αυτόν μεν ανασκολόπισε (παλούκωσε) και τα μέλη της συνοδείας του εκρέμασε.
Του πολέμου εκδίκησης που ακολούθησε ήταν συνέπεια ο φόνος των Τούρκων του κάστρου του Πασσαβά και η επέκταση των συνόρων της Μάνης.
Στον ξεσηκωμό αυτό πήραν μέρος τα ξαδέλφια τού Εξαρχου, ο Δημητράκης κ.ά., που όπως αναφέρει ο Ανώνυμος ήταν ο πατέρας του Τζανήμπεη Γρηγοράκη.
Ο Δ. Αλεξανδράκος, γράφει:
“...Διά τον τραγικόν θάνατον του Εξαρχου, εξ απάντων των χωρίων της Μάνης, πλην δύο, πλήθος συγγενών και φίλων συνέρρευσαν εις την εν Σκουταρίω οικίαν Γρηγοράκη κατά το Πάσχα του 1780, και ενώ ήσαν έτοιμοι ν’ άρξωνται των μοιρολογίων, η μήτηρ του Εξαρχου, ως αρχαία Σπαρτιάτις ωμίλησεν εντόνως:
«ο Εξαρχος δεν έχει ανάγκην θρήνων και μοιρολογίων, αλλ’ εκδικήσεως».
Εκπληκτος η ομήγυρις ήκουσεν την δημηγορίαν διεπυνθάνετο πώς ηδύνατο να μεταβή και λάβη εκδίκησιν εν Τριπόλει τότε η ανδρεία γυνή διακόψασα, έδειξε διά του δακτύλου το απέναντι του Σκουταρίου κείμενον φρούριον του Πασσαβά, το υπό των Τούρκων τότε κατεχόμενον, και υπό εβδομήκοντα Οθωμανικών οικογενειών κατοικούμενον, παραχρήμα πάντες, νέοι και γέροντες, γυναίκες και παίδες ώρμησαν ως λέοντες και μετά πορείαν ολιγωτέραν των δύο ωρών κατέφθασαν, και το μεν φρούριον του Πασσαβά εξ εφόδου εκυρίευσαν, πάντας δε τους εν αυτώ επέρασαν εν στόματι μαχαίρας...”.

Η Μάνη στη δεύτερη τουρκοκρατία 8ο μέρος (1715-1821)